Το βράδυ της 28ης Μαρτίου 1821, συγκέντρωσε στρατό στη Μονή Λυκουρέση για να απελευθερώσει την πόλη. Με τη βοήθεια των οπλαρχηγών πέτυχε την κατάληψη του Κάστρου της Λιβαδειάς, του Πύργου της Ώρας και άλλων σημαντικών στρατηγικών σημείων. Έτσι, την 1η Απριλίου 1821, η Λιβαδειά η σημαντικότερη πόλη της Ρούμελης ήταν ξανά ελεύθερη, χάρη στη γενναιότητα του Διάκου, των οπλαρχηγών και των κατοίκων της. Οι Λιβαδείτες συγκεντρώθηκαν στο Σταροπάζαρο της Ρούμελης για να εορτάσουν την απελευθέρωση. Σύμφωνα με τον ιστορικό Τάκη Λάππα, ο Αθανάσιος Διάκος μίλησε στους κατοίκους από το πεζούλι του τζαμιού. Το μήνυμα του Διάκου, διεσώθη από τον Φόρτη που βρήκε τις σημειώσεις του αγωνιστή Μπούσγου.
«Καλλίτερα μιᾶς ὥρας ἐλεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή». Έτσι έκλεισε το λόγο του ο Αθανάσιος Διάκος με τους στίχους του Ρήγα Φερραίου.
Το θάρρος και η τόλμη του Αθανασίου Διάκου και του Βασιλείου Μπούσγου
Ο Αθανάσιος Διάκος μαζί με τον Βασίλη Μπούσγο, στρατολόγησαν από 100 συντρόφους έκαστος, από την Αράχοβα και από άλλα χωριά της επαρχίας, συν αυτούς που είχαν. Νύχτα κατέλαβαν τις θέσεις του Ζαγαρά και του Προφήτη Ηλία επάνω από την πόλη της Λιβαδειάς. Από εκείνο το σημείο, απέκλεισαν τις διόδους των Τούρκων, μπήκαν στη Λιβαδειά με τη σημαία της Ελευθερίας. Οι πολιορκημένοι Τούρκοι κλείστηκαν στα πιο ισχυρά σπίτια. Στο τέλος παραδόθηκαν λόγω της έλλειψης νερού και τροφίμων. Ο Αθανάσιος Διάκος μάζεψε τα λάφυρα και τα παρέδωσε στους πρόκριτους για να αγοράσουν τρόφιμα και πολεμοφόδια για τον στρατό.
Πανηγυρική δοξολογία στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής
Μετά την απελευθέρωση της Λιβαδειάς και την ομιλία του Διάκου, όλοι μαζί κατευθύνθηκαν στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής, όπου ο Μητροπολίτης Αθηνών Διονύσιος τέλεσε την πανηγυρική δοξολογία. Παρόντες ήταν οι Επίσκοποι Σαλώνων Ησαΐας και Ταλαντίου Νεόφυτος καθώς και ο απεσταλμένος της Φιλικής Εταιρείας Αθανάσιος Ζαρείφης. Ο Αθανάσιος Διάκος ύψωσε τη σημαία της Επανάστασης με την εικόνα του «Αγίου Γεωργίου» στην οποία ήταν κεντημένες με κυανό μετάξι οι λέξεις: «Ελευθερία ή Θάνατος».
Η ομιλία του Αθανασίου Διάκου εκείνη την ημέρα
«Ἐν πρώτοις, εἶπεν, ὅτι τὰ πράγματα ἤθελον ἀποβῇ ὡς ἀπέβησαν· καὶ ὅτι εἶχεν ἐλπίδας περὶ τῆς τελείας ἀπελευθερώσεως τοῦ Γένους, διότι τοῦτο εἶναι τοῦ Θεοῦ θέλησις· συνεβούλευσε δὲ τοῖς πάσι τὴν ὁμόνοιαν καὶ τὴν αὐταπάρνησιν, ὡς τὰ μόνα φοβερὰ ὅπλα εἰς χείρας λαοῦ, πολεμοῦντος πρὸς ἀπόκτησιν τῆς ἐλευθερίας του, καὶ παρώτρυνε πάντας νὰ παρασκευασθῶσιν ἔτι μᾶλλον καὶ νὰ μὴ ἀναπαυθῶσιν εἰς τὰς μέχρι τοῦδε δάφνας των, διότι ὁ φοβερὸς ἀγὼν μόλις ἤρξατο, τὰ δὲ δεινότατα ἐν τῷ μέλλοντι ἐπίκεινται· δὲν πρέπει, ἔλεγε, νὰ φεισθῶμεν οὐδεμιᾶς θυσίας εἰς τὴν φωνὴν τῆς πατρίδος· ἐὰν δὲ πράγματι ἀγαπῶμεν ταύτην, καὶ ἐπιθυμῶμεν νὰ ἴδωμεν αὐτὴν ἐλευθέραν καὶ μεγάλην, πρέπει ἐν ἀνάγκῃ νὰ προσφέρωμεν πᾶν ὅτι ἔχομεν ἀγαθὸν καὶ τὴν ζωὴν ἡμῶν αὐτήν, εἰς τὸν βωμὸν της χάριν τῆς ἐλευθερίας, νὰ μὴ προτιμήσωμεν δὲ ποτὲ νὰ ζῶμεν δοῦλοι, ἀλλὰ ν’ ἀποθάνωμεν ἐλεύθεροι μέ τά ὅπλα εἰς τάς χείρας ὡς μετ’ ὀλίγας ἡμέρας.»
Βασίλης Μπούσγος, το πρωτοπαλίκαρο του Διάκου
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο πρωτοπαλίκαρο του Αθανάσιου Διάκου, τον Βασίλη Μπούσγο ή ο αρχηγός των Βοιωτικών Αρμάτων. Ο Μπούσγος, υπηρέτησε υπό τις διαταγές του Οδυσσέα Αντρούτσου, του Καραϊσκάκη και του Υψηλάντη. Σεμνός και ταπεινός ως χαρακτήρας παρέμεινε στη σκιά παρά τα ανδραγαθήματα και την πλούσια δράση του. Ήταν αυτός που σκότωσε τον Τούρκο Τάταρη, τον ταχυδρόμο που έφερνε τα γράμματα των Πασσάδων στη Λιβαδειά. Που όρμησε μαζί με τον Διάκο στην Λιβαδειά και έκλεισε τους Τούρκους στο κάστρο. Και αυτός που βοήθησε να κερδηθεί η μάχη στα Βασιλικά εναντίον του Μπαϋράν Πασά. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, πέθανε φτωχός και ξεχασμένος, γιατί η Πολιτεία δεν τον αντάμειψε.
Ποιος ήταν ο αγωνιστής Αθανάσιος Διάκος που απελευθέρωσε την Λειβαδειά;
Ο Αθανάσιος Διάκος ή Αθανάσιος Γραμματικός (Μασαβέτας) γεννήθηκε το 1788 στην Άνω Μουσουνίτσα της Φωκίδας, αν και υπάρχουν μαρτυρίες πως γεννήθηκε στην Μουσουνίτσα Αρτοτίνας. Αυτή η εκδοχή στηρίζεται και από τη βιογραφία του, την οποία έγραψε ο Ρόδιος το 1883, αλλά και από το γενεαλογικό δέντρο του Διάκου από τον ιστορικό Κρέμο. Σύμφωνα με τον Κρέμο, το πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης του Αθανασίου Διάκου, εκδόθηκε το 1865 από τον Δήμο Κροκυλείου στον οποίο ανήκε η Αρτοτίνα. Ο Αθανάσιος Διάκος έμεινε στην ιστορία ως ένας ζωντανός θρύλος, τόσο για την αγωνιστικότητα και το θάρρος του αλλά και για τον αργό και φρικιαστικό θάνατο που υπέστη. Τον σούβλισαν οι Τούρκοι ζωντανό. Ο θρύλος του καταγράφτηκε σε Δημοτικά τραγούδια.
Αθανάσιος Διάκος: Το παιδί ενός κλέφτη
Ο Διάκος, ήταν παιδί ενός κλέφτη, του Νικολάου Γραμματικού. Ήταν γνωστός στην περιοχή με το παρατσούκλι ο «ψυχογιός». Σε ηλικία 12 ετών στάλθηκε από τη μητέρα του στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην Αρτοτίνα Φωκίδας. Στα δεκαεπτά του ήταν ήδη μοναχός και πέντε χρονιά μετά χειροτονήθηκε σε διάκονο (διάκος). Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση, όταν ο Αθανάσιος Διάκος ήταν ακόμη μοναχός, ένας Τούρκος πασάς πήγε στο μοναστήρι, όπου εντυπωσιάστηκε από την εμφάνιση του. Ο Διάκος προσεβλήθη από τις άσεμνες και ανήθικες προτάσεις του Τούρκου και μετά από έναν καυγά τον σκότωσε. Έτσι ο μοναχός διάκονος αναγκάστηκε να καταφύγει στα βουνά και να γίνει κλέφτης.
Ο μαρτυρικός θάνατος του Αθανασίου Διάκου
Ο φρικτός θάνατος του Αθανασίου Διάκου περιγράφτηκε από τρεις ΄Ελληνες οι οποίοι παρακολούθησαν κρυφά το τέλος του. Ο Διάκος ήταν ήδη τραυματισμένος και πονούσε πολύ από τα βαθιά τραύματα του. Όταν τον συνέλαβαν οι Τούρκοι και τον έφεραν στον Ομέρ Βρυώνη, τον έδεσαν με σκοινιά σ’ ένα παχνί. Όταν ο Αθανάσιος αρνήθηκε να αλλαξοπιστήσει, τρεις Τούρκοι άναψαν φωτιά και έβαλαν πάνω της μια σιδηροστιά και ένα χάλκινο καζάνι γεμάτο με λάδι. Ο Διάκος ήταν δεμένος σ’ ένα παλιό σκαμνί, ώστε να κρέμονται τα πόδια του. Κάθε φορά που τον ρωτούσαν κάτι και εκείνος έδινε αρνητική απάντηση, του έχωναν μυτερά καρφιά στις πατούσες του. Επιπλέον έριχναν καυτό λάδι από το καζάνι στα πόδια του.
Το απαράμιλλο θάρρος του Διάκου
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Συνάντηση Κ. Φλώρου με τους απογόνους των αγωνιστών του 1821
Παρά το απίστευτο βασανιστήριο ο Διάκος δεν αντιδρούσε και εκείνοι από την κακία τους, έσκισαν το πουκάμισο του και του έριχναν καυτό λάδι στο στήθος, στην πλάτη και στα χέρια του. Ο Διάκος βουβά υπόμεινε το βασανιστήριο του. Όσο δεν μιλούσε όμως τόσο θύμωναν οι βασανιστές του. Η εντολή όμως που είχαν ήταν ξεκάθαρη: Έπρεπε να βασανιστεί όσο γινόταν περισσότερο χωρίς να πεθάνει. Αυτό συνεχίστηκε όλο το βράδυ. Μέχρι που το κορμί του αγωνιστή της Ελληνικής επανάστασης άρχισε να νεκρώνεται. Ακόμη και οι βασανιστές του είχαν αποκάμει.
Το τέλος του ήρωα
Την επομένη, όταν ο ήλιος ανέβηκε ψηλά, τον έλυσαν και τον έσυραν ως το ρέμα. Ο Διάκος ήταν εμφανώς κακοποιημένος και από τα βασανιστήρια δεν ήταν πλέον αναγνωρίσιμος. Ο κόσμος είχε συγκεντρωθεί τρομαγμένος μαζί με τον Τούρκο που σχεδίασε την εκτέλεση του, τον Χαλήλ Μπέη. Εκεί πέρα από το ρέμα είχε στηθεί μια ψησταριά. Μέσα στο πλήθος ήταν και μια ηλικιωμένη γυναίκα. Ήταν η μάνα του Διάκου που ήρθε ως εκεί με τα πόδια από τη Λαμία. Εκεί παίχτηκε και η τελευταία πράξη του δράματος.
Έφτασε ο δήμιος με ένα σουβλί στο χέρι. Του το πέρασαν από τη βουβωνική χώρα κάτω από το δέρμα και βγήκε από το δεξί αυτί του. Στη συνέχεια οι Τούρκοι τον έδεσαν με σχοινιά πάνω στη σούβλα για να μην σπάσει το δέρμα του. Άναψαν τη φωτιά και άρχισαν να τον σουβλίζουν. Επί ώρες ο Αθανάσιος Διάκος παρακαλούσε να δώσουν ένα τέλος στο μαρτύριο του οι δήμιοι του, αλλά αυτοί δεν το έκαναν. Μέχρι που εμφανίστηκε ένας Τούρκος καβάλα σ’ ένα άλογο και τον πυροβόλησε δύο φορές στο στήθος και τον σκότωσε.
Το νόημα της απελευθέρωσης της Λιβαδειάς συνοψίστηκε στις τέσσερις τελευταίες προτάσεις της ομιλίας του Αθανασίου Διάκου
Επιτέλους δε ας μεταβώμεν, είπε, να προσφέρωμεν δόξα τω Θεώ δι’ ην παρέσχεν ημίν αντίληψιν και να καθικετεύσωμεν αυτόν να καθοδηγήση ημάς προς εντελή ευόδωσιν του ιερωτάτου ημών αγώνος. Το δε πλήθος μετά δακρύων αγίου και ιερού ενθουσιασμού ανεφώνησεν μετά το πέρας του λόγου του «ζήτω ο ιερός ημών αγών, ζήτω η πατρίς, ζήτω ο αρχηγός ημών».
maxmag.gr
