Οι Κρυπτοχριστιανοί του Πόντου και της Μικράς Ασίας αποτελούν μια συγκλονιστική πτυχή της ιστορίας του Ελληνισμού, που αντικατοπτρίζει την ανθεκτικότητα της πίστης και της ταυτότητας υπό συνθήκες καταπίεσης. Κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα μετά την πτώση της Τραπεζούντας το 1461, πολλοί Έλληνες αναγκάστηκαν να ασπαστούν επιφανειακά το Ισλάμ για να αποφύγουν διώξεις, βίαιους εξισλαμισμούς ή ακόμα και θάνατο. Παρά την εξωτερική συμμόρφωση με τη μουσουλμανική θρησκεία, διατήρησαν κρυφά την ορθόδοξη χριστιανική τους πίστη, τελώντας μυστικές τελετές βαπτίσεων, γάμων και Θείας Κοινωνίας σε κρυφές εκκλησίες ή σπίτια. Στον Πόντο, οι Κρυπτοχριστιανοί, γνωστοί και ως «κλωστοί» ή «γυριστοί», αποτελούσαν μια ιδιαίτερη κοινωνικοθρησκευτική ομάδα, με την ύπαρξή τους να είναι εν μέρει γνωστή στους Οθωμανούς. Η ζωή τους χαρακτηριζόταν από διαρκή φόβο αποκάλυψης, καθώς η αποκάλυψη της κρυφής τους πίστης μπορούσε να οδηγήσει σε σκληρές τιμωρίες, ενώ παράλληλα διατηρούσαν την ελληνική γλώσσα, τα ήθη και την ποντιακή διάλεκτο όπου αυτό ήταν εφικτό.
Η καθημερινότητα των Κρυπτοχριστιανών ήταν ένας συνεχής αγώνας για την επιβίωση της πίστης και της ταυτότητάς τους. Σε περιοχές όπως η Κρώμνη, η Αργυρούπολη και το Σταυρί, ολόκληρα χωριά αποτελούνταν από Κρυπτοχριστιανούς, οι οποίοι υποχρεώνονταν να τηρούν τις μουσουλμανικές πρακτικές, όπως την προσευχή στα τζαμιά, ενώ κρυφά διατηρούσαν χριστιανικές παραδόσεις. Μετά το Χάτι Χουμαγιούν του 1856, που επέτρεψε μεγαλύτερη θρησκευτική ελευθερία, πολλοί αποκάλυψαν την πίστη τους, όπως ο Πέτρος-Σάββας Σιδηρόπουλος στην Τραπεζούντα, ο οποίος το 1856 δήλωσε δημοσίως την χριστιανική του ταυτότητα. Ωστόσο, η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και η ανταλλαγή πληθυσμών άφησαν πίσω πολλούς Κρυπτοχριστιανούς, ιδιαίτερα γυναίκες που είχαν παντρευτεί Τούρκους, οι οποίες συνέχισαν να μεταδίδουν την πίστη τους κρυφά στις επόμενες γενιές. Αυτή η κληρονομιά του κρυπτοχριστιανισμού παραμένει ζωντανή, αποτελώντας μαρτυρία της αδάμαστης θέλησης των Ποντίων και των Μικρασιατών να διατηρήσουν την πνευματική και πολιτιστική τους ταυτότητα.
