Και ξαφνικά, η θεωρία ότι ο κορονoϊός «ξέφυγε» από κάποιο εργαστήριο της Ουχάν, αναγεννήθηκε από τις στάχτες της.
Σχεδόν ενάμιση χρόνο αφού ο νέος κορονoϊός άρχισε να εξαπλώνεται στην Ουχάν, η ιδέα ότι η πανδημία γεννήθηκε σε ένα ερευνητικό κέντρο ιολογίας της κινεζικής πόλης εξακολουθεί να εξάπτει τη φαντασία, παρά το γεγονός ότι δεν στηρίζεται σε αποδείξεις – αλλά δεν έχει, επίσης, διαψευστεί από στοιχεία.
Παρά το γεγονός ότι η επανεμφάνιση της θεωρίας στη διάρκεια των τελευταίων ημερών θα μπορούσε να κάνει κάποιον να πιστέψει ότι εντοπίστηκαν νέα δεδομένα, αυτό δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την πραγματικότητα. Στην ουσία, είναι η ίδια έλλειψη στοιχείων που να αποδεικνύουν ή να καταρρίπτουν τη θεωρία που οδήγησε σε εκκλήσεις για περαιτέρω διερεύνηση της υπόθεσης.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν δήλωσε την Τετάρτη ότι οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας του «δεν πιστεύουν ότι υπάρχουν επαρκή στοιχεία» που να επιτρέπουν την πλήρη διαλεύκανση της προέλευσης του ιού, αλλά και να εκτιμηθούν επαρκώς οι πιθανότητες να ισχύει κάποιο από τα σενάρια που έχουν διατυπωθεί γύρω από αυτή.
Τουλάχιστον βάσει των πληροφοριών που έχουν δημοσιευθεί μέχρι σήμερα, όπως αναφέρει η Washington Post, και οι οποίες θα μπορούσαν να παραπέμπουν σε σύνδεση της πανδημίας με το Ινστιτούτο Ιολογίας της Ουχάν (WIV) δεν έχουν αλλάξει σε ουσιαστικό βαθμό εδώ και μήνες, ενώ πολλοί ιολόγοι έχουν διατυπώσει έντονες αμφιβολίες για την πιθανότητα ύπαρξης μιας τέτοιας σύνδεσης.
Ένα πράγμα όμως έχει όντως αλλάξει: Ο πολιτικός διάλογος.
Η προφανέστερη αλλαγή είναι εκείνη της αμερικανικής κυβέρνησης, η οποία πλέον δεν τηρεί εξίσου πολεμική στάση εναντίον της Κίνας, κάνοντας ορισμένους σκεπτικιστές να επεξεργάζονται ξανά τα υπάρχοντα στοιχεία.
Και ταυτόχρονα, οι ειδικοί δημόσιας υγείας – οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν έχουν αποκλείσει με βεβαιότητα το σενάριο σύνδεσης του κοροναϊού με το εργαστήριο – έχουν εκφράσει την απογοήτευσή τους για την έρευνα που διενεργήθηκε με την υποστήριξη του ΠΟΥ, και η οποία απέρριψε κάθε τέτοιο ενδεχόμενο.
Η ετήσια Παγκόσμια Σύνοδος για την Υγεία που πραγματοποιήθηκε αυτή την εβδομάδα, έφερε νέες εκκλήσεις για σημαντική διεύρυνση της έρευνας του ΠΟΥ, η οποία ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο.
Την Τετάρτη, ο Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι θα ζητήσει από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες να «διπλασιάσουν τις προσπάθειες» συλλογής πληροφοριών για την προέλευση του κοροναϊού.
Οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να συνεργάζονται με «εταίρους αντίστοιχης νοοτροπίας σε όλο τον κόσμο, για να πιέσουν από κοινού την Κίνα, προκειμένου αυτή να συμμετάσχει σε μια πλήρη, διαφανή και στηριγμένη σε αποδείξεις διεθνή έρευνα», σημείωσε ο Αμερικανός πρόεδρος.
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, τίποτα καινούργιο δεν έχει αποκαλυφθεί.
Παρακάτω, ακολουθούν όλα τα στοιχεία που είναι γνωστά μέχρι στιγμής, σύμφωνα με τη Washington Post:
Τα στοιχεία κατά του εργαστηρίου που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, είναι κάθε άλλο παρά αδιάσειστα
Η θεωρία ότι ο ιός ξέφυγε από κάποιο εργαστήριο άρχισε να κυκλοφορεί τον Ιανουάριο του 2020, όταν ο ιός ακόμη ήταν λίγο-πολύ περιορισμένος στην κινεζική επικράτεια και είχε σκοτώσει μερικές εκατοντάδες ανθρώπους.
Οι συνδέσεις μεταξύ του WIV και του ιού διέρρευσαν από ακροδεξιούς ειδησεογραφικούς οργανισμούς, όπως οι Times της Ουάσινγκτον, ενώ ο πρώην σχεδιαστής στρατηγικής του Λευκού Οίκου, Στίβεν Κ. Μπάνον, διερωτήθηκε αν θα μπορούσε να υπάρχει σύνδεση μεταξύ του ιού και «της έρευνας για βιολογικά όπλα» στην Κίνα.
Οι ειδικοί απέρριψαν γρήγορα την ιδέα ότι ο κοροναϊός αναπτύχθηκε σκόπιμα, ως βιολογικό όπλο, όμως τα πιο ασαφή ερωτήματα για το ενδεχόμενο σύνδεσης του ιού με το WIV, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έθεσε ο γερουσιαστής των ΗΠΑ, Τομ Κότον, ένας Ρεπουμπλικάνος από το Άρκανσο, ήταν πιο δύσκολο να απαντηθούν με βεβαιότητα.
Τον Απρίλιο του 2020, δημοσιογράφοι, μεταξύ των οποίων και ορισμένοι που έγραφαν για την Washington Post, ανέφεραν ότι ένας ιός των νυχτερίδων που μελετούσαν οι ερευνητές του εργαστηρίου σε δυνητικά επικίνδυνα πειράματα, ίσως κατάφερε να διαχυθεί στην Ουχάν.
Για παράδειγμα, τα πειράματα τα πειράματα που αυξάνουν την παθογένεια και τη μεταδοτικότητα ενός ιού (gain-of-function) για να εξετάσουν πώς οι ιοί των ζώων μπορούν να περάσουν στον άνθρωπο, είναι ευγενή ως προς τη στόχευσή τους και αποσκοπούν στην αποτροπή μελλοντικών πανδημίων. Όμως ένας από τους δημοσιογράφους της Washington Post είχε αναφέρει ότι Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν εκφράσει ανησυχίες το 2018 για την ασφάλεια του συγκεκριμένου εργαστηρίου.
«Είτε το προσωπικό αλληλεπιδρούσε με νυχτερίδες στη φύση, είτε στο εργαστήριο, εκθέτουν τους εαυτούς τους συχνά σε κίνδυνο μόλυνσης», είχε αναφέρει ανώνυμος Αμερικανός επιστήμονας σε μια ομάδα δημοσιογράφων της αμερικανικής εφημερίδας σε άρθρο της 30ης Απριλίου.
Οι περισσότερες πανδημίες, όμως, έχουν προκύψει μέσα από απλούστερες διαδρομές: Περνώντας από ένα ζώο σε έναν άνθρωπο μέσω ζωονοσογόνου λοίμωξης.
Πολλοί ιολόγοι έχουν εξηγήσει ότι αυτή ήταν κατά πάσα πιθανότητα και η διαδρομή που ακολούθησε ο νέος κορονοϊός.
Όμως τα στοιχεία που έχουν δοθεί στη δημοσιότητα, παραμένουν ελλιπή: Χωρίς την πλήρη συνεργασία των κινεζικών αρχών, τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας είναι αποσπασματικά και προέρχονται από διαρροές των μυστικών υπηρεσιών ή σύνθετες αναλύσεις γενετικών κωδίκων.
Η έρευνα του ΠΟΥ έριξε κι άλλο λάδι στη φωτιά των θεωριών
Διακεκριμένοι ιολόγοι, πολλοί εκ των οποίων έχουν διστάσει να εκφέρουν άποψη δημοσίως στο παρελθόν, τώρα απευθύνουν έκκληση για διεύρυνση της έρευνας.
Δεκαοκτώ διακεκριμένοι επιστήμονες δημοσίευσαν επιστολή στις 14 Μαΐου στο επιστημονικό περιοδικό Science, υποστηρίζοντας ότι «οι θεωρίες που θέλουν τον ιό να απελευθερώθηκε από ατύχημα» παραμένουν «πιθανές».
Ανάμεσά τους και ο Ραλφ Μπάρικ, ένας ιολόγος που έχει εργαστεί με την Σι Ζενγκλί, μια επιφανή ειδικό των κοροναϊών των νυχτερίδων με έδρα την Ουχάν, η οποία… πρωταγωνιστεί σε πολλές θεωρίες.
Αιτία για τη δημοσίευση της επιστολής τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, στάθηκε η Παγκόσμια Σύνοδος για την Υγεία αυτή την εβδομάδα, και η επιθυμία ανάδειξης των φερόμενων ως ανεπαρκειών της έρευνας του ΠΟΥ.
Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου ελέγχου, 17 επιστήμονες από όλο τον κόσμο ταξίδεψαν στην Ουχάν και επισκέφθηκαν το WIV. Διαπίστωσαν ότι είναι «πολύ πιθανό» το σενάριο ένα άγνωστο ζώο να μετέδωσε τον ιό στον άνθρωπο.
Η ομάδα του ΠΟΥ απέρριψε το ενδεχόμενο διαρροής του ιού από το εργαστήριο ως «εξαιρετικά απίθανο». Πράγματι, στην αναφορά της δαπανά σημαντικά περισσότερο χώρο για μια ανάλυση της θεωρίας ότι ο ιός εισήχθη στη χώρα μέσω κατεψυγμένων τροφίμων, την οποία προωθεί γενικώς το Πεκίνο και δεν έχει βρει ιδιαίτερη υποστήριξη από άλλα κράτη.
Ακόμη και για όσους δεν πιστεύουν στο ενδεχόμενο διαρροής, το γεγονός αυτό προκάλεσε εντύπωση.
Η στάση του ΠΟΥ έριξε λάδι στη φωτιά για εκείνους που ήδη υποστήριζαν ότι ο οργανισμός και η ομάδα του έχει πολύ στενές σχέσεις με τους Κινέζους ειδικούς. Ο Πίτερ Ντασάκ, επικεφαλής της ΜΚΟ EcoHealth Alliance, έχει υπάρξει συνάδελφος της Σι, της ιολόγου από την Ουχάν, επί δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια. Και η ομάδα είχε τη δυνατότητα να παραμείνει στο εργαστήριο μόνο για τρεις ώρας.
«Εντέλει, μας δείχνουν αυτά που θέλουν να μας δείξουν», είχε δηλώσει στην Washington Post ο Χουνγκ Νγιουέν-Βιετ, ένας Βιετναμέζος ειδικός της υγείας ανθρώπων και ζώων που συμμετείχε στην αποστολή.
Μιλώντας σε συνέντευξη τύπου τον Μάρτιο, ο επικεφαλής του ΠΟΥ, Τέντρος Αντάνομε Γκεμπρεγιέσους, είχε δηλώσει ότι η θεωρία περί διαρροής του ιού από εργαστήριο «απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση» και ότι ήταν πρόθυμος να ορίσει και συμπληρωματικές αποστολές ειδικών.
Κανείς δεν ξέρει πότε – και αν – θα έχουμε οριστικές απαντήσεις
Η ανακοίνωση του Μπάιντεν την Τετάρτη έκανε τη θεωρία περί διαρροής του ιού να μοιάζει πιο αξιόπιστοι: Ορισμένοι Δημοκρατικοί πλέον υποστηρίζουν τις εκκλήσεις για σχετική έρευνα από το Κογκρέσο.
Ο πρόεδρος όρισε προθεσμία 90 ημερών, μέχρι το πέρας των οποίων οι μυστικές υπηρεσίες θα πρέπει να έχουν «πλησιάσει περισσότερο σε μια καταληκτική απάντηση», ενώ παρότρυνε σε ενίσχυση των διεθνών πιέσεων προς την Κίνα.
Όμως ο Μπάιντεν παραδέχτηκε επίσης ότι οι μυστικές υπηρεσίες μέχρι στιγμής χαρακτηρίζονταν από «λίγη ή σχετική σιγουριά» για τις εκτιμήσεις τους. Χωρίς τη συνεργασία της Κίνας, δεν είναι ξεκάθαρο πώς θα καταφέρουν αυτές οι υπηρεσίες να φτάσουν σε νέα συμπεράσματα εντός τριών μηνών.
Οι ευρύτερες διεθνείς πιέσεις θα μπορούσαν επίσης να ανακοπούν από την Κίνα, η οποία έχει δικαίωμα άσκησης βέτο όχι μόνο στη Σύνοδο για την Παγκόσμια Υγεία, αλλά και στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Επιπλέον, δεν είναι ξεκάθαρο ποιες μέθοδοι ή στοιχεία θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν σε ικανοποιητικό βαθμό οποιαδήποτε από τις δύο απόψεις του διχασμού για τη διαρροή του κοροναϊού από εργαστήριο – ή αν υφίστανται καν τέτοιες μέθοδοι και στοιχεία.
Είναι πιθανό να μην μάθουμε ποτέ πώς ακριβώς ο νέος κορονοϊός εξαπλώθηκε στον άνθρωπο. Οι επιστήμονες ακόμη δεν έχουν καταφέρει να ορίσουν με ακρίβεια την προέλευση του στελέχους της γρίπης που σκότωσε εκατομμύρια ανθρώπους το 1918. Και παρά το γεγονός ότι ένα είδος μοσχογαλής είχε κριθεί ύποπτο ως ενδιάμεσος ξενιστής ήδη από τους πρώτους μήνες της επιδημίας του SARS το 2003, πέρασαν χρόνια ώστε να επιβεβαιωθεί αυτή η θεωρία.
Μόλις το 2017 ανακαλύφθηκε ότι ο ιός έλκει τελικά την προέλευσή του από τις νυχτερίδες.
Ποιο εργαστήριο έλυσε αυτό το μυστήριο;
Το Ινστιτούτο Ιολογίας της Ουχάν.
