Φέτος στις Βρυξέλλες, κάποιος είχε μια «ιδέα». Μια ιδέα που μάλλον γεννήθηκε κάπου ανάμεσα σε μια συνεδρίαση όπου όλοι κουνούσαν το κεφάλι χωρίς να καταλαβαίνουν, μερικές στοίβες από ύφασμα που περίσσεψαν από καμιά παλιά αποθήκη και μια εμπνευσμένη ατάκα του τύπου:
«Ας κάνουμε κάτι μοντέρνο, συμπεριληπτικό… και εντελώς άσχετο με τη Γέννηση του Χριστού!»
Ίσως κάπου εκεί, ανάμεσα σε καφέδες χωρίς γεύση και δήθεν καλλιτεχνικούς προβληματισμούς, κάποιος να χτύπησε το τραπέζι και να είπε:
«Ναι! Μια φάτνη χωρίς πρόσωπα! Τι πιο ουσιαστικό από το να εξαφανίσουμε αυτό που δίνει ανθρώπινο νόημα στη Γέννηση;»
Και κάπως έτσι γεννήθηκε η φάτνη… χωρίς φάτσα.
Οι φιγούρες της Παναγίας, του Ιωσήφ και των Μάγων… χωρίς πρόσωπα.Ούτε μάτια, ούτε στόματα, ούτε έκφραση, ούτε ψυχή.
Η σύγχρονη δημιουργία, με τίτλο «Τα Υφάσματα της Γέννησης»(«Les Étoffes de la Nativité») και κόστος περίπου 60.000 ευρώ, σχεδιάστηκε από την διακοσμήτρια εσωτερικών χώρων Βικτόρια-Μαρία Γκάγιερ και αποτελεί μία από τις πιο ριζοσπαστικές αλλαγές του φετινού προγράμματος «Winter Wonders».
Η επιλογή να παρουσιαστούν η Μαρία, ο Ιωσήφ, οι τρεις μάγοι και ακόμη και το μωρό Ιησούς χωρίς πρόσωπα βρίσκεται στον πυρήνα της αντιπαράθεσης. Η δημιουργός εξηγεί ότι πρόκειται για συνειδητό καλλιτεχνικό σχόλιο, «ένας συμπεριληπτικός συνδυασμός όλων των τόνων του δέρματος, ώστε ο καθένας να μπορεί να δει τον εαυτό του να αντανακλάται σε αυτές τις μορφές».
Η δημιουργός δηλώνει ότι η απουσία χαρακτηριστικών είναι «συμπεριληπτική» και «αναπαριστά όλους τους τόνους του δέρματος».Μάλιστα.
Γιατί, προφανώς, αυτό που έλειπε από τη φάτνη εδώ και δύο χιλιετίες ήταν… πολύχρωμο πανί και κανένα πρόσωπο.Η Γέννηση του Χριστού μετατράπηκε σε εγχειρίδιο… υφασματικής κοινωνιολογίας.
Ας είμαστε σοβαροί, η Γέννηση δεν είναι εργαστήριο αυτοβελτίωσης, ούτε πίνακας ιδεών, ούτε «καλλιτεχνική πρόταση» για να τιμήσει τη διαφορετικότητα.Είναι ένα θεμέλιο της Χριστιανοσύνης — όχι καμβάς για να δειχθεί πόσο «προοδευτικό» μπορεί να γίνει ένα δημοτικό συμβούλιο με υπερβάλλον ενθουσιασμό.
Όταν η φάτνη θυμίζει εργόχειρο από μάθημα χειροτεχνίας
Οι Βρυξέλλες το παρουσίασαν ως «μοντέρνα προσέγγιση».Το κοινό, όμως, είδε κάτι άλλο,μια φάτνη που έμοιαζε με παιχνίδι που δεν πέρασε ποτέ από τελικό έλεγχο.
Οι επισκέπτες στάθηκαν μπροστά της και εύλογα ρώτησαν:
«Πού είναι τα πρόσωπα; Πού είναι η έκφραση; Πού είναι η ψυχή της Γέννησης;»
Και σαν να μην έφτανε αυτό, το μόνο πράγμα που έμοιαζε έστω και λίγο με… κεφάλι, εξαφανίστηκε.
Σύμφωνα με το RTBF, η υφασμάτινη μπάλα που παρίστανε το κεφάλι του Θείου Βρέφους κλάπηκε.
Κάποιος την άρπαξε και έφυγε τρέχοντας.Ίσως νόμιζε ότι ήταν διακοσμητικό.Ίσως σκέφτηκε ότι θα του χρησιμεύσει για μαξιλάρι.Ίσως απλά συγκινήθηκε από την ασυναγώνιστη «ουσία» και την πήρε μαζί του.
Πάντως, το σύμπαν έχει χιούμορ , η φάτνη χωρίς πρόσωπα έχασε και το μοναδικό «κεφάλι» που είχε.
Ο δήμος: «Μην ανησυχείτε, η ουσία παραμένει».
Η ουσία;Αν αφαιρέσεις το πρόσωπο, τα χαρακτηριστικά, την έκφραση, το συναίσθημα, τη συμβολική διάσταση και το ιστορικό πλαίσιο…τότε ναι, η «ουσία» ίσως παραμένει κάπου.Στην παρουσίαση του δήμου.Είναι σαν να πάρεις τον Παρθενώνα, να τον τυλίξεις με λινάτσες και να πεις:
«Έτσι τον κάνουμε πιο σύγχρονο· η ουσία διατηρείται».Γιατί όχι; Αφού το λέει ο δήμος.
Και η δικαιολογία ότι «η παλιά φάτνη είχε φθαρεί» ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το υφασμάτινο ποτήρι.Ναι, είχε φθαρεί.Κανείς όμως δεν είπε:«Ας αποφύγουμε να τη μετατρέψουμε σε διαδραστική εγκατάσταση που θυμίζει αποθήκη υφασμάτων και παιχνίδι χωρίς μάτια».
Όταν φτάνουμε στο σημείο να παρουσιάζουμε τη Γέννηση του Χριστού σαν αφηρημένη υφασμάτινη φιγούρα χωρίς χαρακτηριστικά, τότε το πρόβλημα δεν είναι ο "μοντερνισμός".Το πρόβλημα είναι ότι ξεχάσαμε τι τιμούμε.
Κι αυτό, ναι, είναι προσβλητικό.
