Μια νέα πρόταση από τις Ηνωμένες Πολιτείες για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα φέρνει στο τραπέζι μια σειρά από φιλόδοξες αλλά και αμφιλεγόμενες ρυθμίσεις, που θα μπορούσαν να αλλάξουν ριζικά την κατάσταση στην περιοχή. Το σχέδιο, που αποκάλυψαν οι Times of Israel, ενθαρρύνει τους Παλαιστίνιους να παραμείνουν στη Λωρίδα της Γάζας και ανοίγει τον δρόμο για μια πιθανή πορεία προς την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους.
Απότομη στροφή στην πολιτική Τραμπ
Το έγγραφο των 21 σημείων, που παρουσιάστηκε σε αραβικές και μουσουλμανικές χώρες στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, περιλαμβάνει προτάσεις που έχουν συζητηθεί εδώ και μήνες: από την απελευθέρωση όλων των ομήρων μέχρι την απομάκρυνση της Χαμάς από την εξουσία.
Αυτό που ξεχωρίζει είναι η σαφής ενθάρρυνση των Παλαιστινίων να παραμείνουν στη Γάζα — μια εντυπωσιακή μεταστροφή σε σχέση με τις δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν είχε προκαλέσει σοκ με την πρότασή του για κατάληψη της Γάζας από τις ΗΠΑ και μόνιμη μετεγκατάσταση των περίπου δύο εκατομμυρίων κατοίκων της.
Αντιδράσεις στο Ισραήλ και η «κόκκινη γραμμή» του Νετανιάχου
Οι δηλώσεις Τραμπ τότε ενίσχυσαν την ιδέα της "εθελοντικής μετανάστευσης" στους κόλπους της ακροδεξιάς του Ισραήλ, αλλά και σε πιο μετριοπαθείς πολιτικούς κύκλους. Παρ’ όλα αυτά, δεν υπήρξε πρακτική πρόοδος.
Η νέα πρόταση, που προβλέπει μελλοντική κρατική υπόσταση για τους Παλαιστινίους, αποτελεί σημαντική απόκλιση από την έως τώρα πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ, η οποία απέφευγε να στηρίξει τη λύση των δύο κρατών.
Το σχέδιο, που επικυρώθηκε από δύο ανεξάρτητες πηγές, περιλαμβάνει ακόμη και πρόβλεψη για διάλογο μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων, με στόχο τη συμφωνία σε έναν "πολιτικό ορίζοντα" ειρηνικής συνύπαρξης.
Τι ζητά το Ισραήλ – και τι μπορεί να δεχτεί η Χαμάς
Παρότι η πρόταση περιλαμβάνει σημαντικά οφέλη για τους Παλαιστινίους, έχει συνταχθεί κυρίως από τον ειδικό απεσταλμένο των ΗΠΑ, Στιβ Γουίτκοφ, και περιλαμβάνει απαιτήσεις που το Ισραήλ έχει θέσει εδώ και καιρό:
- Αφοπλισμός της Χαμάς
- Αποστρατιωτικοποίηση της Γάζας
- Αποριζοσπαστικοποίηση του πληθυσμού
Αυτά τα σημεία δυσκολεύουν την αποδοχή της πρότασης από τη Χαμάς, ενώ η προοπτική παλαιστινιακού κράτους μπορεί να αποτελέσει απαράδεκτη παραχώρηση για τον Νετανιάχου, που αντιτίθεται σθεναρά στη λύση των δύο κρατών.
Η αισιοδοξία του Τραμπ και η συμμετοχή όλων των πλευρών
Παρά τις δυσκολίες, ο Τραμπ εμφανίστηκε αισιόδοξος την Παρασκευή, λέγοντας πως μια συμφωνία μπορεί ήδη να έχει επιτευχθεί. Σε ανάρτησή του στο Truth Social, ανέφερε ότι "έντονες διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε εξέλιξη εδώ και τέσσερις ημέρες" και θα συνεχιστούν όσο χρειαστεί.
Ο ίδιος τόνισε ότι "όλες οι χώρες της περιοχής εμπλέκονται", η Χαμάς είναι ενήμερη και το Ισραήλ έχει ενημερωθεί σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου.
Ωστόσο, το σχέδιο παραμένει γενικό και χωρίς πολλές λεπτομέρειες, κάτι που σημαίνει ότι θα χρειαστούν περαιτέρω διαπραγματεύσεις, ακόμη και αν υπάρξει αρχική συμφωνία.
Αναλυτικά τα 21 σημεία του σχεδίου – Τι προβλέπεται
Ακολουθεί η πλήρης λίστα των σημείων:
- Η Γάζα θα είναι μια αποριζοσπαστικοποιημένη, απαλλαγμένη από την τρομοκρατία, ζώνη που δεν θα αποτελεί απειλή για τους γείτονές της.
- Η Γάζα θα ανακατασκευαστεί προς όφελος του λαού της.
- Εάν και οι δύο πλευρές συμφωνήσουν με την πρόταση, ο πόλεμος θα τερματιστεί αμέσως, με τις ισραηλινές δυνάμεις να σταματούν όλες τις επιχειρήσεις και να αποσύρονται σταδιακά από τη Λωρίδα.
- Εντός 48 ωρών από την δημόσια αποδοχή της συμφωνίας από το Ισραήλ, όλοι οι ζωντανοί και οι νεκροί όμηροι θα επιστραφούν.
- Μόλις επιστραφούν οι όμηροι, το Ισραήλ θα απελευθερώσει αρκετές εκατοντάδες Παλαιστίνιους κρατούμενους ασφαλείας που εκτίουν ποινές ισόβιας κάθειρξης και πάνω από 1.000 κατοίκους της Γάζας που έχουν συλληφθεί από την έναρξη του πολέμου, μαζί με τις σορούς αρκετών εκατοντάδων Παλαιστινίων.
- Μόλις επιστραφούν οι όμηροι, στα μέλη της Χαμάς που δεσμεύονται για ειρηνική συνύπαρξη θα χορηγηθεί αμνηστία, ενώ στα μέλη που επιθυμούν να εγκαταλείψουν τη Λωρίδα θα χορηγηθεί ασφαλής διέλευση στις χώρες υποδοχής.
- Μόλις επιτευχθεί αυτή η συμφωνία, η βοήθεια θα εισρεύσει στη Λωρίδα της Γάζας με ρυθμούς όχι χαμηλότερους από τους δείκτες αναφοράς που καθορίστηκαν στη συμφωνία ομήρων του Ιανουαρίου 2025, η οποία περιελάμβανε 600 φορτηγά βοήθειας ημερησίως, μαζί με την αποκατάσταση κρίσιμων υποδομών και την είσοδο εξοπλισμού για την απομάκρυνση ερειπίων.
- Η βοήθεια θα διανεμηθεί — χωρίς παρέμβαση από καμία πλευρά — από τα Ηνωμένα Έθνη και την Ερυθρά Ημισέληνο, μαζί με άλλους διεθνείς οργανισμούς που δεν συνδέονται ούτε με το Ισραήλ ούτε με τη Χαμάς.
- Η Γάζα θα διοικείται από μια προσωρινή, μεταβατική κυβέρνηση Παλαιστινίων τεχνοκρατών, οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι για την παροχή καθημερινών υπηρεσιών στον λαό της Λωρίδας. Η επιτροπή θα εποπτεύεται από ένα νέο διεθνές όργανο που θα συσταθεί από τις ΗΠΑ σε συνεννόηση με Άραβες και Ευρωπαίους εταίρους. Θα θεσπίσει ένα πλαίσιο για τη χρηματοδότηση της ανασυγκρότησης της Γάζας μέχρι η Παλαιστινιακή Αρχή να ολοκληρώσει το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεών της.
- Θα καταρτιστεί ένα οικονομικό σχέδιο για την ανοικοδόμηση της Γάζας μέσω της σύμπραξης εμπειρογνωμόνων με εμπειρία στην κατασκευή σύγχρονων πόλεων της Μέσης Ανατολής και δια μέσου της εξέτασης υφιστάμενων σχεδίων που αποσκοπούν στην προσέλκυση επενδύσεων και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
- Θα δημιουργηθεί οικονομική ζώνη, με μειωμένους δασμούς και ποσοστά πρόσβασης που θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης από τις συμμετέχουσες χώρες.
- Κανείς δεν θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη Γάζα, αλλά όσοι επιλέξουν να φύγουν θα τους δίνεται η δυνατότητα να επιστρέψουν. Επιπλέον, θα υπάρξει ενθάρρυνση στους κατοίκους της Γάζας να παραμείνουν στη Λωρίδα και θα τους δοθεί η ευκαιρία να φτιάξουν ένα καλύτερο μέλλον εκεί.
- Η Χαμάς δεν θα έχει κανέναν απολύτως ρόλο στη διακυβέρνηση της Γάζας. Θα υπάρξει δέσμευση για καταστροφή και διακοπή της κατασκευής οποιασδήποτε επιθετικής στρατιωτικής υποδομής, συμπεριλαμβανομένων των σηράγγων. Οι νέοι ηγέτες της Γάζας θα δεσμευτούν για ειρηνική συνύπαρξη με τους γείτονές τους.
- Οι περιφερειακοί εταίροι θα παρέχουν εγγύηση ασφάλειας για να διασφαλίσουν ότι η Χαμάς και άλλες παρατάξεις της Γάζας συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους και ότι η Γάζα παύει να αποτελεί απειλή για το Ισραήλ ή τον λαό του.
- Οι ΗΠΑ θα συνεργαστούν με Άραβες και άλλους διεθνείς εταίρους για την ανάπτυξη μιας προσωρινής διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης που θα αναπτυχθεί αμέσως στη Γάζα για να επιβλέπει την ασφάλεια στη Λωρίδα της Γάζας. Η δύναμη θα αναπτύξει και θα εκπαιδεύσει μια παλαιστινιακή αστυνομική δύναμη, η οποία θα χρησιμεύσει ως μακροπρόθεσμος φορέας εσωτερικής ασφάλειας.
- Το Ισραήλ δεν θα καταλάβει ούτε θα προσαρτήσει τη Γάζα και οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις θα αποχωρήσουν σταδιακά από τα εδάφη που κατέχουν επί του παρόντος. Οι δυνάμεις ασφαλείας θα εγκαθιδρύσουν τον έλεγχο και τη σταθερότητα στη Λωρίδα.
- Εάν η Χαμάς καθυστερήσει ή απορρίψει αυτήν την πρόταση, τα παραπάνω σημεία θα προχωρήσουν σε περιοχές απαλλαγμένες από την τρομοκρατία, τις οποίες οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις θα παραδώσουν σταδιακά στη διεθνή δύναμη σταθεροποίησης. (Αυτή είναι η πρώτη αναφορά στην πιθανότητα η συμφωνία να εφαρμοστεί έστω και εν μέρει, ακόμη και αν η Χαμάς δεν συμφωνήσει).
- Το Ισραήλ δεσμεύεται να μην επιτεθεί στο Κατάρ. Οι ΗΠΑ και η διεθνής κοινότητα αναγνωρίζουν τον σημαντικό μεσολαβητικό ρόλο της Ντόχα στη σύγκρουση της Γάζας.
- Θα θεσπιστεί μια διαδικασία για την αποριζοσπαστικοποίηση του πληθυσμού. Αυτή θα περιλαμβάνει έναν διαθρησκευτικό διάλογο με στόχο την αλλαγή νοοτροπίας και αφηγήσεων στο Ισραήλ και τη Γάζα.
- Μετά την πρόοδο της ανάπλασης και των μεταρρυθμίσεων της Παλαιστινιακής Αρχής έχει εφαρμοστεί, ενδέχεται να έχουν δημιουργηθεί οι συνθήκες για μια αξιόπιστη πορεία προς την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση, η οποία αναγνωρίζεται ως η επιδίωξη του παλαιστινιακού λαού.Η ρήτρα δεν παρέχει λεπτομέρειες σχετικά με το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της Παλαιστίνης και δεν είναι οριστική ως προς το πότε μπορεί να δημιουργηθεί η πορεία προς την κρατική υπόσταση.
- Οι ΗΠΑ θα ξεκινήσουν διάλογο Ισραήλ–Παλαιστινίων για ειρηνική συνύπαρξη.
Τι σημαίνει αυτό το σχέδιο;
Η πρόταση των ΗΠΑ είναι ίσως η πιο ολοκληρωμένη και φιλόδοξη προσπάθεια για ειρήνη στη Γάζα εδώ και χρόνια. Περιλαμβάνει συγκεκριμένα βήματα για την ασφάλεια, την ανοικοδόμηση και την πολιτική μετάβαση, αλλά και πολιτικά ευαίσθητες προβλέψεις που μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις.
Το αν θα εφαρμοστεί, εξαρτάται από τη βούληση των εμπλεκόμενων πλευρών, την ικανότητα των διεθνών εταίρων να εγγυηθούν την ασφάλεια, και φυσικά, από το αν η Χαμάς και το Ισραήλ θα δεχτούν να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι.
