Η σημερινή εφηβεία στην Ελλάδα δείχνει τα πιο ανησυχητικά της σημάδια.
Σύμφωνα με την έρευνα ESPAD 2024, που υλοποιήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) και το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακριβείας “Κώστας Στεφάνης” (ΕΠΙΨΥ), οι 16χρονοι μαθητές στη χώρα μας ζουν μια εφηβεία γεμάτη ουσίες, αλκοόλ, ψυχοφάρμακα και ψηφιακούς εθισμούς.
Η έρευνα βασίστηκε σε πανελλήνιο δείγμα 6.810 μαθητών από 488 σχολικές μονάδες και αποκαλύπτει μια πραγματικότητα που μοιάζει με συναγερμό.
Ουσίες και εύκολη πρόσβαση στην κάνναβη
Ένας στους οκτώ 16χρονους (13%) έχει κάνει έστω και μία φορά χρήση παράνομης ουσίας, κυρίως κάνναβης (11%).
Το 34% θεωρεί ότι θα μπορούσε «αρκετά» ή «πολύ εύκολα» να τη βρει, ενώ 6,2% δηλώνει πρόσφατη χρήση (τελευταίου μήνα).
Το 2% έχει δοκιμάσει κάνναβη σε ηλικία κάτω των 13 ετών, και το 4,2% από όσους τη χρησιμοποίησαν αναπτύσσουν ήδη προβληματική χρήση.
Η Ελλάδα βρίσκεται στον μέσο ευρωπαϊκό όρο (13%), όμως σε αντίθεση με άλλες χώρες όπου τα ποσοστά μειώνονται, στη χώρα μας η τάση είναι ανοδική.
Εισπνεόμενες ουσίες: ένα ύπουλο φαινόμενο
Περίπου 11% των εφήβων έχουν κάνει χρήση εισπνεόμενων ουσιών όπως κόλλες, σπρέι ή βενζίνη, για να αλλάξουν τη διάθεση τους.
Παρότι το φαινόμενο εμφανίζει μικρή μείωση σε σχέση με προηγούμενα έτη, τα ποσοστά παραμένουν ανησυχητικά υψηλά σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης.
Ψυχοδραστικά φάρμακα χωρίς ιατρική επίβλεψη
Ένας στους επτά (15%) εφήβους στην Ελλάδα έχει κάνει μη ιατρική χρήση συνταγογραφούμενου ψυχοφαρμάκου – όπως ηρεμιστικά, υπνωτικά ή ισχυρά οπιοειδή παυσίπονα.
Το 10% δηλώνει χρήση οπιοειδών χωρίς συνταγή και 7,8% ηρεμιστικών/υπνωτικών.
Ένας στους τέσσερις (26%) θεωρεί ότι μπορεί εύκολα να προμηθευτεί τέτοια φάρμακα.
Η μη ιατρική χρήση ψυχοφαρμάκων αυξάνεται πανευρωπαϊκά, αλλά στην Ελλάδα παρουσιάζει απότομη άνοδο σε σχέση με το 2019.
Το αλκοόλ σε κάθε γωνία
Το 92% των 16χρονων θεωρεί ότι είναι εύκολο να βρει αλκοόλ, και 86% έχει ήδη καταναλώσει ποτό.
Το 59% έχει πιει μέσα στον τελευταίο μήνα, ενώ 37% δήλωσε ότι έκανε υπερβολική κατανάλωση (5+ ποτά στη σειρά).
Ένας στους οκτώ (13%) ανέφερε ότι μέθυσε πρόσφατα.
Σε όλους σχεδόν τους δείκτες κατανάλωσης, οι Έλληνες έφηβοι ξεπερνούν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με μικρές αποκλίσεις ανά φύλο.
Κάπνισμα και vaping
Περισσότεροι από τους μισούς εφήβους (54%) έχουν καπνίσει ή ατμίσει.
Το 36% το έκανε μέσα στον τελευταίο μήνα, ενώ 19% καπνίζει καθημερινά (9% ηλεκτρονικά/vape).
Ένας στους τρεις (35%) έχει καπνίσει παραδοσιακό τσιγάρο και πάνω από τους μισούς (52%) ηλεκτρονικό/vape.
Το 3,6% δοκίμασε κανονικό τσιγάρο πριν τα 13, ενώ το 6,4% άτμισε στην ίδια ηλικία.
Το 65% δηλώνει ότι μπορεί εύκολα να βρει κανονικά τσιγάρα και 77% ηλεκτρονικά.
Η Ελλάδα βρίσκεται πάνω από τον μέσο ευρωπαϊκό δείκτη (48%).
Τζόγος και ηλεκτρονικά παιχνίδια
Περίπου 36% των εφήβων έχει στοιχηματίσει ή παίξει χρήματα τον τελευταίο χρόνο.
Οι 9 στους 10 (92%) το έκαναν σε φυσικό κατάστημα, ενώ 72% διαδικτυακά.
Το 7% παρουσιάζει πιθανό εθισμό στον τζόγο.
Παράλληλα, 71% των 16χρονων δηλώνει ότι παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια, με το 9,2% να περνά πάνω από 4 ώρες καθημερινά μπροστά σε οθόνη σε ημέρα σχολείου, και 21% τα Σαββατοκύριακα.
Το 30% των αγοριών εμφανίζει προβλήματα ελέγχου του χρόνου, εκνευρισμό ή απομόνωση λόγω gaming.
Κοινωνικά δίκτυα: η νέα εξάρτηση
Σχεδόν οι μισοί (48%) 16χρονοι δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα από την υπερβολική χρήση social media.
Το ποσοστό έχει αυξηθεί σταθερά την τελευταία δεκαετία, από 38% το 2015 σε 47% το 2024.
Οι ειδικοί μιλούν για ψηφιακή εξάρτηση με επιπτώσεις στη συγκέντρωση, τον ύπνο και την ψυχική ανθεκτικότητα των εφήβων.
Μια κοινωνία σε άρνηση
Τα στοιχεία δεν είναι απλώς ανησυχητικά — είναι καμπανάκι ευθύνης.
Η Ελλάδα παρουσιάζει σταθερά αυξητικές τάσεις σε όλους σχεδόν τους δείκτες: ουσίες, αλκοόλ, καπνός, τζόγος, οθόνες.
Πίσω από κάθε ποσοστό υπάρχει ένα παιδί που ψάχνει ταυτότητα, ανακούφιση ή αναγνώριση.
Η οικογένεια, το σχολείο και η πολιτεία οφείλουν να αναλάβουν ρόλο.
Η πρόληψη δεν είναι απλώς ενημέρωση — είναι πράξη και συνέπεια.
Και η πραγματική κρίση δεν είναι αυτή της οικονομίας, αλλά η απώλεια ελέγχου μιας ολόκληρης γενιάς.
