Επιμέλεια: Μάνος Χατζηγιάννης
Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γη, σημαίνουν τα επουράνια πάλι σήμερα 24 Ιουλίου, ενώ ο θρησκευόμενος πλανήτης-γιατί ο πολιτευόμενος περί άλλων τυρβάζει-αναμένει την δολερή μεταροπή του συμβόλου της πίστης μας σε τζαμί.
Χρονολόγιο της Αγίας Σοφίας
537: Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστινιανός χτίζει την Αγία Σοφία ως καθεδρικό ναό στην τότε Κωνσταντινούπολη.
1453: Ο Οθωμανός Σουλτάνος Μωάμεθ Β '(Μωάμεθ ο Κατακτητής) μετατρέπει την Αγία Σοφία σε τζαμί αφού κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη από τους Βυζαντινούς.
1453-1934: Η Αγία Σοφία παραμένει τζαμί.
7 Ιουνίου 1931: Το υπουργικό συμβούλιο της νεοσύστατης ακόμη Τουρκικής Δημοκρατίας υπογράφει διάταγμα για την αποκατάσταση ανεκτίμητων ψηφιδωτών τοιχογραφιών στην Αγία Σοφία. Το διάταγμα έδωσε τη δουλειά στον Thomas Whittemore, έναν αμερικανό βυζαντινό ειδικό.
25 Αυγούστου 1934: Ο Τούρκος υπουργός Παιδείας Abidin Özmen γράφει μια επιστολή στον Πρωθυπουργό İsmet İnönü για να του ενημερώσει ότι είχε λάβει προφορική εντολή από τον Atatürk για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε μουσείο.
24 Νοεμβρίου 1934: Το τουρκικό υπουργικό συμβούλιο υπογράφει διάταγμα ότι η Αγιά Σοφιά «δεν είναι τζαμί»
1980: Ο Τούρκος πρωθυπουργός Süleyman Demirel επιτρέπει μουσουλμανικές προσευχές σε παράρτημα της Αγίας Σοφίας.
1981: Η στρατιωτική χούντα απαγορεύει τις μουσουλμανικές προσευχές στην Αγία Σοφία.
1985 Η Αγιά Σοφιά συμπειρλαμβάνεται στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς μαζί με Ιστορικές Περιοχές της Κωνσταντινούπολης (Historic Areas of Istanbul)
1991: Ο Πρωθυπουργός Süleyman Demirel ανοίγει εκ νέου το παράρτημα των μουσουλμανικών προσευχών.
2005-2020: Το Συμβούλιο της Επικρατείας απορρίπτει τρεις αιτήσεις για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
9 Ιουλίου 2020: Το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφαίνεται υπέρ της τέταρτης αίτησης να γίνει η Αγία Σοφία τζαμί.
24 Ιουλίου 2020: Η Αγία Σοφία θα ανοίξει ως τζαμί, έχοντας ελληνικό όνομα και ορθόδοξες τοιχογραφίες στους τοίχους της, έστω και κρυμμένες...
Το ζήτημα της αλλαγής του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας είναι άνω των 80 ετών. Το 1934, ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, υπέγραψε ένα διάταγμα για τη μετατροπή της Σόφιας σε μουσείο, δηλαδή, έναν μη θρησκευτικό ιστορικό χώρο μιας νέας κοσμικής δημοκρατίας. Με αυτό το βήμα, φυσικά, εξόργισε τα υπέρ-ισλαμικά τμήματα του πληθυσμού, των οποίων η φωνή δεν εισακούστηκε. Η κατάσταση ήταν διαφορετική.
“Εκδίκηση” προσπάθησε να πάρει το φιλο-ισλαμικό Κόμμα Πρόνοιας το 1994. Έστειλε νομοσχέδιο στο κοινοβούλιο για να επανεξετάσει το καθεστώς της Αγίας Σοφίας, αλλά απορρίφθηκε. Μια νέα απόπειρα το 2005 έγινε από το τοπικό ίδρυμα για την προστασία της ιστορικής κληρονομιάς, και αυτό συνέβη στην αρχή της ηγεσίας του διαδόχου του Κόμματος Πρόνοιας - του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) Ερντογάν. Το Τουρκικό Συμβούλιο της Επικρατείας απέρριψε στη συνέχεια την αγωγή. Το 2018, η ίδια οργάνωση άσκησε έφεση στο Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο αρνήθηκε να εξετάσει το αίτημα, επικαλούμενο έλλειψη εξουσίας για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος. Και τέλος, φέτος το ίδιο ίδρυμα απευθύνεται στο Κρατικό Συμβούλιο και κερδίζει. Ο νόμος του Ατατούρκ καταργείται.
Υπάρχουν ήδη αρκετά τζαμιά στην Κωνσταντινούπολη, η Αγία Σοφία θα γίνει το 3272η συνεχόμενο. Έχουμε αναλύσει σε προηγούμενα άρθρα πως η απόφαση Ερντογάν δεν έχει να κάνει με την ανάγκη των μουσουλμάνων πιστών, αλλά με δική του προσωπική ατζέντα.
Στην παγκόσμια ιστορία, μια τέτοια ανακωδικοποίηση έχει συμβεί περισσότερες από μία ή δύο φορές: οι νικητές κυριάρχησαν και χρησιμοποίησαν τα πολιτιστικά και πνευματικά σύμβολα των κατακτημένων. Δηλαδή, τα έθεσαν στην υπηρεσία τους.
Σαν την περίπτωση της Αγιάς Σοφιάς μπορεί επίσης να θυμηθούμε την Εκκλησία της Αγίας Ζενεβιεβ (Γενοβέφας) στο Παρίσι, η οποία μετατράπηκε από τους νικηφόρους Γάλλους επαναστάτες το 1791 σε «ναό της Πατρίδας», αλλά και τον ίδιο τον Παρθενώνα, που υπήρξε και χριστιανική εκκλησία και μουσουλμανικό τζαμί. Πιο πρόσφατα η μετατροπή των ορθοδόξων εκκλησιών στη Ρωσία μετά το 1917 σε εκκλησίες μιας νέας σοβιετικής «λατρείας» ως “σπίτια πολιτισμού”. Όλα αυτά είναι το ίδιο φαινόμενο της ίδιας τάξης.
Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία ο Παρθενώνας μέσα τον 5 αιώνα μ.Χ μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία, τρίκλιτη βασιλική, και προστέθηκε τρίπλευρη αψίδα στην ανατολική πλευρά με αποτέλεσμα να καταστραφούν τα γλυπτά που βρίσκονταν εκεί. Ο ναός ήταν αφιερωμένος στη λατρεία της Παναγίας της Αθηνιώτισσας. Το 1018 ο βυζαντινός αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος προσκύνησε στον Παρθενώνα. Κατά τη διάρκεια της Δ΄ Σταυροφορίας (1204) η δουκική οικογένεια De la Roche είχε αναλάβει τη διακυβέρνηση της Αθήνας. Τότε ο ναός αφιερώθηκε στη Notre Dame. Μόλις η Αθήνα έπεσε στα χέρια του Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή το 1458, ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε τζαμί. Το 1687 κατά τη διάρκεια του Β΄ Ενετο-τουρκικού πολέμου ήταν πυριτιδαποθήκη των Τούρκων. Έτσι η οβίδα του πυροβολικού του Μοροζίνι έπεσε στον Παρθενώνα και τον ανατίναξε προκαλώντας μεγάλες καταστροφές στον αρχιτεκτονικό και στον γλυπτό διάκοσμό του. Ο Μοροζίνι απέσπασε βίαια από το ναό γλυπτά καταστρέφοντας πολλά ακόμα....
Η σημερινή μέρα είναι θλιβερή, αλλά η ιστορία έχει τα δικά της κιτάπια...
