Η παγκόσμια κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με μία σοβαρή κρίση στη δημόσια υγεία, καθώς ασθένειες, που θεωρούνταν σχεδόν εξαφανισμένες, κάνουν την επανεμφάνισή τους και απειλούν την ανθρώπινη ζωή, ενώ ταυτόχρονα τα εμβολιαστικά προγράμματα καταρρέουν.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), η UNICEF και η Συμμαχία για τα Εμβόλια (Gavi) προειδοποιούν ότι δεκαετίες προόδου κινδυνεύουν να χαθούν, εάν δεν υπάρξει άμεση και διαρκής ενίσχυση των εμβολιαστικών προγραμμάτων.
Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό «JAMA» και το οποίο σχολιάζουν η ιατρός της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (παθολόγος, καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) και η Αλεξάνδρα Σταυροπούλου (βιολόγος), χαρακτηριστικό παράδειγμα της επιδείνωσης της κατάστασης είναι η ιλαρά, της οποίας τα κρούσματα αυξήθηκαν κατά 20% μέσα σε έναν μόλις χρόνο, από 8,6 εκατ. το 2022 σε 10,3 εκατ. το 2023.
Η άνοδος αυτή συμπίπτει με την πτώση των ποσοστών εμβολιασμού, καθώς η κάλυψη της πρώτης δόσης του εμβολίου για την ιλαρά μειώθηκε από 86% το 2019 σε 81% το 2021, το χαμηλότερο ποσοστό από το 2008.
Ανησυχητικές αυξήσεις σημειώνονται και σε άλλες ασθένειες:
Στην Αφρική, οι περιπτώσεις μηνιγγίτιδας αυξάνονται δραματικά, μόνο το πρώτο τρίμηνο του 2025 καταγράφηκαν πάνω από 5.500 ύποπτα κρούσματα και σχεδόν 300 θάνατοι.
Ο κίτρινος πυρετός, που είχε περιοριστεί σημαντικά μέσω εκστρατειών εμβολιασμού, έρχεται και πάλι στο προσκήνιο, με δεκάδες επιβεβαιωμένα περιστατικά σε Αφρική και Λατινική Αμερική.
Ακόμη και η διφθερίτιδα, που είχε ουσιαστικά εξαφανιστεί από πολλές χώρες, θεωρείται πλέον πιθανό να επανεμφανιστεί.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι αριθμοί είναι αποκαρδιωτικοί, το 2023 περίπου 14,5 εκατ. παιδιά παγκοσμίως δεν έλαβαν καμία από τις βασικές δόσεις εμβολιασμού.
Ο αριθμός αυτός παρουσιάζει σταθερή άνοδο, από 12,9 εκατ. το 2019, σε 13,9 εκατ. το 2022.
Γιατί συμβαίνει αυτό
Περισσότερο από το 50% αυτών των παιδιών ζουν σε χώρες, που μαστίζονται από ένοπλες συγκρούσεις, πολιτική αστάθεια ή ανθρωπιστικές κρίσεις και η πρόσβαση στις βασικές υπηρεσίες υγείας είναι περιορισμένη ή ανύπαρκτη.
Παρά τη σοβαρότητα της κατάστασης, πολλές χώρες πραγματοποιούν σημαντικές περικοπές στη χρηματοδότηση στον τομεά της υγείας.
Έκθεση του ΠΟΥ αποκαλύπτει ότι σχεδόν οι μισές χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα στα προγράμματα εμβολιασμού, στις προμήθειες εμβολίων και στη λειτουργία των μηχανισμών επιτήρησης νοσημάτων.
Εμβόλια: Η πιο αποδοτική επένδυση στην Υγεία
Τα εμβόλια παραμένουν η πιο οικονομικά αποδοτική παρέμβαση στον χώρο της υγείας, καθώς σώζουν περίπου 4,2 εκατ. ζωές ετησίως και προσφέρουν απόδοση επένδυσης, που υπολογίζεται σε 54 δολάρια για κάθε 1 δολάριο που δαπανάται.
Παρά τις όποιες προκλήσεις, δεν απουσιάζουν και κάποια θετικά στοιχεία:
Η εξάλειψη της μηνιγγίτιδας τύπου Α στην Αφρική θεωρείται μια από τις μεγάλες επιτυχίες των τελευταίων ετών.
Το εμβόλιο κατά του ιού HPV, που προστατεύει από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, κατέγραψε διπλασιασμό της κάλυψης στην Αφρική από 21% το 2020 σε 40% το 2023.
Τα εμβόλια κατά της ελονοσίας εφαρμόζονται ήδη σε 20 αφρικανικές χώρες, με την προοπτική να σώσουν έως και 500.000 ζωές μέχρι το 2035.
Η πρωτοβουλία «The Big Catch-Up», που ξεκίνησε το 2023, στοχεύει να καλύψει τα χαμένα εμβόλια της πανδημίας, αλλά η βιωσιμότητά της εξαρτάται από νέους οικονομικούς πόρους.
Έκκληση για άμεση δράση
Η UNICEF, ο ΠΟΥ και η Gavi κρούουν τον κώδωνα σε κυβερνήσεις, χορηγούς και την κοινωνία των πολιτών προκειμένου να ενισχύσουν τη στήριξή τους στα εμβολιαστικά προγράμματα.
Παράλληλα, καλούν τα κράτη να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους σχετικά με την Ατζέντας Εμβολιασμού 2030 (IA2030), η οποία αποσκοπεί στην καθολική πρόσβαση σε εμβόλια.
Στις 25 Ιουνίου 2025, η Gavi θα πραγματοποιήσει σύνοδο υψηλού επιπέδου, επιδιώκοντας να συγκεντρώσει τουλάχιστον 9 δισ. δολάρια για την περίοδο 2026 έως 2030.
Το φιλόδοξο αυτό σχέδιο στοχεύει στην προστασία 500 εκατ. παιδιών και στη διάσωση 8 εκατ. ζωών από νοσήματα που μπορούν να προληφθούν.
Η επιτυχία του εγχειρήματος και η υγεία εκατομμυρίων παιδιών παγκοσμίως κρέμεται πλέον από την πολιτική βούληση και την παγκόσμια αλληλεγγύη.
