Σαν σήμερα, πριν από 25 χρόνια, η Ελλάδα συγκλονίστηκε από ένα από τα πιο τραγικά ναυάγια της ιστορίας της. Το επιβατηγό-οχηματαγωγό «Εξπρές Σάμινα» προσέκρουσε στις βραχονησίδες «Πόρτες», λίγο έξω από το λιμάνι της Πάρου, και μέσα σε λιγότερο από μισή ώρα βυθίστηκε. Ο απολογισμός ήταν βαρύς: 81 άνθρωποι νεκροί.
Ένα πλοίο με παρελθόν
Το «Σάμινα» είχε κατασκευαστεί το 1966 στη Γαλλία. Με τα χρόνια είχε φθαρεί, ενώ υπήρχαν καταγγελίες ότι χρησιμοποιούσε «πατέντες» που έθεταν σε αμφιβολία την αξιοπλοΐα του. Παρ’ όλα αυτά, συνέχιζε να εκτελεί δρομολόγια στο Αιγαίο.
Η μοιραία νύχτα
Στις 26 Σεπτεμβρίου 2000, το πλοίο εκτελούσε το δρομολόγιο Πειραιάς–Πάρος–Νάξος–Ικαρία–Σάμος–Πάτμος–Λειψοί. Λίγο μετά τις 22:12, ενώ πλησίαζε την Παροικιά, προσέκρουσε στις «Πόρτες» με ταχύτητα 18 κόμβων, μόλις δύο ναυτικά μίλια από το λιμάνι.
Η πρόσκρουση άνοιξε ρήγμα τριών μέτρων στα δεξιά ύφαλα, στη βάση του πτερυγίου ευστάθειας. Το νερό μπήκε αμέσως στο μηχανοστάσιο, προκαλώντας διακοπή ρεύματος και απώλεια ελέγχου.
Πανικός και βύθιση
Το πλοίο άρχισε να γέρνει δεξιά. Μέσα σε λίγα λεπτά επικράτησε πανικός. Η εκκένωση αποδείχθηκε χαοτική: η εφεδρική ηλεκτρογεννήτρια δεν λειτούργησε, τα συστήματα ασφαλείας δεν ανταποκρίθηκαν, ενώ υπήρξαν και παραλείψεις του πληρώματος. Το «Σάμινα» χάθηκε στα νερά μέσα σε 25-30 λεπτά.
Η μάχη της διάσωσης
Οι καιρικές συνθήκες ήταν δύσκολες, με ανέμους 7-8 μποφόρ. Παρ’ όλα αυτά, ξεκίνησαν επιχειρήσεις διάσωσης από το Λιμενικό, ψαράδες της Πάρου και της Αντιπάρου, εμπορικά σκάφη και δύο βρετανικά πολεμικά πλοία (Λίβερπουλ και Ελίζαμπεθ). Σώθηκαν περίπου 457 άνθρωποι, όμως 81 χάθηκαν. Ανάμεσά τους και ο υπολιμενάρχης Πάρου Δημήτρης Μάλαμας, που υπέστη καρδιακή προσβολή την ώρα που προσπαθούσε να βοηθήσει.
Οι ευθύνες και η δίκη
Η εισαγγελία Σύρου άσκησε ποινικές διώξεις για ανθρωποκτονία με ενδεχόμενο δόλο κατά του πλοιάρχου, του υποπλοιάρχου, του πηδαλιούχου και του δόκιμου πλοιάρχου, αλλά και κατά παντός υπευθύνου. Η πλοιοκτήτρια εταιρεία κατηγορήθηκε για έκθεση επιβατών σε κίνδυνο.
Ο πλοίαρχος Βασίλειος Γιαννακής και ο υποπλοίαρχος Αναστάσιος Ψυχογιός προφυλακίστηκαν, ενώ οι άλλοι δύο αφέθηκαν ελεύθεροι με εγγύηση. Η δίκη ξεκίνησε το 2005 και η απόφαση εκδόθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2006: το πλοίο κρίθηκε αξιοπλόο, οι βάρκες σε καλή κατάσταση, και η πρόσκρουση αποδόθηκε σε «κακή διακυβέρνηση», με κύρια ευθύνη στον υποπλοίαρχο. Διαπιστώθηκε επίσης ότι οι υδατοστεγείς θύρες δεν ήταν κλειστές, κάτι που επιτάχυνε τη βύθιση. Η ετυμηγορία προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, καθώς πολλοί θεώρησαν ότι δεν αποδόθηκαν ευθύνες στην εταιρεία ή στο κράτος.
Ηρωισμός μέσα στο χάος
Μέσα στην απελπισία, υπήρξαν και στιγμές αυτοθυσίας. Ο καμαρότος Θέμης Κυπριώτης έδωσε το σωσίβιό του για να σώσει ένα βρέφος 16 μηνών και άλλους επιβάτες, χάνοντας τη ζωή του. Η επιβάτης Μαρία Βασιλάκη θυμάται τον ναυτικό Γ. Σκρίνο να της φωνάζει: «Κοίταξέ με στα μάτια! Το πλοίο βυθίζεται! Πρέπει τώρα να πέσεις στη θάλασσα για να σωθείς».
Επιβάτες μίλησαν για το απόλυτο σκοτάδι μετά τη διακοπή ρεύματος, για το χάος, για ανθρώπους που έπεφταν στη θάλασσα χωρίς σωσίβια και για την αδυναμία καθοδήγησης.
Η παρακαταθήκη
Δεκαετίες μετά, το ναυάγιο του «Εξπρές Σάμινα» παραμένει σημείο αναφοράς για την ελληνική ναυτιλία. Μια τραγωδία που υπενθυμίζει με τον πιο σκληρό τρόπο την ανάγκη για αυστηρά μέτρα ασφάλειας και για ευθύνη απέναντι στις ζωές που εμπιστεύονται τη θάλασσα.
