Μεγάλος ενθουσιασμός επικρατούσε τις τελευταίες ημέρες, ότι τάχα η μακροχρόνια απαγόρευση πωλήσεων πετρελαίου από την περιοχή του Κουρδιστάν του Ιράκ (KRI) στην Τουρκία μπορεί να αρθεί σύντομα.
Η Τουρκία δεν έχει συμφωνήσει για εισαγωγή πετρελαίου από το Ιρακινό Κουρδιστάν
Υποτίθεται ότι η κυβέρνηση της ημιαυτόνομης περιοχής του Κουρδιστάν (KRG) με έδρα το Ερμπίλ και η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση του Ιράκ (FGI) με έδρα τη Βαγδάτη συμφώνησαν σε έναν νέο μηχανισμό για τις εξαγωγές πετρελαίου από την Περιφέρεια του Κουρδιστάν στο τουρκικό λιμάνι Τζεϊχάν.
Η συμφωνία θα προέβλεπε, 50.000 βαρέλια την ημέρα (bpd) θα προορίζονται για εγχώρια χρήση εντός της Περιφέρειας του Κουρδιστάν, ενώ τα υπόλοιπα θα παραδίδονται στον Κρατικό Οργανισμό Εμπορίας Πετρελαίου (SOMO) του FGI για εξαγωγή.
Στην πραγματικότητα, υπάρχουν αρκετά σημαντικά προβλήματα με αυτή τη συμφωνία, ένα από τα οποία είναι το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει συμφωνήσει σε αυτήν.
Ο αγωγός Κιρκούκ-Τσεϊχάν είναι κλειστός από το 2023
Θα πρέπει να υπενθυμιστεί ότι η Τουρκία ήταν η πρώτη που έκλεισε τον βασικό αγωγό αργού πετρελαίου που εκτείνεται από το Κιρκούκ στο Ιράκ προς το Τσεϊχάν στην Τουρκία (τον αγωγό Κιρκούκ-Τσεϊχάν, γνωστός και ως «Αγωγός Αργού Πετρελαίου Ιράκ-Τουρκίας», ITP) στις 25 Μαρτίου 2023.
Εκείνη την εποχή, η Τουρκία αντλούσε περίπου 450.000 βαρέλια ημερησίως (bpd) ιρακινού πετρελαίου, συμπεριλαμβανομένων περίπου 370.000 bpd κουρδικού αργού πετρελαίου, μέσω αυτού του αγωγού προς το Τσεϊχάν.
Τον έκλεισε αφού το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο (ICC) διέταξε την Τουρκία να καταβάλει στην Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση του Ιράκ περίπου 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε αποζημιώσεις για μη εξουσιοδοτημένες εξαγωγές μεταξύ 2014 και 2018.
Αυτή η απόφαση ήταν η τελευταία κίνηση μετά την υποβολή αίτησης διαιτησίας στο ICC από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση του Ιράκ το 2014, ισχυριζόμενη τη συνενοχή της Τουρκίας στην ενεργοποίηση των εξαγωγών πετρελαίου από την Περιφέρεια του Κουρδιστάν χωρίς τη συγκατάθεση της Βαγδάτης.
Το ΔΠΔ έκρινε ότι η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση του Ιράκ θα έπρεπε πράγματι να έχει το δικαίωμα να ασκεί έλεγχο στις εξαγωγές αργού πετρελαίου στο Τσεϊχάν και διέταξε την Τουρκία να καταβάλει το 50% της έκπτωσης με την οποία η Περιφέρεια του Κουρδιστάν είχε πουλήσει το πετρέλαιο.
Το αρχικό ποσό που διεκδίκησε η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση του Ιράκ στη Βαγδάτη ήταν 33 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, το οποίο μειώθηκε από το ΔΠΔ στα τρέχοντα 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.
Κλειδί η επίλυση του νομικού αδιεξόδου
Η επίλυση αυτού του διεθνούς νομικού αδιεξόδου παραμένει το κλειδί για την επανέναρξη των ροών πετρελαίου για την Περιφέρεια του Κουρδιστάν και μπορεί νομικά να επιλυθεί μόνο μεταξύ της κυβέρνησης της Τουρκίας και της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης του Ιράκ, κάτι που δεν εμπλέκει με κανέναν τρόπο την Περιφέρεια του Κουρδιστάν.
Συνεπώς, το μόνο ερώτημα που αξίζει να τεθεί σχετικά με αυτήν την κατάσταση είναι: «Θέλει η Τουρκία ή/και η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση του Ιράκ η Περιφέρεια του Κουρδιστάν να μπορεί να πουλάει το πετρέλαιό της μέσω της βασικής εξαγωγικής της οδού, του ITP;»
Ή για να το θέσουμε διαφορετικά: «Θέλει η Τουρκία ή/και η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση του Ιράκ η Περιφέρεια του Κουρδιστάν να συνεχίσει να υπάρχει με οποιαδήποτε μορφή ανεξαρτησίας;»
Η Άγκυρα γνωρίζει ότι οι Ιρακινοί Κούρδοι θέλουν πλήρη ανεξαρτησία και ότι τα χρήματα που προέρχονται από τις εξαγωγές πετρελαίου είναι το μέσο για να το επιτύχουν αυτό.
Γνωρίζει επίσης ότι εάν οι Ιρακινοί Κούρδοι αποκτήσουν αυτήν την πλήρη ανεξαρτησία, τότε είναι πιθανό να πυροδοτήσει παρόμοιες απαιτήσεις από τον μεγάλο κουρδικό πληθυσμό της Τουρκίας ,περίπου το 18% του πληθυσμού της, κάτι που θα μπορούσε κάλλιστα να οδηγήσει σε κλιμάκωση των επιθετικών ενεργειών σε όλη τη χώρα που θα υποστηρίζονταν από το νέο ανεξάρτητο κυρίαρχο κράτος του Κουρδιστάν ή όπως αλλιώς το αποκαλούν.
Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο η Τουρκία έχει δηλώσει ότι οποιαδήποτε νέα συμφωνία μεταξύ αυτής και της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης του Ιράκ που αντικαθιστά την 52χρονη συμφωνία που τερμάτισε τον περασμένο μήνα θα πρέπει να αφορά την «πλήρη χρήση» του ITP, κάτι που η Άγκυρα γνωρίζει ότι είναι μια αδύνατη απαίτηση.
Πράγματι, αυτό θα περιελάμβανε 1,5 εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα μέσω του αγωγού, ενώ περίπου το 80% των συνολικών 3,5 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα του Ιράκ πηγαίνει προς την αντίθετη κατεύθυνση προς την Ασία.
Το δημοψήφισμα του Ιρακινού Κουρδιστάν
Σε αυτό το πλαίσιο, τον Σεπτέμβριο του 2017, το Ιρακινό Κουρδιστάν διεξήγαγε δημοψήφισμα για το αν ήθελε πλήρη ανεξαρτησία από το Ιράκ.
Αυτή ήταν η υπόσχεση της Ουάσινγκτον ως ανταμοιβή για τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισε ο στρατός των Πεσμεργκά επί τόπου στην καταπολέμηση της ανόδου του Ισλαμικού Κράτους σε όλη την περιοχή.
Αν και το δημοψήφισμα δεν ήταν νομικά δεσμευτικό, το γεγονός ότι πάνω από το 90% του εκλογικού σώματος ψήφισε υπέρ της πλήρους ανεξαρτησίας προκάλεσε συναγερμό όχι μόνο στη Βαγδάτη, αλλά και στην Άγκυρα - και στην Τεχεράνη - καθώς το Ιράν έχει επίσης σημαντικό κουρδικό πληθυσμό (περίπου το 15% του συνολικού πληθυσμού).
Σχεδόν αμέσως μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απείλησε να εισβάλει στην περιοχή του Κουρδιστάν του Ιράκ και πρόσθεσε - ακόμη και τότε - ότι η Τουρκία θα μπορούσε να διακόψει τη ροή αργού πετρελαίου του Κουρδιστάν μέσω του ITP.
Ως επακόλουθο αυτού, ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας, Μπιναλί Γιλντιρίμ, επανέλαβε ότι η χώρα του είχε συμφωνήσει να ασχολείται αποκλειστικά με την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση του Ιράκ σχετικά με τις εξαγωγές αργού πετρελαίου που προέρχεται από την κουρδική περιοχή.
Η αντίδραση του Ιράν ήταν εξίσου έντονη, με τον Υποστράτηγο Yahya Rahim Safavi – τότε κορυφαίο στρατιωτικό σύμβουλο του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ – να καλεί «τις τέσσερις γειτονικές χώρες να μπλοκάρουν τα χερσαία σύνορα» με την περιοχή του Ιρακινού Κουρδιστάν.
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η οποιαδήποτε επανέναρξη ροής πετρελαίου από τον αγωγό Κιρκούκ-Τσεϊχαν εξαρτάται από μια συμφωνία Τουρκίας-Βαγδάτης και όχι από την KRG.
Οι φόβοι για την κουρδική ανεξαρτησία μετά το δημοψήφισμα του 2017, η επιμονή της Άγκυρας για «πλήρη χρήση» του ITP και η πίεση της Βαγδάτης για έναν ενιαίο νόμο για το πετρέλαιο δείχνουν χαμηλές πιθανότητες βραχυπρόθεσμης επανέναρξης των εξαγωγών του KRI ή αυξημένης αυτονομίας.
