Δέκα χρόνια μετά το πράσινο φως του ΚΥΣΕΑ, ο «κυνηγός» των θαλασσών επέστρεψε στους ελληνικούς ουρανούς. Το πρώτο αναβαθμισμένο P-3B Orion του Πολεμικού Ναυτικού πραγματοποίησε με επιτυχία την παρθενική του δοκιμαστική πτήση, σηματοδοτώντας το πιο κρίσιμο ορόσημο σε ένα πρόγραμμα που πέρασε από σαράντα κύματα: κονδύλια που «στέγνωσαν», τεχνικές προκλήσεις, επανασχεδιασμούς και πολλά αλλά. Όλα αυτά τα χρόνια η ανάγκη της ελληνικής εθνικής άμυνας για αυτά τα αεροσκάφη παρέμενε το ίδιο επιτακτική: το να να «βλέπουμε» κάτω από την επιφάνεια σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειοήταν κρίσιμο για την ασφάλεια της χώρας μας. Σε αυτές τις θάλασσες παραμονεύουν τουρκικά υποβρύχια και ο έγκαιρος εντοπισμός τους είναι κρίσιμος.
Ευτυχώς, τα P-3 Orion επέστρεψαν την σωστή ώρα: την ώρα που η Τουρκία ενισχύει τον υποβρύχιο στόλο της με σκάφη νέας γενιάς Type 214TN «Reis», η Ελλάδα ξαναβάζει στο οπλοστάσιό της ένα επίμονο, ανθεκτικό και αποδεδειγμένα αποτελεσματικό εργαλείο ανθυποβρυχιακών επιχειρήσεων μεγάλης εμβέλειας. Η δοκιμαστική πτήση έγινε την 1η Σεπτεμβρίου 2025, με επίσημες ανακοινώσεις από Lockheed Martin και ΕΑΒ, η οποία επιβεβαίωσε ότι το «νέο» P-3B πετά με ψηφιακό πιλοτήριο και σύγχρονη σουίτα αποστολής.
Πότε πήραμε τα P-3 Orion
Η ιστορία των ελληνικών Orion ξεκινά τη δεκαετία του ’90. Η ελληνική κυβέρνηση ενέκρινε και επίσημα το πρόγραμμα απόκτησης των αεροσκαφών το έτος 1994. Το πακέτο περιλάμβανε 6 μεταχειρισμένα αεροσκάφη στην έκδοση P-3B Orion, όπως επίσης και τέσσερα P-3A τα οποία θα χρησιμοποιούνταν για ανταλλακτικά και λοιπή υποστήριξη. Η εκπαίδευση των ελληνικών πληρωμάτων ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1996 και τελείωσε τον Ιούνιο του επόμενου έτους. Τον Μάιο του 1996 προσγειώθηκε στην Ελλάδα το πρώτο P-3B Orion, με την τελετή παράδοσης να λαμβάνει χώρα τον Δεκέμβριο του επόμενου έτους.
Έκτοτε τα αεροσκάφη επιχειρεί η 353 Μοίρα Ναυτικής Συνεργασίας ως πλατφόρμας ναυτικής περιπολίας και ανθυποβρυχιακού πολέμου. Ουσιαστικά τα αεροσκάφη υπήρξαν επί χρόνια «τα μάτια και τα αυτιά» του στόλου μας σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, μέχρι που η μεγάλη ηλικία τους ανάγκασε τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις να τα προσγειώσουν μία και καλή.
Το ελληνικό υπουργείο άμυνας συνειδητοποίησε στις αρχές της δεκαετίας του '2010 πως ο στόλος των 6 P-3B Orion του χρήζει άμεσης αναβάθμισης.
Η Αναβάθμιση και οι Καθυστερήσεις
Το 2014 οι ΗΠΑ ενημέρωσαν το ελληνικό υπουργείο άμυνας ότι μία τέτοια διαδικασία θα κόστιζε στην χώρα μας σχεδόν 500 εκατομμύρια δολάρια. Μετά από μήνες διαπραγματεύσεων, το 2015 εγκρίθηκε από το ΚΥΣΕΑ το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού μέσης ζωής (MLU) για τέσσερα P-3B με κύριο ανάδοχο την αμερικανική αμυντική εταιρεία Lockheed Martin και φορέα υλοποίησης την ΕΑΒ. Στόχος του προγράμματος ήταν η αντικατάσταση του αναλογικού συστήματος και η επέκταση της μακροζωίας των αεροσκαφών κατά 15.000 ώρες πτήσης.
Τι αλλάζει στο αεροπλάνο
Η σημαντικότερη αλλαγή που θα φέρουν τα αναβαθμισμένα ελληνικά P-3B Orion είναι η αντικατάσταση του αναλογικού κόκπιτ των αεροσκαφών με το σύγχρονο ηλεκτρονικό σύστημα Flight2 της εταιρείας Collins, το οποίο μεταμορφώνει ουσιαστικά την εμπειρία πτήσης και την επιχειρησιακή διαχείριση της πλατφόρμας. Αντί για το παλαιό αναλογικό σύστημα, το Flight2 φέρνει μεγάλες οθόνες LCD, χρήσιμες λειτουργίες διαχείρισης πτήσης, σύγχρονα συστήματα πλοήγησης/ναυτιλίας και δυνατότητες επικοινωνίας βάσει των προτύπων του 21ου αιώνα.
Η εγκατάσταση του συστήματος Flight2 στα παλαιωμένα P-3B Orion δεν ήταν εύκολα υπόθεση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα αεροσκάφη αυτά σχεδιάστηκαν την δεκαετία του '1960 και έκτοτε τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά στον τομέα των ψηφιακών συστημάτων. Κατ' επέκταση η Lockheed Martin και η ΕΑΒ συνάντησαν αρκετά τεχνικά εμπόδια και χρειάστηκαν αρκετές φορές την βοήθεια της κατασκευάστριας εταιρείας Collins. Αυτά τα τεχνικά προβλήματα εν τέλει επιλύθηκαν και το σύστημα πιστοποιήθηκε από την κατασκευάστριά του, ωστόσο τα εν λόγω ζητήματα πιστεύεται πως καθυστέρησαν αρκετά την υλοποίηση του προγράμματος.
Το Flight2 σχεδιάστηκε ειδικά για παλαιά αεροσκάφη που αναβαθμίζονται για να συμβαδίζουν με τα σύγχρονα πρότυπα πτήσης. Δεδομένου αυτού, η Collins εγγυάται την αξιόπιστη λειτουργία του ακόμη και σε παλαιές πλατφόρμες όπως τα ελληνικά P-3B Orion.
Οι Καθυστερήσεις
Το πρόγραμμα αναβάθμισης των τεσσάρων ελληνικών αεροσκαφών Orion καθυστέρησε τόσο πολύ που η ΕΑΒ έστειλε πίσω στο ελληνικό πολεμικό ναυτικό ένα «μισο-αναβαθμισμένο» P-3B έτσι ώστε να μπορεί να διενεργεί ναυτικές περιπολίες πάνω από τα εθνικά μας χωρικά ύδατα.
Οι καθυστερήσεις του προγράμματος P-3 Orion οφείλονται σε έναν συνδυασμό οικονομικών, τεχνικών και πολιτικών παραγόντων. Το πρόγραμμα εγκρίθηκε το 2015 με στόχο την παράδοση του πρώτου πλήρως αναβαθμισμένου αεροσκάφους το 2019, όμως η πορεία του βρέθηκε σε «τρικυμία». Αρχικά, η παρατεταμένη οικονομική κρίση περιόρισε δραστικά τη ροή χρηματοδότησης, με αποτέλεσμα να σταματούν εργασίες στην ΕΑΒ και να συσσωρεύονται καθυστερήσεις. Παράλληλα, η προσπάθεια να ενοποιηθούν παλαιά συστήματα της δεκαετίας του ’60 με σύγχρονα ψηφιακά συστήματα (όπως Flight2 της Collins) και το ελληνικό τακτικό λογισμικό M2IMS αποδείχθηκε πολύ πιο δύσκολη και χρονοβόρα από ότι προβλέπονταν αρχικά.
Οι δομικές επεμβάσεις που έγιναν για να «αναστηθούν» οι ατράκτοι που είχαν μείνει για χρόνια καθηλωμένες σε υπόστεγα απαιτούσαν τεράστιο όγκο εργασιών, ενώ παράλληλα το πρόγραμμα αποτέλεσε αφορμή για πολιτική αντιπαράθεση, ελέγχους για το υψηλό κόστος (περίπου 500 εκατ. ευρώ) και κατηγορίες για «σκανδαλώδεις επιλογές». Το αποτέλεσμα ήταν ότι, αντί για τέσσερα αναβαθμισμένα αεροσκάφη ως το 2022, η Ελλάδα φτάνει στο τέλος του 2025 να πανηγυρίζει μόλις την πρώτη δοκιμαστική πτήση, με τις υπόλοιπες παραδόσεις να μετατίθενται για το 2030.
Πότε θα παραδοθούν τα υπόλοιπα
Παρά τις καθυστερήσεις αυτές, την 1η Σεπτεμβρίου 2025 το πρώτο πλήρως αναβαθμισμένο P-3B πέταξε επιτυχώς, επιβεβαιώνοντας την ορθή λειτουργία των νέων συστημάτων (ψηφιακό cockpit, διασύνδεση δεδομένων αποστολής κ.ά.). Η πτήση πραγματοποιήθηκε στην περιοχή της Τανάγρας, όπου εδρεύει και η ΕΑΒ.
Με το πρώτο αεροσκάφος πλέον στον αέρα, η προσοχή στρέφεται στα υπόλοιπα τρία αεροσκάφη. Νεότερα ρεπορτάζ αναφέρουν ενδεικτικά ότι το δεύτερο έχει ολοκληρώσει το ~65% και το τρίτο το ~40% της αναβάθμισης, με στόχο —εφόσον δεν υπάρξουν νέες τεχνικές ανατροπές— όλα τα αεροσκάφη να έχουν ολοκληρωθεί πριν από το 2030.
Τι σημαίνουν για την Ελλάδα
Τα P-3B Orion είναι ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα γιατί αποτελούν τον βασικό «κυνηγό» των τουρκικών υποβρυχίων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Με δυνατότητα να πετούν πολλές ώρες σε μεγάλη ακτίνα, να ρίχνουν ηχοσημαντήρες και να ανιχνεύουν με εξειδικευμένα ραντάρ και αισθητήρες, δίνουν στο Πολεμικό Ναυτικό την ικανότητα να εντοπίζει και να παρακολουθεί τα νεότερα τουρκικά Type-214TN με AIP, τα οποία έχουν πολύ χαμηλό ακουστικό ίχνος. Έτσι, τα Orion δεν είναι απλώς αεροπλάνα επιτήρησης· είναι το μάτι που στερεί από τον αντίπαλο την ασφάλεια της «σιωπής» κάτω από το νερό.
