Κεφάλαια άνω των 800 δισ. ευρώ αναμένεται να κινητοποιήσει η Ευρώπη στο πλαίσιο του σχεδιασμού για την αμυντική θωράκισή της μέχρι το 2030.
Σύμφωνα με τον μέχρι τώρα σχεδιασμό -παράλληλα με την αύξηση των εθνικών αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ βάσει ΝΑΤΟ, που εκτιμώνται στα 500 δισ. ετησίως, ηγετικό ρόλο κατέχει το ReArm Europe με κεφάλαια ύψους 800 δισ. ευρώ, ακολουθεί ο μηχανισμός SAFE και το European Defence Fund.
Το τελευταίο ενισχύει το ευρωπαϊκό αμυντικό οικοσύστημα εδώ και αρκετά χρόνια και εστιάζει κυρίως στην καινοτομία, την έρευνα και ανάπτυξη με κεφάλαια ύψους 7,3 δισ. ευρώ. Ακολουθεί το νεοσύστατο EDIP, με 1,5 δισ. ευρώ, το οποίο λόγω σχεδιασμού φιλοδοξεί να ενοποιήσει την Ευρωπαϊκή Αμυντική Τεχνολογική και Βιομηχανική Βάση, με βάση την αρχή τα ευρωπαϊκά κονδύλια να επικεντρώνονται στη μείωση των εξαρτήσεων της Ευρώπης και στην ανάπτυξη των ικανοτήτων που χρειάζεται επειγόντως.
Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP) που αναμένεται να ψηφιστεί στο τέλος Νοεμβρίου 2025 από το Ευρωκοινοβούλιο του οποίου βασικά σημεία δημοσιεύει σήμερα η «Ναυτεμπορική» αποτελεί το πρώτο ευρωπαϊκό εργαλείο για το σκοπό αυτό και με βασικό χαρακτηριστικό τη θεσμοθέτηση του “design authority” ως βασικό κριτήριο επιλεξιμότητας.
Παραμένει όμως το βασικό ερώτημα από πού θα προέλθουν τα χρήματα για την Άμυνα και η συζήτηση εντείνεται, καθώς οι νέες πρωτοβουλίες και οι προτάσεις πολλαπλασιάζονται, προκαλώντας έντονη ζύμωση και κατά καιρούς διαφωνίες στο εσωτερικό της Ευρώπης. Ο σχεδιασμός είναι φιλόδοξος και ο μακροπρόθεσμος στόχος (2028-2034) ανεβάζει τον οικονομικό πήχυ ψηλά.
Οι δράσεις αφορούν βασικούς αμυντικούς τομείς στην ξηρά (Land),σ τον αέρα (Air), τη θάλασσα (Maritime), το διάστημα (Space), την κυβερνοασφάλεια (Cyber) και τις ασπίδες (European Readiness Flagships για drones, ανατολικής πτέρυγας, αεράμυνας και διαστήματος, στο πλαίσιο του ReArm Europe Plan/Readiness 2030, της Λευκής Βίβλου για την ευρωπαϊκή αμυντική ετοιμότητα (White Paper for European Defence–Readiness 2030) και του “Οδικού Χάρτη Αμυντικής Ετοιμότητας 2030 της Ε.Ε” (Preserving Peace -Readiness Roadmap 2030).
Αυτό που διαμηνύουν πάντως οι Ευρωβουλευτές με όλους τους τρόπους είναι να μην αφαιρεθούν κεφάλαια από το Ταμείο Συνοχής αλλά ούτε και από το ταμείο της κοινής Αγροτικής Πολιτικής, αν και όλοι ομονοούν στη συγκρότηση ενιαίας αμυντικής πολιτικής που θα αφορά συνολικά τα 27 κράτη-μέλη και δεν θα στοχεύει μόνο στους εθνικούς επανεξοπλισμούς με όλους τους κινδύνους που ενέχει μια τέτοια στρατηγική αλλά θα βασίζεται σε μια πανευρωπαϊκή αμυντική αγορά και τη βιομηχανία της, με συναντίληψη σε θέματα απειλής και κινδύνου.
Μέχρι στιγμής πάντως μόνο το 18% των εξοπλισμών σε ευρωπαϊκό επίπεδο γίνεται με τη συνεργασία κρατών μελών, ενώ παράλληλα από το 2016 η Ευρώπη προσπαθεί να φτιάξει το δικό της drone και ακόμη το σχεδιάζει. Ειδικά για το τελευταίο η έκθεση για την πολιτική της Ευρώπης για τα drones έχει φτάσει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και αναμένεται σύντομα η τελική απόφαση.
Κεφάλαια
Σύμφωνα με το μέχρι τώρα σχεδιασμό η πρωτοβουλία ReArm Europe αναμένεται να κινητοποιήσει έως 800 δισ. ευρώ για την άμυνα. Τον Ιούλιο του 2025 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια αρχική πρόταση για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (2028-2034).
Αυτό το σχέδιο περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός μεγάλου ταμείου ανταγωνιστικότητας για την υποστήριξη στρατηγικών βιομηχανιών και τεχνολογιών, στο οποίο θα ενσωματωθεί η χρηματοδότηση για τους τομείς της άμυνας και του διαστήματος. Επίσης μέσω του μηχανισμού SAFE ύψους 150 δις. ευρώ, που είναι μέρος του ReArm, και της ενεργοποίησης της ρήτρας διαφυγής για την άμυνα, η Ε.Ε. έχει δείξει ότι μπορεί να λάβει σημαντικά μέτρα για να βοηθήσει τα κράτη-μέλη να αυξήσουν τους αμυντικούς τους προϋπολογισμούς.
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (European Defence Fund – EDF) είναι η βασική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη στήριξη της έρευνας και ανάπτυξης αμυντικών συστημάτων ύψους 7,3 δις. ευρώ (2021-2027) εκ των οποίων 2,7 δισ. ευρώ (ΕρευνητικέςΔράσεις/RA),χρηματοδότηση100% και 5,3 δισ. ευρώ (ΑναπτυξιακέςΔράσεις/DA),χρηματοδότηση20-80% (+10%μπόνους συμμετοχή ΜμΕ). Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP) διαθέτει επί του παρόντος έναν προϋπολογισμό 1,5 δις. ευρώ για κοινά αμυντικά έργα.
Οι χώρες μπορούν να αξιοποιήσουν αυτόν τον προϋπολογισμό δημιουργώντας συνεργατικά βιομηχανικά έργα – γνωστά ως Ευρωπαϊκά Αμυντικά Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (EDPCIs) – ή συνδιαχειριζόμενες προγράμματα εξοπλισμών στο πλαίσιο της Δομής για το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Εξοπλισμών (SEAPs). Επίσης τα κράτη-μέλη αύξησαν τους αμυντικούς προϋπολογισμούς από 218 δισ. ευρώ το 2021 σε 343 δισ. ευρώ το 2024, με προβλέψεις για 392 δισ. ευρώ το 2025, στο πλαίσιο του στόχου του ΝΑΤΟ για το 5% του ΑΕΠ σε αμυντικές δαπάνες μακροπρόθεσμα.
Παράλληλα η Ε.Ε. μπορεί να λάβει μέτρα για να ενθαρρύνει τα δημόσια και ιδιωτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να υποστηρίξουν την Ευρωπαϊκή Τεχνολογική και Βιομηχανική Βάση Άμυνας (EDTIB). Προτίθεται, για παράδειγμα, να πιέσει την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) να διευρύνει την εντολή της ώστε να καλύπτει την Άμυνα και να λάβει μέτρα για να καταστήσει τον τομέα πιο ελκυστικό για τις ιδιωτικές επενδύσεις.
EDIP, Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας
Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP) περιέχει μία σειρά μέτρων για την ενίσχυση της παραγωγικής βάσης σε όλη την Ευρώπη και διαθέτει επί του παρόντος 1,5 δις. ευρώ εκ των οποίων 1,2 δισεκατομμύρια θα κατευθυνθούν προς το πρόγραμμα και 300 εκατομμύρια για το ειδικό πρόγραμμα ενίσχυσης της Ουκρανικής Αμυντικής Βιομηχανίας.
Επισημαίνεται ότι παρά τον μικρό προϋπολογισμό, στα επόμενα δύο χρόνια στα οποία θα λειτουργεί το EDIP (2026 – 2027) έχει τη δυνατότητα να κινητοποιήσει επενδύσεις πολύς μεγαλύτερης αξίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το πρόγραμμα κοινών εξοπλισμών EDIRPA που είχε προϋπολογισμό 300 εκατ. ευρώ, κινητοποίησε αγορές εξοπλιστικών προγραμμάτων αξίας 11 δισ. ευρώ.
Προβλέπεται η παροχή κινήτρων για κοινές αγορές και ανάπτυξη εξοπλιστικών προγραμμάτων, η χρηματοδότηση και κατασκευή των Ευρωπαϊκών Αμυντικών Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος, στα πρότυπα των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος στους τομείς της Ενέργειας και Μεταφορών. Επίσης σημαντική πρωτοπορία είναι και η θεσμοθέτηση των ευρωπαϊκό πρόγραμμα εξοπλισμών (SEAP) που θα συγκροτούνται από Κράτη Μέλη και θα λειτουργούν ως οιονεί διεθνείς οργανισμοί, ώστε να διευκολύνεται η κοινή παραγγελία, ανάπτυξη, υποστήριξη ακόμα και πώληση εξοπλιστικών προγραμμάτων.
Επιπλέον έχει προβλεφθεί και η δημιουργία ενός Ταμείου για την ενίσχυση της Αμυντικής Βιομηχανίας (FAST), που στόχο θα έχει τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση για επιχειρήσεις που θέλουν να επεκταθούν στον τομέα της άμυνας ή θέλουν να αυξήσουν την παραγωγή τους. Επίσης για πρώτη φορά προβλέπεται και ένα κεφάλαιο για την αντιμετώπιση κρίσεων στην αλυσίδα εφοδιασμού, τόσο λόγω προβλημάτων στην αγορά όσο και λόγω ζητημάτων ασφαλείας. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το EDIP, τα κριτήρια επιλεξιμότητας αποτέλεσαν την κύρια προτεραιότητά του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η θεσμοθέτηση του “design authority” ως βασικό κριτήριο επιλεξιμότητας ήταν από τα σημαντικότερα επιτεύγματά του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Η έννοια αυτή διασφαλίζει ότι τα ευρωπαϊκά κονδύλια θα χρηματοδοτήσουν μόνο προϊόντα τα οποία είναι ευρωπαϊκά και πλήρως ελεύθερα και απαλλαγμένα από οποιουδήποτε είδους περιορισμούς, ώστε να τα τροποποιεί η Ευρώπη, να τα αναπτύσσει και να τα προσαρμόζει στις ανάγκες της χωρίς την άδεια τρίτων χωρών. Αυτό σημαίνει ότι ευρωπαϊκά χρήματα μπορούν να πάνε μόνο σε εργοστάσια που βρίσκονται εγκατεστημένα στην Ευρώπη. Αν και το 65 – 35 διατηρείται και στο EDIP (είναι μία ρύθμιση που με διαφορετικούς τρόπους υπολογισμού βρίσκεται σε κάθε ευρωπαϊκή νομοθεσία σχετική με την αμυντική βιομηχανία) μπήκε μία σημαντική ρήτρα που ουσιαστικά διασφαλίζει ότι η συμμετοχή τρίτων χωρών θα είναι περιορισμένη, σε διαφορετική περίπτωση θα απαιτείται να μεταφέρουν την τεχνολογία σε ευρωπαϊκά χέρια. Συγκεκριμένα για να είναι επιλέξιμο ένα προϊόν ο έλεγχος και η «αρχή σχεδίασης» θα πρέπει να βρίσκεται στην Ευρώπη και σε ευρωπαϊκά χέρια.
Πού στοχεύουν
Ο σχεδιασμός διάθεσης των κεφαλαίων περιλαμβάνει την ανάπτυξη ισχυρής ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, τη στρατηγική συνεργασία κρατών, την τόνωση αμυντικών επενδύσεων, τη στρατηγική αυτονομία-μείωση εξάρτησης Ευρώπης από τρίτες χώρες, την ενίσχυση τεχνολογικής υπεροχής-αυτοδυναμίας, την προώθηση έρευνας–ανάπτυξης, καινοτομία, νέες τεχνολογίες διττής χρήσης, την επιτάχυνση κοινών ευρωπαϊκών προμηθειών αμυντικού εξοπλισμού, την κάλυψη κρίσιμων ελλείψεων-δυνατοτήτων, την αύξηση επιπέδου στρατιωτικής ετοιμότητας.
Ελλάδα
Το ελληνικό ΜΠΑΕΕ 2025-2036, αντιστοιχεί σε 25,8 δις. ευρώ δημοσιονομικό χώρο, 0,6 δις. ευρώ σε έρευνα, περιλαμβάνει 68 προγράμματα και έως 25% συμμετοχή της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.
Οι τομείς ενδιαφέροντος, μεταξύ άλλων, είναι και αυτόνομα οχήματα, συστήματα αντιμετώπισης UAVs, κυβερνοασφάλεια, ασφαλείς επικοινωνιακοί δορυφόροι διττής χρήσης, τεχνολογίες λέιζερ, δίκτυα Κινητής τηλεφωνίας 5G, περιπλανώμενα πυρομαχικά, ηλεκτρονικός πόλεμος, τεχνητή Νοημοσύνη, σύγχρονος εξοπλισμός μαχητή.
Οι διαθέσιμες πηγές χρηματοδότησης για την ελληνική αμυντική βιομηχανία περιλαμβάνουν τον Αναπτυξιακό Νόμο 4887/2022, τις Στρατηγικές Επενδύσεις, τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας, το European Defence Fund, και το ΕΛΚΑΚ. Την τελευταία πενταετία (2021-2024) έχουν διατεθεί 150 εκατ. από το EDF σε ελληνικές οντότητες για 126 προγράμματα R&D. Και είναι μπροστά μας κεφάλαια μέχρι το 2027 και έπεται συνέχεια. Η Ελλάδα κατείχε την τρίτη θέση ανάμεσα σε 27 ευρωπαϊκές χώρες σχετικά με τις ελληνικές συμμετοχές σε ερευνητικά προγράμματα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας (EDF), κάτι που δείχνει τις δυνατότητες του Ελληνικού οικοσυστήματος αμυντικής καινοτομίας.
Ανάλογα το επενδυτικό έργο και την φάση ανάπτυξής του (επίπεδο TRL) το ΕΛΚΑΚ μπορεί να υποστηρίξει τη χρηματοδότηση σε συνεργασία με Venture Capitals και Τράπεζες ή να συν-επενδύσει (υπό προϋποθέσεις). Οι τεχνολογικοί τομείς ενδιαφέροντος του ΕΛΚΑΚ αφορούν λύσεις πολλαπλής χρήσης οι οποίες αντανακλούν τις απαιτήσεις των Ενόπλων Δυνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας, και της Πολιτικής Προστασίας. Το ΕΛΚΑΚ έχει ήδη προχωρήσει σε 8 προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τη χρηματοδότηση μέσω επιδότησης ανάπτυξης αμυντικών συστημάτων, ύψους ενίσχυσης έως 20 εκατ. ευρώ.
Το καθεστώς του Αναπτυξιακού Νόμου που ενισχύει επενδύσεις στην άμυνα, ύψους 150 εκατ. ευρώ αφορά ενδεικτικές επιλέξιμες δραστηριότητες Κατασκευή όπλων και πυρομαχικών, Κατασκευή μηχανοκίνητων οχημάτων, Κατασκευή ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού για μηχανοκίνητα οχήματα, Κατασκευή άλλων μερών και εξαρτημάτων για μηχανοκίνητα οχήματα,Κατασκευή αεροσκαφών και συναφών μηχανημάτων, Κατασκευή στρατιωτικών οχημάτων μάχης.
Σύμφωνα με την VK PREMIUM, «οι επιχειρήσεις που θέλουν να εισέλθουν ή να επεκτείνουν τις δραστηριότητές στους στον χώρο της Άμυνας, πρέπει να έχουν κατάλληλη προετοιμασία (εσωτερική αξιολόγηση, ανάλυση της αγοράς, κτλ.) έτσι ώστε να διαμορφώσουν ένα αποτελεσματικό σχέδιο υλοποίησης (ανάπτυξη, χρηματοδότηση, δικτύωση, κτλ.).” Και συνεχίζοντας επεσήμανε ότι “οι επιχειρήσεις θα πρέπει να προσαρμόσουν έγκαιρα τη μακροπρόθεσμη στρατηγική τους, καθώς το νέο – υπό συζήτηση – Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (MFF) για το 2028 – 2034 προβλέπει 5 φορές μεγαλύτερες δαπάνες στην άμυνα σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο των ετών 2021 – 2027.»
Οι ελληνικές εταιρείες μπορούν να αξιοποιήσουν τις τεχνολογίες που ήδη αναπτύσσουν, μετατρέποντάς τες σε λύσεις διττής χρήσης που ενισχύουν την καινοτομία και την εθνική ασφάλεια.
Πηγή: naftemporiki.gr
