Στη δημοσιότητα δόθηκε απόσπασμα από το νέο βιβλίο του Αλέξη Τσίπρα, με τίτλο «Ιθάκη», όπου ο πρώην πρωθυπουργός περιγράφει λεπτό προς λεπτό τις κρίσιμες ώρες πριν το δημοψήφισμα του 2015. Το κεφάλαιο που προδημοσιεύεται φέρει τον τίτλο «Η Μέρκελ άφωνη» και περιλαμβάνει σκηνές μέσα από τις ευρωπαϊκές αίθουσες διαπραγμάτευσης, όπου όπως περιγράφει ο ίδιος, η ένταση βρισκόταν στο κόκκινο.
Η αφήγηση επικεντρώνεται στη Σύνοδο Κορυφής, στις επαφές με την Άνγκελα Μέρκελ και τον Φρανσουά Ολάντ, καθώς και στις παρασκηνιακές συζητήσεις με στόχο να βρεθεί μια συμφωνία πριν η Ελλάδα οδηγηθεί στο δημοψήφισμα. Ο Τσίπρας παραθέτει διαλόγους, περιγράφει αντιδράσεις και δίνει τη δική του εικόνα για εκείνες τις κρίσιμες ώρες.
Η ανήσυχη Μέρκελ και η «σιωπή» που την ξάφνιασε
Σύμφωνα με το δημοσιευμένο απόσπασμα, η Γερμανίδα καγκελάριος αντιλήφθηκε από νωρίς ότι κάτι δεν πήγαινε όπως συνήθως. Κατά τη διάρκεια της Συνόδου, παρατήρησε ότι ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός δεν πήρε τον λόγο ούτε καν όταν παρουσίασαν το τελεσίγραφο των Θεσμών προς την Αθήνα. Η στάση αυτή την έκανε να υποψιαστεί ότι ο Τσίπρας σχεδίαζε κάτι που δεν είχε ακόμη αποκαλύψει.
Η Μέρκελ, όπως περιγράφει ο ίδιος, σηκώθηκε από τη θέση της, έκανε τον γύρο του τραπεζιού και τον ρώτησε: «Αλέξη, γιατί δε μιλάς;». Εκείνος απάντησε ότι δεν είχε λόγο να επαναλάβει όσα μόλις είχε παρουσιάσει ο Ντόναλντ Τουσκ. Η Γερμανίδα καγκελάριος δεν πείστηκε και επέστρεψε ξανά, ζητώντας να μάθει αν η ελληνική κυβέρνηση σκοπεύει να αποδεχθεί την πρόταση των Θεσμών. Η απάντηση ότι θα αποφασίσει το Υπουργικό Συμβούλιο όχι μόνο δεν την καθησύχασε, αλλά κατά την αφήγηση Τσίπρα, την έκανε να ανησυχήσει ακόμη περισσότερο.
Η νυχτερινή τηλεδιάσκεψη με Μέρκελ και Ολάντ
Αργότερα, όταν ο Τσίπρας επέστρεψε στην Αθήνα, ακολούθησε τηλεφωνική επικοινωνία με Μέρκελ και Ολάντ. Η συνομιλία έγινε μέσω του τηλεφωνικού συστήματος που χρησιμοποιούνταν για τηλεδιασκέψεις στο Μέγαρο Μαξίμου. Παρόντες ήταν συνεργάτες του, όπως ο Βαγγέλης Καλπαδάκης.
Ο Τσίπρας τους ενημέρωσε ότι το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε να ζητήσει λίγες ημέρες παράταση από το Eurogroup, ώστε να προηγηθεί το δημοψήφισμα και να αποφασίσει ο ελληνικός λαός. Περιγράφει ότι στην άλλη άκρη της γραμμής επικράτησε σιωπή, με την οποία οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπάθησαν να επεξεργαστούν την εξέλιξη.
Η Μέρκελ ρώτησε ευθέως τι θα πει ο Τσίπρας στον ελληνικό λαό και αν θα προτείνει «Ναι» ή «Όχι». Εκείνος απάντησε ότι δεν μπορεί να ζητήσει έγκριση για μια πρόταση που θεωρεί αδιέξοδη και άδικη, αλλά δεσμεύτηκε να σεβαστεί όποιο αποτέλεσμα βγάλει η κάλπη.
Η αντίδραση της καγκελαρίου, όπως τη μεταφέρει ο ίδιος, ήταν σοκ και αμηχανία: «Η Μέρκελ έμεινε άφωνη».
Παρέμβαση Ολάντ και προσπάθεια αλλαγής των συσχετισμών
Στο απόσπασμα περιγράφεται επίσης ο ρόλος της γαλλικής πλευράς. Ο Τσίπρας αναφέρει ότι ο Φρανσουά Ολάντ, τότε Πρόεδρος της Γαλλίας, επιχείρησε να διαμορφώσει μια γέφυρα συζήτησης με στόχο μια συμφωνία που θα μπορούσε να αποφευχθεί το αδιέξοδο. Ο τότε υπουργός Οικονομίας Εμανουέλ Μακρόν επικοινώνησε με τον Γιάνη Βαρουφάκη, ενώ ο Ολάντ συνομίλησε απευθείας με τον Τσίπρα, αναζητώντας τρόπο να κρατηθεί ανοιχτή η διαπραγμάτευση.
Ο πρώην πρωθυπουργός περιγράφει ότι η γαλλική πλευρά δεν ήθελε να κινηθεί πίσω από την πλάτη των Γερμανών και ιδιαίτερα της καγκελαρίου, γι’ αυτό και υπήρχε η προσοχή να μην διαρρεύσουν οι συζητήσεις.
Η νέα πρόταση και το αίτημα στον ΕΜΣ
Από αυτές τις παρασκηνιακές επαφές προέκυψε, σύμφωνα με τον Τσίπρα, μια βελτιωμένη εκδοχή της πρότασης Γιούνκερ. Σε αυτήν περιλαμβάνονταν τέσσερις αλλαγές, μεταξύ των οποίων η κάλυψη χρηματοδοτικών αναγκών και η ρητή αναφορά στη δυνατότητα αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, θέση που η ελληνική πλευρά θεωρούσε κρίσιμη.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, η Αθήνα κατέθεσε επίσημο αίτημα προς τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας για νέο διετές πρόγραμμα. Στην επιστολή που υπέγραψε ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, δηλωνόταν ότι η κυβέρνηση θα παρουσιάσει λεπτομερή πρόταση μεταρρυθμίσεων για να διασφαλιστεί η δημοσιονομική σταθερότητα.
Το «όχι» της Μέρκελ και η αναβολή κάθε απόφασης
Παρά τις κινήσεις αυτές, λίγες ώρες μετά, η Μέρκελ δήλωσε δημόσια ότι καμία συζήτηση για νέο πρόγραμμα δεν θα γίνει πριν από το δημοψήφισμα. Το ίδιο μετέφερε και στον Τσίπρα στην τηλεφωνική επικοινωνία τους. Το Eurogroup συνεδρίασε εκτάκτως και υιοθέτησε ουσιαστικά τη γραμμή της Γερμανίας: κάθε απόφαση μετατίθεται για μετά την 5η Ιουλίου.
Ωστόσο, όπως αναφέρει ο πρώην πρωθυπουργός, οι αναταράξεις αυτών των ημερών δημιούργησαν έδαφος για διαπραγμάτευση υπό καλύτερους όρους, αν κερδιζόταν το δημοψήφισμα.
Το δημοψήφισμα ως «καταλύτης»
Ο Τσίπρας επισημαίνει ότι μόνο η ανακοίνωση του δημοψηφίσματος λειτούργησε ως μοχλός πίεσης προς τους Θεσμούς. Περιγράφει ότι μέχρι τότε, το κλίμα στην Ευρώπη ήταν άκαμπτο, με πολλούς να επιμένουν στη λογική «take it or leave it». Το δημοψήφισμα άνοιξε τον δρόμο για αναδιαπραγμάτευση,υπό την προϋπόθεση, όπως σημειώνει, ότι η ελληνική πλευρά θα κέρδιζε την κρίσιμη αναμέτρηση.
Με αυτό το απόσπασμα, ο πρώην πρωθυπουργός επιχειρεί να φωτίσει τις άγνωστες λεπτομέρειες εκείνων των ημερών, παρουσιάζοντας τη δική του οπτική πάνω στις συνομιλίες, τις πιέσεις και τους χειρισμούς που καθόρισαν τις εξελίξεις του καλοκαιριού του 2015.
