Tα παιδιά και οι έφηβοι δεν μπορούν να σταματήσουν να κοιτούν τις οθόνες τους — και αυτό βλάπτει την υγεία τους, τονίζει το Politico.
Ο χρόνος που περνούν οι νέοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2010 σε περίπου τρεις ώρες την ημέρα.
Περισσότεροι από 1 στους 10 εφήβους έδειξαν σημάδια προβληματικής και εθιστικής χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης το 2022, συμπεριλαμβανομένων της δυσκολίας περιορισμού της χρήσης τους και στερητικών συνδρόμων, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
«Όλοι γνωρίζουν ότι είναι εθιστικό», δήλωσε η Χάνα Κουζμίτοβιτς, Πολωνή μαθήτρια λυκείου που συνεργάστηκε με την πολωνική προεδρία της ΕΕ για αυτό το θέμα. «Γνωρίζω τους κινδύνους, τα οφέλη», τόνισε. «Εξακολουθώ να το χρησιμοποιώ».
Με την παρότρυνση των ειδικών στη δημόσια υγεία, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εξετάζουν νέους τρόπους για να κρατήσουν τους νέους μακριά από τα τηλέφωνά τους μέσω πολιτικών επαλήθευσης ηλικίας, εκστρατειών ευαισθητοποίησης, ακόμη και απαγορεύσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Οι χώρες έχουν την ελευθερία να θέτουν τους δικούς τους περιορισμούς, και αυτό πράττουν. Ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ζητά την πλήρη απαγόρευση της πρόσβασης σε άτομα κάτω των 15 ετών στη Γαλλία, ενώ η Δανία, η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιταλία, η Ολλανδία και άλλες χώρες επιθυμούν νέους περιορισμούς.
Στο μεταξύ, οι εταιρείες τεχνολογίας εφαρμόζουν μέτρα όπως περιορισμούς περιεχομένου ανά ηλικία, απενεργοποίηση ορισμένων λειτουργιών και των δικών τους χαρακτηριστικών απορρήτου — αν και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αυτά δεν είναι αρκετά και ο σωστός τρόπος για να προχωρήσουμε δεν έχει ακόμη αποφασιστεί.
Μετακαλώντας την ευθύνη
Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι όλα κακά και μπορούν να προσφέρουν οφέλη στους νέους.
«Ορισμένα είδη τεχνολογίας [ήταν] στην πραγματικότητα αρκετά καλά για τη δημιουργία φιλικών σχέσεων και την οικειότητα των φιλικών σχέσεων», δήλωσε η Τζέσικα Πιοτρόφσκι, πρόεδρος της Σχολής Έρευνας Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ και σύμβουλος του YouTube για την προστασία των ανηλίκων, επαναλαμβάνοντας διάφορες μελέτες.
Ωστόσο, αυξανόμενα στοιχεία συνδέουν τα social με μειωμένη ευεξία, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης και των διαταραχών ύπνου, μαζί με υψηλότερα επίπεδα χρήσης ουσιών — πράγματα που δεν μπορούν πλέον να αγνοηθούν.
«Πρέπει να υπάρχει ρύθμιση» και «κάποια μορφή αναγνώρισης από τις εταιρείες τεχνολογίας ότι βλάπτουν τους εφήβους και τα παιδιά - κάτι πρέπει να γίνει», δήλωσε η Καντρί Σούβα, διευθύντρια της Mental Health Europe.
Πιστεύει επίσης ότι είναι σημαντικό να υπάρχει διάλογος με τις εταιρείες τεχνολογίας αντί για αντιπαλότητα. «Αλλά αν δεν υπάρχει αυτορρύθμιση ή οι όροι ρύθμισης δεν είναι αρκετά σαφείς, τότε πρέπει να τεθούν κανόνες».
Οι ειδικοί υγείας υποστηρίζουν ότι τα υπάρχοντα ρυθμιστικά εργαλεία δεν επαρκούν. Θέλουν περισσότερη δράση από τις εταιρείες τεχνολογίας, οι οποίες, όπως λένε, σχεδιάζουν τις πλατφόρμες τους ώστε να προκαλούν εθισμό.
Ο Θίο Κόμπερνολ, νευροψυχίατρος και πρώην καθηγητής στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, ο οποίος υποστηρίζει την απαγόρευση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τα παιδιά, δήλωσε ότι η ρύθμιση πρέπει να επικεντρωθεί στις εταιρείες. Διαφορετικά, «είναι σαν να καταπολεμάς ένα ναρκωτικό χωρίς να κάνεις τίποτα για τους παραγωγούς».
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως ο τζόγος, ο καπνός και το αλκοόλ, «εξαρτώνται από την κατάσταση άρνησης για τις βλάβες που επιφέρουν», δήλωσε ο Μαρκ Πέτικριου, καθηγητής δημόσιας υγείας στη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου. Δεν διαφέρουν από κανένα άλλο είδος εθισμού, πρόσθεσε.
Τον Ιούνιο, οι υπουργοί Υγείας ενέκριναν συμπεράσματα στο Συμβούλιο της ΕΕ, καλώντας τις χώρες να εξετάσουν προληπτικές πολιτικές για τη ρύθμιση της πρόσβασης των νέων στις ψηφιακές τεχνολογίες. Αυτές περιλαμβάνουν «ζώνες χωρίς οθόνη» και «ψηφιακά όρια» εντός των σχολείων ενώ οι σχεδιαστές ψηφιακών πλατφορμών προτρέπονται να «αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη».
Νόμος-ορόσημο;
Ένα από τα πιο σημαντικά νομοθετήματα για τις διαδικτυακές πλατφόρμες είναι ο Νόμος περί Ψηφιακών Υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Digital Services Act - DSA). Καλεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να θεσπίσουν «κατάλληλα και αναλογικά μέτρα για να διασφαλίσουν υψηλό επίπεδο απορρήτου, ασφάλειας και προστασίας των ανηλίκων».
Το Facebook και το Instagram της Meta, καθώς και το TikTok, βρίσκονται υπό έρευνα για παραβιάσεις των κανόνων του DSA για τους ανηλίκους.
Δεδομένου ότι ο κατά τα άλλα ο νόμος ορόσημος χρεώνει μόνο αόριστες ευθύνες στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ συνέταξε ένα σύνολο εξαιρετικά αμφιλεγόμενων κατευθυντήριων γραμμών για να εξειδικεύσει τις ενέργειες που οφείλουν να κάνουν.
Σε αυτές περιλαμβάνονται η μη εκμετάλλευση των συνηθειών περιήγησης των ανηλίκων για την υποβολή προτάσεων περιεχομένου, η ρύθμιση του απορρήτου και της ασφάλειας από προεπιλογή στις ρυθμίσεις και η εξέταση της απενεργοποίησης ορισμένων λειτουργιών, όπως η πρόσβαση στην κάμερα.
Πάντως, οι κατευθυντήριες γραμμές δεν είναι δεσμευτικές και εάν οι ανήλικοι πουν ψέματα για την ηλικία τους ή οι γονείς τους παρακάμπτουν τους ελέγχους, δεν έχουν καμία ισχύ. Αυτό έχει οδηγήσει σε μια μετατόπιση της συζήτησης προς το πώς οι πλατφόρμες μπορούν να επαληθεύσουν την ηλικία των χρηστών.
Η συζήτηση για την απαγόρευση
Υπάρχουν αμφιβολίες, ακόμη και μεταξύ των πιο ένθερμων υποστηρικτών της αυστηρής δράση, και των ίδιων των εφήβων, ότι μια απαγόρευση θα ήταν αποτελεσματική.
«Η καλά εφαρμοσμένη επαλήθευση ηλικίας, τα γονικά εργαλεία και τα προγράμματα ψηφιακής παιδείας», για παράδειγμα, θα μπορούσαν να επιτύχουν καλύτερα αποτελέσματα από τις απαγορεύσεις, δήλωσε η Διευθύντρια Ασφάλειας Υγείας του ΠΟΥ, Νατάσα Αζοπάρντι-Μουσκάτ.
Άλλοι, συμπεριλαμβανομένου του Κουζμιτόβιτς, ανησυχούν ότι υπάρχουν πάντα τρόποι για να παρακαμφθούν οι απαγορεύσεις και οι περιορισμοί, καθιστώντας τους αναποτελεσματικούς.
Από πλευράς τους, οι Ευρωπαίοι υπουργοί Υγείας πιστεύουν ότι δεν υπάρχουν στην παρούσα φάση επαρκή στοιχεία για να υποστηρίξουν μια πλήρη απαγόρευση.
«Πώς το επιβάλλετε αυτό;» δήλωσε ο υπουργός Υγείας της Κύπρου, Μιχαήλ Δαμιανός. Το «μεγαλύτερο ζήτημα» είναι να διασφαλιστεί ότι οι πολιτικές λειτουργούν στην πράξη.
Μια απαγόρευση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης «είναι πραγματικά και αληθινά ένα βήμα προς το άγνωστο. Μια τέτοια πολιτική δεν υποστηρίζεται από στοιχεία», σημείωσε ο υπουργός Υγείας της Μάλτας, Τζο Ετιέν Αμπέλα. «Αλλά από την άλλη πλευρά... γνωρίζουμε ότι υπάρχει πρόβλημα, θα πρέπει η έλλειψη στοιχείων μας παραλύσει και μας παγώσει, και να μην κάνουμε τίποτα γι' αυτό;»
