Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην τελευταία της έκθεση προόδου για την Τουρκία, καταγράφει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την πορεία της χώρας ως προς το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ η Τουρκία απαντά με οργή, χαρακτηρίζοντας τα ευρωπαϊκά συμπεράσματα ως αβάσιμα και μεροληπτικά.
Παρά τις σημαντικές οικονομικές σχέσεις και την προσπάθεια συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας παραμένουν σε στασιμότητα.
Πιο συγκεκριμένα, η έκθεση προόδου υπογραμμίζει την «ανησυχητική οπισθοδρόμηση» της Τουρκίας στον τομέα του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, με ιδιαίτερη αναφορά στις συνεχιζόμενες καταστολές πολιτικών αντιπάλων και δημοσιογράφων, καθώς και στις κατηγορίες που έχουν απαγγελθεί σε βάρος αιρετών αξιωματούχων και προσωπικοτήτων της αντιπολίτευσης. Η ΕΕ καταγγέλλει τη συνεχιζόμενη επιδείνωση της δημοκρατίας και την απομάκρυνση από τις βασικές αξίες της Ένωσης, οι οποίες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των σχέσεων με την Τουρκία.
Ειδικότερα, αναφέρεται η σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης και υποψήφιου για την προεδρία, Εκρέμ Ιμάμογλου, και άλλων αξιωματούχων του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), καθώς και η απόφαση για την ακύρωση του διπλώματος του Ιμάμογλου, η οποία τον εμποδίζει να θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος της Τουρκίας.
Σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας: Συνεχιζόμενα προβλήματα και θετικά βήματα
Η έκθεση της ΕΕ αναγνωρίζει μεν τη βελτίωση των σχέσεων Ελλάδας - Τουρκίας και τις θετικές εξελίξεις στην επικοινωνία και τον διάλογο μεταξύ των δύο χωρών, μετά την «Διακήρυξη των Αθηνών», του Δεκεμβρίου του 2023. Ωστόσο, η έκθεση υπογραμμίζει ότι η συνεχιζόμενη διαμάχη για την υφαλοκρηπίδα και τις θαλάσσιες ζώνες παραμένει σημαντικό εμπόδιο στις διμερείς σχέσεις.
Χαρακτηριστικά, όπως παρατηρούν οι συντάκτες της έκθεσης, η Τουρκία συνεχίζει να αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, εκδίδοντας NAVTEX και προβάλλοντας αντιρρήσεις για τη δημιουργία θαλάσσιων πάρκων από την Ελλάδα. Η έκθεση αναφέρεται επίσης στις συνεχιζόμενες παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων, σημειώνοντας αυξημένα περιστατικά, σε σύγκριση με προηγούμενα έτη.
«Αιτία ανησυχίας» αποτελεί και η συμπερίληψη του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» στα τουρκικά σχολικά εγχειρίδια.
Η έκθεση της Επιτροπής επισημαίνει ότι η πιθανή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο συνέχισε να επηρεάζει τις σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας, ενώ υπενθυμίζεται ότι εξακολουθεί να ισχύει η διακήρυξη του 1995 ότι οποιαδήποτε μονομερής ενέργεια της Αθήνας για επέκταση των χωρικών της υδάτων θα θεωρείται casus belli.
Επισημαίνεται, επίσης, ότι η Τουρκία συνέχισε να παρεμποδίζει τις ερευνητικές δραστηριότητες για το υποθαλάσσιο καλώδιο «Great Sea Interconnector» (GSI), που είναι «έργο κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος», επιμένοντας στα σχέδιά της για μια διασύνδεση ηλεκτρικής ενέργειας με τη διεθνώς μη αναγνωρισμένη «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» (σ.σ. ψευδοκράτος)
Τέλος, η Επιτροπή τονίζει ότι δεν ελήφθησαν μέτρα για την επαναλειτουργία της Ελληνορθόδοξης Σχολής της Χάλκης, η οποία είναι κλειστή από το 1971 και υπογραμμίζει ότι οι ανησυχίες της UNESCO σχετικά με τη μετατροπή των μουσείων της Αγίας Σοφίας και της Χώρας σε τζαμιά παρέμειναν ανεπίλυτες.
Σημειώνεται, επίσης, ότι συνεχίστηκαν οι πράξεις βανδαλισμού και η καταστροφή χώρων λατρείας των μειονοτήτων και τονίζεται ότι τα εγκλήματα μίσους κατά των θρησκευτικών μειονοτήτων πρέπει να διερευνηθούν αποτελεσματικά.
Κυπριακό και εξωτερική πολιτική
Σχετικά με το Κυπριακό, η έκθεση επισημαίνει την ανάγκη για την ενεργή συμβολή της Τουρκίας σε μια δίκαιη και βιώσιμη λύση, ενώ καταγγέλλει την τουρκική άρνηση να αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και να συμμορφωθεί με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Η Τουρκία επιμένει στην υποστήριξη λύσης δύο κρατών, παρά την αντίθεση της ΕΕ και των Ηνωμένων Εθνών.
«Είναι πλέον ύψιστης σημασίας η Τουρκία να δεσμευτεί και να συμβάλει ενεργά σε μια δίκαιη, συνολική και βιώσιμη διευθέτηση του Κυπριακού εντός του πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών, στη βάση μιας δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα και σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ, καθώς και σύμφωνα με το κεκτημένο της ΕΕ και τις αρχές στις οποίες βασίζεται η ΕΕ» τονίζει η Επιτροπή.
Προσθέτει, επίσης, ότι «η Τουρκία πρέπει επειγόντως να εκπληρώσει την υποχρέωσή της να εφαρμόσει πλήρως το Πρόσθετο Πρωτόκολλο στη Συμφωνία Σύνδεσης ΕΕ-Τουρκίας και να σημειώσει πρόοδο προς την εξομάλυνση των σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία».
Θα πρέπει ακόμα να ανακαλέσει αμέσως όλες τις ενέργειες και τα βήματα που έχει λάβει από το 2020 σχετικά με τα Βαρώσια, που αντιβαίνουν τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ.
Σημειώνεται, δε, ότι δεν υπήρξαν μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες γεώτρησης από την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο κατά την περίοδο αναφοράς. Ωστόσο, οι στρατιωτικές ασκήσεις της Τουρκίας στις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου συνεχίστηκαν. Οι πτήσεις τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην περιοχή πληροφοριών πτήσης και στον εθνικό εναέριο χώρο της Κυπριακής Δημοκρατίας συνεχίστηκαν επίσης αμείωτες.
Η Τουρκία, επίσης, συνεχίζει να ακολουθεί μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, αποφεύγοντας την πλήρη ευθυγράμμιση με τις πολιτικές της ΕΕ, ειδικά όσον αφορά την Ρωσία και τη Μέση Ανατολή, όπου οι θέσεις της διαφέρουν από αυτές της Ένωσης.
Η αντίδραση της Τουρκίας: «Αβάσιμες και μεροληπτικές οι κατηγορίες της ΕΕ»
Η αντίδραση της Άγκυρας ήταν άμεση και έντονη. Το υπουργείο Εξωτερικών έκανε λόγο για «αβάσιμους, μεροληπτικούς και προκατειλημμένους ισχυρισμούς». Η Άγκυρα αντέτεινε ότι η έκθεση περιλαμβάνει «τις μαξιμαλιστικές, παράνομες και μη ρεαλιστικές θέσεις της Ελλάδας και των Ελληνοκυπρίων», αμφισβητώντας ευθέως την αξιοπιστία της ΕΕ σε ζητήματα όπως το Κυπριακό και η υφαλοκρηπίδα.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ, οι κατηγορίες της ΕΕ για την Τουρκία «δεν συνάδουν με τις προσπάθειες για τη δημιουργία μιας θετικής ατζέντας μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ». Η Τουρκία τονίζει ότι η έκθεση παραβλέπει τις «εύλογες ανησυχίες της Τουρκίας» και υπογραμμίζει τη στρατηγική της δέσμευση για ένταξη στην ΕΕ, παρά τα πολιτικά και «άδικα εμπόδια» που αντιμετωπίζει στη διαδικασία της ένταξης.
Αναφέρεται επίσης στην «εποικοδομητική στάση» της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και την πρόοδο στις σχέσεις της με την Ελλάδα, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για άμεση κατάργηση των αποφάσεων του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων της ΕΕ από το 2019.
