Η πρόσφατη έγκριση από το Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων της ΕΕ (Ecofin) της ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες δημιουργεί νέα περιθώρια ευελιξίας για την Ελλάδα και άλλα 16 κράτη-μέλη. Η ρύθμιση αυτή επιτρέπει την πραγματοποίηση πρόσθετων εξοπλιστικών δαπανών έως 1,5% του ΑΕΠ, οι οποίες, αν και θα καταγράφονται στο δημόσιο χρέος, δεν θα επιβαρύνουν το δημοσιονομικό έλλειμμα.
Καίριας σημασίας είναι η αλλαγή του έτους βάσης για τον υπολογισμό των στρατιωτικών δαπανών, το οποίο μεταφέρεται από το 2021 στο 2024. Η μεταβολή αυτή επιτρέπει στην Ελλάδα να αξιοποιήσει τη ρήτρα, καθώς το 2021 οι αμυντικές δαπάνες υπερέβαιναν το 3% του ΑΕΠ, περιορίζοντας τότε κάθε δυνατότητα ευελιξίας. Με τη νέα βάση, η αύξηση των δαπανών κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ δημιουργεί δημοσιονομικό χώρο περίπου 500 εκατ. ευρώ.
Το ποσό αυτό αναμένεται να ενισχύσει το αποθεματικό του 1 δισ. ευρώ που έχει σχηματιστεί από τη συγκράτηση των πρωτογενών δαπανών και τα πρόσθετα έσοδα από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Συνολικά, διαμορφώνεται ένα πακέτο ελαφρύνσεων ύψους 1,5 δισ. ευρώ, το οποίο αναμένεται να παρουσιαστεί από τον Πρωθυπουργό στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης τον Σεπτέμβριο.
Ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κυριάκος Πιερρακάκης, χαρακτήρισε την εξέλιξη ως «στρατηγική νίκη για την Ελλάδα», υπογραμμίζοντας τον ρόλο της χώρας στην υπεράσπιση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και την ανάγκη για αποτελεσματικά εργαλεία άμυνας. Τόνισε επίσης ότι η Ελλάδα ήταν από τα πρώτα κράτη-μέλη που υπέβαλαν σχετικό αίτημα για την εξαίρεση μέρους των αμυντικών δαπανών από τους δημοσιονομικούς κανόνες.
Η ρήτρα διαφυγής θα ισχύσει από το 2025 έως το 2028, με δυνατότητα παράτασης για ένα επιπλέον έτος, και θα συνοδεύεται από ετήσιο έλεγχο εφαρμογής. Η πρόβλεψη αυτή ευθυγραμμίζεται με το νέο 12ετές Μακροπρόθεσμο Πρόγραμμα Αμυντικού Εξοπλισμού (2025–2036), το οποίο προβλέπει αύξηση των αμυντικών δαπανών από 2,2% του ΑΕΠ το 2024, σε 2,3% το 2025 και 2,5% το 2026.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η αξιοποίηση της ρήτρας από την Ελλάδα θα έχει επίπτωση 1,2% του ΑΕΠ στο έλλειμμα και 1,8% στο δημόσιο χρέος έως το 2028. Παράλληλα, προτείνει ετήσιες δημοσιονομικές παρεμβάσεις ύψους 0,2% του ΑΕΠ (500 εκατ. ευρώ) για τέσσερα έτη ή εναλλακτικά 0,1% για επτά έτη, ανάλογα με τον χρονικό ορίζοντα του επόμενου Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος.
Η αξιολόγηση των σχεδίων των κρατών-μελών πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις: η πρώτη (2025–2028) αφορά την ενεργοποίηση της ρήτρας και την προσωρινή δημοσιονομική χαλάρωση, ενώ η δεύτερη (από το 2029) επικεντρώνεται στην αποκατάσταση των δημοσιονομικών ισορροπιών, με αυστηρότερους στόχους για το έλλειμμα και το χρέος.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει ότι η ρήτρα διαφυγής δεν συνιστά «λευκή επιταγή», αλλά προσωρινή διευκόλυνση, με στόχο τη διατήρηση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας. Υπογραμμίζει την ανάγκη ετοιμότητας των κρατών-μελών για τις απαραίτητες προσαρμογές μετά το πέρας της περιόδου ευελιξίας, ώστε να αποφευχθεί ο εκτροχιασμός των δημοσιονομικών μεγεθών.
