Η Τουρκία βλέπει μια ιστορική ευκαιρία να ενισχύσει τη θέση της ως εμπορικός κόμβος μεταξύ Κίνας και Ευρώπης, αξιοποιώντας έναν νέο διάδρομο στον Νότιο Καύκασο. Ο διάδρομος αυτός αναμένεται να ανοίξει μετά την ειρηνευτική συμφωνία που επιτεύχθηκε αυτόν τον μήνα μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, η Άγκυρα ανησυχεί ότι η Ουάσινγκτον ενδέχεται να περιορίσει τη χρήση του.
Ο Διάδρομος TRIPP και η στρατηγική του σημασία
Η λεγόμενη «Διαδρομή Τραμπ για τη Διεθνή Ειρήνη και Ευημερία» (TRIPP) συνδέει το ηπειρωτικό Αζερμπαϊτζάν με την αποσπασμένη περιοχή της Ναχτσεβάν, η οποία συνορεύει με την Τουρκία, μέσω της Αρμενίας. Σύμφωνα με τον υπουργό Μεταφορών της Τουρκίας, Αμπντουλκαδίρ Ουραλόγλου, η TRIPP θα καταστήσει πιο αποτελεσματική τη γραμμή Πεκίνο–Λονδίνο, ενισχύοντας την ανατολική-δυτική εμπορική σύνδεση.
Αμερικανικός έλεγχος και γεωπολιτικές ισορροπίες
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αποκτήσει αποκλειστικά δικαιώματα ανάπτυξης του διαδρόμου, γνωστού και ως Διάδρομος Ζανγκεζούρ, κάτι που ενδέχεται να επηρεάσει την έκταση της χρήσης του από τρίτες χώρες. Ο όρος αυτός περιλαμβάνεται στην ειρηνευτική διακήρυξη που υπογράφηκε στις 8 Αυγούστου στην Ουάσινγκτον από τον πρωθυπουργό της Αρμενίας και τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, υπό την αιγίδα του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
Η ρύθμιση του διαδρόμου υπό αμερικανικό έλεγχο θα είναι καθοριστική για το αν οι μεγάλοι εξαγωγείς, όπως η Κίνα, θα επιλέξουν να τον χρησιμοποιήσουν, σύμφωνα με Τούρκους αξιωματούχους που μίλησαν στο Bloomberg.
Η Ουάσινγκτον χαιρέτισε τη συμφωνία ως διπλωματική νίκη, θεωρώντας ότι αποτελεί πλήγμα για τη Ρωσία, το Ιράν και την Κίνα. Ο έλεγχος των ΗΠΑ επί της TRIPP θα μπορούσε να περιθωριοποιήσει τη Μόσχα και να φέρει πιο κοντά την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν στη Δύση. Παράλληλα, η διαδρομή αναμένεται να μειώσει την πολιτική επιρροή της Ρωσίας και του Ιράν στον Καύκασο, καθώς το εμπόριο θα αναπτυχθεί.
Αντιδράσεις από το Ιράν
Αν και το υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν καλωσόρισε τη συμφωνία, ανώτερος σύμβουλος του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ καταδίκασε το σχέδιο, προειδοποιώντας για την κυριαρχία των ΗΠΑ στον διάδρομο, ο οποίος βρίσκεται δίπλα στα βόρεια ιρανικά σύνορα.
Ιστορικό συγκρούσεων και νέα προοπτική
Η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, δύο πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, βρίσκονται σε σύγκρουση εδώ και δεκαετίες για την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μια περιοχή με πλειοψηφία αρμενικού πληθυσμού εντός του Αζερμπαϊτζάν. Οι δύο χώρες έχουν εμπλακεί σε πολέμους που κόστισαν τη ζωή σε περισσότερους από 30.000 ανθρώπους τη δεκαετία του 1990 και τουλάχιστον 6.000 σε μια σύγκρουση 44 ημερών το 2020.
Υποδομές και επενδύσεις από την Τουρκία
Η Τουρκία προχωρά ήδη στην κατασκευή υποδομών για την υποστήριξη του διαδρόμου. Σύντομα ξεκινά η κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής μήκους 224 χιλιομέτρων, η οποία θα συνδέει τη Ναχτσεβάν με το Καρς στην ανατολική Τουρκία. Το έργο θα χρηματοδοτηθεί με 2,4 δισεκατομμύρια ευρώ από ξένα δάνεια και θα έχει ετήσια μεταφορική ικανότητα 15 εκατομμυρίων επιβατών και 2 εκατομμυρίων τόνων φορτίου, με στόχο την ολοκλήρωσή του το 2029.
«Αυτός ο σιδηρόδρομος θα ενισχύσει τα δίκτυα εφοδιασμού και logistics της Ευρασίας, τοποθετώντας την Τουρκία στο επίκεντρο της περιφερειακής συνεργασίας», δήλωσε ο Ουραλόγλου. Ο διάδρομος μέσω Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν θα ενισχύσει τον όγκο των εμπορευματικών μεταφορών κατά μήκος του Μεσαίου Διαδρόμου, μιας βασικής εμπορικής οδού μεταξύ Ασίας και Ευρώπης.
Η Τουρκία ως σύγχρονος κόμβος διαμετακόμισης
Η Τουρκία, που κάποτε αποτελούσε σημαντικό σταθμό στον αρχαίο Δρόμο του Μεταξιού, επιδιώκει να εδραιώσει τον ρόλο της ως σύγχρονος κόμβος διαμετακόμισης, εν μέσω της αυξανόμενης αντιπαλότητας μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας για τις εμπορικές οδούς στον Καύκασο και τη Μέση Ανατολή. Η Άγκυρα σχεδιάζει να επεκτείνει το σιδηροδρομικό της δίκτυο κατά 1.200 χιλιόμετρα, αν και μόνο το ένα τρίτο του βρίσκεται υπό κατασκευή.
Οικονομικά οφέλη από την ομαλοποίηση με την Αρμενία
Η πιθανή ομαλοποίηση των εμπορικών σχέσεων με την Αρμενία θα μπορούσε να αποφέρει σημαντικά οφέλη στην Τουρκία. Σύμφωνα με την οικονομολόγο της Bloomberg Economics στην Άγκυρα, Σελβά Μπαχάρ Μπαζίκι, η Τουρκία θα μπορούσε να ενισχύσει τις εξαγωγές της κατά 3 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί σε περίπου το 1% του συνολικού εμπορίου της χώρας. Αν το έργο TRIPP υλοποιηθεί μαζί με τις συμπληρωματικές περιφερειακές σιδηροδρομικές πρωτοβουλίες, οι εξαγωγές θα μπορούσαν να ενισχυθούν επιπλέον κατά 1 δισεκατομμύριο δολάρια ετησίως.
Η επαναλειτουργία των συνόρων και η γεωοικονομική σύνδεση
Η ειρηνευτική συμφωνία αναμένεται να επιταχύνει τις προσπάθειες για αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Αρμενίας και να οδηγήσει στην επαναλειτουργία των συνόρων, που παραμένουν κλειστά από το 1993. Η επαναλειτουργία τους, η οποία υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα μπορούσε να συνδέσει άμεσα την Αρμενία με μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Μέσης Ανατολής, ενισχύοντας το διασυνοριακό εμπόριο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τουρκία έκλεισε τα σύνορά της με την Αρμενία το 1993, σε ένδειξη υποστήριξης προς το Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια ενός προηγούμενου πολέμου.
