Τι απαντά ο διευθυντής του προγράμματος Ν. Αποστολόπουλος για τη χρηματοδότηση του έργου από το γερμανικό ΥΠ.ΕΞ., την παρέμβασή του στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας και τις επανορθώσεις, γράφει στα neakriti.gr.
Ο διευθυντής του προγράμματος MOG, καθηγητής Νικόλαος Αποστολόπουλος, με νέα επιστολή του, μετά την αρχική παρέμβασή του επ’ αφορμή τα όσα ειπώθηκαν για το πρόγραμμα στην εκπομπή “Αντιθέσεις” της “ΚΡΗΤΗ TV” στις 16/04/2021, απαντά στις σχετικές με την αρχική του επιστολή απαντήσεις του συντελεστή της εκπομπής, και των Γιώργου Μαργαρίτη, καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας του ΑΠΘ, και Σαράντου Θεοδωρόπουλου, νομικού, που επίσης αναφέρονταν ονομαστικά στην πρώτη επιστολή του υπευθύνου του MOG.
Σε σχετικό ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, που έστειλε ο κ. Αποστολόπουλος, εισαγωγικά αναφέρει: «Καλημέρα κύριε Σαχίνη, καλημέρα κύριε Μαργαρίτη, καλημέρα κύριε Θεοδωρόπουλε, σήμερα σας στέλνω την απάντησή μου στο παρακάτω μέιλ σας. Οι απαντήσεις είναι στα συνημμένα pdf.
Κύριε Θεοδωρόπουλε, αποφασίσαμε να μη σας ενοχλήσουμε με ιδιαίτερη απάντηση μια και δηλώσατε ότι δε θέλετε επαφή με εμάς. Είμαστε πάντως ανοιχτοί σε εποικοδομητικό διάλογο. Ευχαριστούμε».
Η νέα απάντηση
Η νέα απάντηση του διευθυντή του MOG προς τον υπεύθυνο της εκπομπής “Αντιθέσεις” έχει ως εξής:
«12.05.2021
Αξιότιμε κύριε Σαχίνη,
καταρχήν σας ευχαριστώ για την κοινοποίηση της επιστολής μας στην εφημερίδα “Νέα Κρήτη”. Η κοινοποίηση αυτή συνοδεύτηκε από εκτεταμένες παρατηρήσεις από δικής σας πλευράς και από δύο επιστολές των κυρίων Μαργαρίτη και Θεοδωρόπουλου, στους οποίους θα απευθυνθώ προσωπικά.
Η δική σας απάντηση δεν ασχολείται ειδικά με τις δικές μας παρατηρήσεις σχετικά με την εκπομπή σας, αλλά δίνει έμφαση σε πιο γενικά θέματα (γερμανικό ΥΠ.ΕΞ., επιρροή στο ελληνικό μάθημα Ιστορίας, προβλήματα του εκπαιδευτικού υλικού, πολιτικές τοποθετήσεις κλπ.).
Θεωρούμε ότι είναι μάλλον ακατάλληλος ο τρόπος ανταλλαγής απόψεων μέσω γραπτών μηνυμάτων για θέματα τόσο γενικά, ιδιαίτερα μάλιστα όταν επαναλαμβάνετε κατηγορίες και παρατηρήσεις/ερωτήσεις που έχουν ήδη απαντηθεί. Για τον λόγο αυτό σας παρακαλούμε να αντλήσετε νέες πληροφορίες από τις πηγές του MOG στον σύνδεσμο FAQ της ιστοσελίδας μας και από τη συνέντευξή μου που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στη διαδικτυακή εφημερίδα Deutsche Welle, και η οποία περιέχει και την προσωπική μου γνώμη σε καίρια θέματα σχετικά με το έργο και που σας απασχολούν. Θα σας πρότεινα επίσης να δείτε το φιλμ του Προγράμματος “Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα”, όπου με συνοπτικό και συνολικό τρόπο γίνεται σαφής η στοχοθεσία του έργου, ιδιαίτερα ως προς τη σχέση των συνεντεύξεων με το εκπαιδευτικό υλικό. Το φιλμ θα παρουσιαστεί διαδικτυακά στις 12.05.2021 και ώρα 18:00, με συμμετοχή μεγάλου μέρους των δημιουργών του έργου. Έχετε ήδη λάβει σχετική πρόσκληση, θα έχετε και τη δυνατότητα να υποβάλετε τις ερωτήσεις σας.
Ένα ακόμη σημείο επιτρέψτε μου να παρατηρήσω ως προς τις δημοσιεύσεις σας. Είναι κατά τη γνώμη μου τουλάχιστον δεικτικές και επιδεικτικές και δημιουργούν ένα πνεύμα εχθρότητας. Γράφετε επανειλημμένα τι αποκαλύφθηκε με την επιστολή μου σχετικά με τη χρηματοδότηση του Προγράμματος. Γεγονός είναι ότι δεν αποκαλύφθηκε τίποτα, διότι η χρηματοδότηση του έργου ήταν εξαρχής αναρτημένη στην ιστοσελίδα. Εσείς όμως με τον τρόπο της έκφρασής σας δίνετε την εντύπωση σε μένα (αλλά ίσως και σε άλλους) ότι κάτι κρύβαμε (ίσως από δική μας υστεροβουλία).
Υπάρχουν όμως και άλλοι δημοσιογράφοι που κατά τη γνώμη μου είναι πιο αντικειμενικοί και δε βλάπτει να δούμε τι γράφουν, αντιθέτως. Και για παράδειγμα δε σας προτείνω κάποιο “γνωστό” μας, αλλά τον κ. Δημήτρη Κούλαλη και το άρθρο του στον “Ημεροδρόμο” με θέμα: “Ανοιχτοί λογαριασμοί” με τις μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα. Ενώ δεν είμαστε απόλυτα σύμφωνοι με την εκλογή όλου του υλικού και με όλα τα πορίσματα, θεωρούμε ότι το άρθρο είναι και αξιόλογο και επιτρέπει την ανοιχτή συζήτηση για ένα τόσο ουσιαστικό θέμα. Προσθέτω δε ότι ο δημοσιογράφος απευθύνθηκε προς εμένα για το θέμα των “Αλεξιπτωτιστών” και πήρε αμέσως απάντηση, την οποία και ανάρτησε. Εκεί εξηγώ γιατί δεν αναφέρθηκα στους “Αλεξιπτωτιστές” στην επιστολή μου προς εσάς. Την παραθέτω στο τέλος της παρούσας επιστολής.
Νομίζω ότι χρειάζεται πνεύμα συνεργασίας και τουλάχιστον καλή πρόθεση, κύριε Σαχίνη. Ως προς επιμέρους μεμονωμένα σημεία της επιστολής σας, θέλω να πω τα εξής:
- Χρηματοδοτήσεις: Δείτε και τη συνέντευξη στην Deutsche Welle.
- Εκπαίδευση: Το υλικό του MOG ΔΕΝ ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΑ τα σχολικά βιβλία.
- Τοποθέτηση για τις αποζημιώσεις: Δείτε τη συνέντευξη στην Deutsche Welle.
- Δημόσια καταδίκη όλων των εγκλημάτων της Γερμανίας κατά τον Β’ Π.Π.: Τι άλλο θέλετε; - Συμμετοχή στο πρόγραμμά σας: Είμαι διστακτικός, μοιάζει αρκετά με “Ιερά Σύνοδο”.
Ας μιλήσουμε πάλι αφού επεξεργαστείτε τις νέες πληροφορίες για το MOG.
Με φιλικούς χαιρετισμούς
Καθ. Νικόλαος Αποστολόπουλος, διευθυντής προγράμματος MOG». Χρήσιμοι σύνδεσμοι
Συνέντευξη της Deutsche Welle με τον καθηγητή Νίκο Αποστολόπουλο https://www.occupation-memories.org/aktuelles/Artikel-dw.html.
Η ταινία “Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα” https://www.occupation-memories.org/aktuelles/mog-film.html.
Ερωτήσεις σχετικά με το Πρόγραμμα: https://www.occupation-memories.org/faq/index.html.
Πρεμιέρα της ταινίας “Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα” https://www.occupation-memories.org/aktuelles/mog-film-premiere.html.
Άρθρο για το MOG στον “Ημεροδρόμο” https://www.imerodromos.gr/anoichtoi-logariasmoi-me-tis-mnimes-apo-tin-katochi-stin-ellada/.
Απόσπασμα για τις ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΕΙΣ (Deutsche Welle)
«Το ζήτημα των επανορθώσεων εμφανίζεται στο έργο MOG, όπως προειπώθηκε, πολλές φορές. Ως πρόσωπο και ως άμεσα ενδιαφερόμενος, καθώς έχω ζήσει και ζω και στις δύο χώρες, βλέπω δύο πλευρές στο ζήτημα αυτό: η προσωπική και επιστημονική μου εμπειρία μού έδειξε ότι η ίδρυση τέτοιων θεσμών και η χρηματοδότηση τέτοιων πρωτοβουλιών εμφορούνται από καλές προθέσεις. Η ιδέα τέτοιων πολιτισμικών, επιστημονικών και εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο προέκυψε μέσα από ειλικρινή αισθήματα ενοχής των Γερμανών και αποτελούν μια σοβαρή πρωτοβουλία αντιμετώπισης του παρελθόντος και επεξεργασίας της μνήμης.
Από την άλλη, το ζήτημα της αποκατάστασης των ζημιών που προκλήθηκαν από την περίοδο της γερμανικής Κατοχής στην Ελλάδα και των συνακόλουθων χρεών της Γερμανίας προς την Ελλάδα δεν έχει κλείσει, παρότι η Γερμανία επιμένει - με εν μέρει μη υποστηρίξιμα, κυρίως νομικά επιχειρήματα - ότι δεν αποτελεί πλέον αντικείμενο διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών. Η συμπεριφορά αυτή, και μάλιστα την ίδια στιγμή που άλλα ζητήματα τα οποία σχετίζονται με τη ναζιστική Κατοχή αντιμετωπίζονται διαφορετικά, δικαιολογημένα δημιουργεί στην ελληνική πλευρά καχυποψία. Η στάση αυτή είναι αντιφατική και το MOG υποφέρει από αυτήν την αντίφαση. Η πρότασή μου είναι: Ο διάλογος πρέπει να παραμείνει ανοιχτός και να διενεργηθεί σε πολιτικό επίπεδο με στόχο την εξεύρεση μίας εποικοδομητικής και δίκαιης λύσης».
Απόσπασμα για τους “ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΕΣ” (“Ημεροδρόμος”)
«Και εγώ προσωπικά, αλλά και σαν υπεύθυνος για το έργο MOG, δηλώνω απερίφραστα ότι καταδικάζω από κάθε πλευρά αυτή την πρόκληση από ομάδες Γερμανών και άλλων (Ευρωπαίων) πολιτών, που με αυτή την πρόθεση θυμίζουν - έμμεσα μεν αλλά σαφέστατα - τη βάρβαρη επίθεση και την εγκληματική επιδρομή κατά της Κρήτης πριν 80 χρόνια. Δεν αποδέχομαι καμία δικαιολογία. Ποτέ το πρόγραμμα MOG δε θα υποστήριζε ούτε υποστηρίζει ενέργειες και εκδηλώσεις αυτής της μορφής. Είναι (πολιτική) ευθύνη και καθήκον όλων μας, αλλά ιδιαίτερα και των κυβερνήσεων να κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να αποφευχθούν με κάθε έννομο μέσο τέτοιου είδους πρωτοβουλίες, δράσεις ή προκλήσεις. Λυπάμαι ιδιαίτερα αν δεν έχουν ακόμη καταδικαστεί αυτές οι πράξεις και επίσημα. Θα αναζητήσουμε στο Αρχείο μαρτυρίες για τη Μάχη της Κρήτης και θα μελετήσουμε πώς μπορούμε να κάνουμε νέα χρήση του υλικού και στην εκπαίδευση. Διότι ακριβώς αυτό θέλουμε: να μάθουν οι μαθητές ότι το εγκληματικό παρελθόν μπορεί να εμφανιστεί και στο παρόν και στο μέλλον και ότι πρέπει όλοι μας να το αποτρέπουμε».
ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ
Η απάντηση του MOG προς τον καθηγητή του ΑΠΘ Γ. Μαργαρίτη
Η επιστολή του κ. Αποστολόπουλο στον καθηγητή κ. Μαργαρίτη έχε ως εξής:
«Αξιότιμε κύριε Μαργαρίτη,
Λάβαμε υπόψη μας την επιστολή σας, όπως δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της “Νέας Κρήτης”, και επανερχόμαστε με ορισμένες διευκρινίσεις, ως προς κάποια επιμέρους ζητήματα, που δεν κατέστησαν κατανοητά.
1. Ως προς τη χρηματοδότηση του MOG από κάποιο ίδρυμα που συνδέεται με το υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας
Η χρηματοδότηση του MOG βασίζεται σε ένα κονδύλι του υπουργείου Εξωτερικών, όχι Ίδρυμα, όχι πολιτικό φορέα, όχι περαιτέρω θεσμική λειτουργία. Σε αυτό το πλαίσιο, αλλά και σε ό,τι αφορά τους ειδικότερους στόχους του έργου MOG, οι συνέργειες του MOG με το υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας ήταν, είναι και θα παραμείνουν τυπικές και εξωτερικές κάθε περιεχομένου. Από πουθενά και από κανένα ισχυρισμό σας δεν αποδεικνύεται το αντίθετο. Οι λοιποί φορείς που έχουν χρηματοδοτήσει το έργο είναι, όπως μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα μας, το Ίδρυμα “Σταύρος Νιάρχος” και το γερμανικό Ίδρυμα “Μνήμη, Ευθύνη, Μέλλον”. Το έργο λαμβάνει χώρα στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, το οποίο παρέχει την υλικοτεχνική υποδομή αλλά και οικονομική υποστήριξη.
2. Ως προς τυχόν επεμβάσεις του υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας
Από πουθενά δεν τεκμαίρεται κάποια επέμβαση του υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας στο εκπαιδευτικό σύστημα κάποιας άλλης χώρας. Το υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας χρηματοδότησε, μετά από αίτηση του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου, επιστημονικό πρόγραμμα για τη δημιουργία ενός αρχείου προφορικών μαρτυριών και μιας εκπαιδευτικής πλατφόρμας, της οποίας η χρήση στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα (θα;) θα είναι συμπληρωματική και προαιρετική (εφόσον πληρωθούν οι προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο).
3. Ως προς τη σχέση του MOG με άλλες αρχειακές πηγές και την επιλογή των 13 μαρτυριών για το εκπαιδευτικό υλικό
Το έργο MOG δεν είναι ένα έργο καθολικό για την ιστορία της γερμανικής Κατοχής στην Ελλάδα. Είναι ένα έργο δίπλα στα πολλά άλλα, με δική του μεθοδολογία και δική του στοχοθεσία. Ο κυριότερος στόχος του υπήρξε να λάβει όσο το δυνατόν περισσότερες συνεντεύξεις από ακόμα ζώντες μάρτυρες της περιόδου αυτής σε όλη την Ελλάδα. Αρκετοί από αυτούς δε βρίσκονται πια στη ζωή. Οι προφορικές μαρτυρίες είναι ανθρώπων που κόντεψαν να πεθάνουν από την πείνα, έδωσαν ό,τι είχαν και δεν είχαν στους μαυραγορίτες, απειλήθηκαν από τους ταγματασφαλίτες και τους δωσίλογους, έδωσαν την ψυχή και το αίμα τους στην Αντίσταση, βασανίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και θανάτου. Οι μαρτυρίες ζωής δόθηκαν με οδύνη και ανασκαλεύοντας τραύματα με όλες τις ασφαλιστικές επιστημονικές δικλίδες τεκμηρίωσης. Τέλος, οι ίδιοι οι μάρτυρες δηλώνουν με όλους τους τρόπους ότι δίνουν αυτές τις τόσο οδυνηρές συνεντεύξεις για να μάθουν οι νέοι και να μην ξαναγίνει το απόλυτο κακό. Οι 13 και πλέον μαρτυρίες, που επελέγησαν, αξιοποιούνται ως νήμα και βάση για να χτιστούν πάνω σ’ αυτές οι διδακτικές προτάσεις και πλαισιώνονται με ποικίλες πολυπρισματικές, αρχειακές, ψηφιοποιημένες, ιστορικά ή λογοτεχνικά διαμεσολαβημένες πηγές και τεκμήρια. Γι’ αυτό ακριβώς οι προφορικές μαρτυρίες εντάσσονται στο ιστορικό πλαίσιο (κοινωνικό, οικονομικό, πολιτισμικό, κ.ά.) και αξιοποιούνται σε συνδυασμό και διασταύρωση με πηγές πρωτογενείς, δευτερογενείς, πολυπρισματικές και πολυτροπικές.
Έτσι, για τη διδασκαλία του προσκλητηρίου της εκτέλεσης των 200 κομμουνιστών από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου στο σκοπευτήριο της Καισαριανής αξιοποιούνται οι προφορικές μαρτυρίες δύο αυτοπτών μαρτύρων, μιας γυναίκας, της Ελένης Σαββατιανού, και ενός άντρα, του Λουκά Κόκκινου. Παράλληλα υπάρχει και προτείνεται να αξιοποιηθεί υλικό όπως: το διάταγμα της εκτέλεσης των 200 κομμουνιστών σε αντίποινα για την εκτέλεση του Κρεχ, τα σημειώματα των αγωνιστών που πήγαιναν προς εκτέλεση, η βιογραφία του Ν. Σουκατζίδη, κείμενα/τραγούδια εμβληματικά, όπως “Το Χαϊδάρι” του Μ. Βαμβακάρη, “Ο Φασισμός” των Φ. Λάδη και Θ. Μικρούτσικου, “Σαββατόβραδο στην Καισαριανή” των Λ. Παπαδόπουλου και Στ. Ξαρχάκου, με τους αυθεντικούς, λογοκριμένους στίχους, “Όλα τα μάτια καρφωμένα στο Χαϊδάρι” του Γ. Ρίτσου, “Fenderico Garcia Lorka” του Ν. Καββαδία και Θ. Μικρούτσικου, παραθέματα από σύγχρονες εκδηλώσεις μνήμης, πληροφοριακά παραθέματα για τον ρόλο του σκοπευτηρίου της Καισαριανής, τη ζωή “άνευ αξίας” στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου και σε όλα τα ναζιστικά στρατόπεδα στον κόσμο του Γ’ Ράιχ, το απόσπασμα από τη συνέντευξη του Μανώλη Γλέζου για το τελευταίο σημείωμα που άφησε ο αδελφός του Νίκος, έγκλειστος κι αυτός στο κολαστήριο του ΜΠΛΟΚ 15 στο Χαϊδάρι, ο οποίος εκτελέστηκε από τους ναζί στις 10/5/1944. Μια προσεκτική περιήγηση στην εκπαιδευτική πλατφόρμα προσφέρει πολυάριθμα παραδείγματα μιας τέτοιας προσέγγισης ιστορικών γεγονότων.
Φρονούμε ότι υπάρχει μία παρεξήγηση σχετικά με το πλήθος των πηγών που χρησιμοποιούνται σε μία μόνο θεματική ενότητα. Ίσως πρέπει να συγκριθούν οι πηγές μιας ενότητας του MOG με τις αντίστοιχες πηγές του επίσημου βιβλίου της Ιστορίας του Β’ Π.Π. Το αποτέλεσμα αντικρούει τις κατηγορίες σας. Δεν υπάρχει ούτε θράσος ούτε κακή πρόθεση εκ μέρους μας.
4. Ως προς τη χρήση του υλικού στα γερμανικά και τα ελληνικά σχολεία και την πιθανότητα χρήσης του ως υποχρεωτική ύλη στο εργαστήρι της Ιστορίας
Το έργο MOG έχει προετοιμάσει υλικό για τα σχολεία στη Γερμανία και την Ελλάδα. Η χρήση του στα γερμανικά σχολεία είναι προαιρετική και δεν υπόκειται σε καμία προηγούμενη διαδικασία αδειοδότητης από το γερμανικό υπουργείο Παιδείας. Μπορεί να υπάρξει σχετική σύσταση, αλλά δεν υπάρχει προηγούμενη υποχρεωτική αδειοδότηση. Το υλικό είναι έτοιμο για εφαρμογή ως έχει και στα δύο εκπαιδευτικά συστήματα.
Όπως μπορείτε να δείτε και στη σελίδα FAQ του MOG:
“Στόχος του Προγράμματος είναι η είσοδος του υλικού του Αρχείου και της πλατφόρμας στην επιστήμη και τη σχολική τάξη, σε διάφορες βαθμίδες της και στις δύο χώρες, την Ελλάδα και τη Γερμανία. Η επιστημονική επεξεργασία του παρέμεινε μέσα στα όρια που καθόρισε ο σκοπός του Προγράμματος, δηλαδή της συλλογής και επεξεργασίας του υλικού με τη μέθοδο της Προφορικής Ιστορίας. Από τη σκοπιά αυτή, το υλικό δεν αντικαθιστά πρωτοβουλίες που έχουν ήδη αναληφθεί στην Ελλάδα και τη Γερμανία και σχετίζονται με τη διδασκαλία της Ιστορίας της γερμανικής Κατοχής στην Ελλάδα. Μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί για τον εμπλουτισμό του μαθήματος με στοιχεία βιωματικά και να θέσει ζητήματα της μνημονικής κουλτούρας και της ψυχολογίας του τραύματος. Έτσι μπορούν να φωτιστούν ανεπεξέργαστες στιγμές της Ιστορίας της εποχής και της τοπικής Ιστορίας, και να δοθεί η αφορμή για περαιτέρω έρευνα, να γνωρίσουν οι μαθήτριες και οι μαθητές τη μέθοδο της προφορικής Ιστορίας, την ψηφιακή μάθηση της Ιστορίας μέσα από εκλεπτυσμένα ψηφιακά εργαλεία κοκ. Στο πλαίσιο των πιλοτικών εφαρμογών του υλικού στη σχολική τάξη, το Πρόγραμμα είναι ανοιχτό σε προτάσεις και ανταλλαγή σκέψεων και ερεθισμάτων ως προς τη χρήση του υλικού και ενδεχομένως στη συνδυαστική εφαρμογή του με το ήδη υπάρχον και αξιοποιούμενο υλικό στη σχολική τάξη και εκτός, σε επίσημο πλαίσιο ή με πρωτοβουλία μεμονωμένων εκπαιδευτικών. Κατά το τρέχον έτος 2021 το υλικό θα τεθεί σε περαιτέρω επεξεργασία με σκοπό την ενσωμάτωσή του σε δράσεις σχετικές με την πολιτειακή εκπαίδευση μαθητριών και μαθητών, καθώς και νεαρών ενηλίκων”.
Το εργαστήρι της Ιστορίας είναι μια εξαιρετική πρόταση του ΥΠΑΙΘ, που όμως θα εφαρμοστεί ως μάθημα Ιστορίας κατεύθυνσης και άρα εξέτασης των μαθητών για την εισαγωγή τους στο Πανεπιστήμιο. Συνεπώς, είναι γνωστό ότι στη Γ’ τάξη του Λυκείου καμία προαιρετικού ή ερευνητικού τύπου δραστηριότητα δεν έχει χώρο, παρά μόνο ό,τι σχετίζεται με την εξεταστέα ύλη για τις εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια. Το MOG, δυστυχώς, δεν έχει εξετασιοκεντρικά χαρακτηριστικά, άρα δεν απευθύνεται σε μαθητές της Γ’ τάξης του Λυκείου.
Μπορείτε να μπείτε στις πλατφόρμες του ΥΠΑΙΘ, όπου αναγράφονται όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα και υλικά που μπορούν προαιρετικά να αξιοποιήσουν στις δράσεις τους οι εκπαιδευτικοί. Ένα από αυτά θα μπορούσε να είναι και το MOG:
http://edu-gate.minedu.gov.gr/
http://edu-gate.minedu.gov.gr/index.php?option=com_k2&view=itemlist&layout=category&task=category&id=134&Itemid=421
http://edu-gate.minedu.gov.gr/index.php?option=com_k2&view=itemlist&layout=category&task=category&id=160&Itemid=538%20και%20προσεχώς%20κι%20εδώ:%20http://iep.edu.gr/el/psifiako-apothetirio/skill-labs
Όπως έχουμε επαναλάβει με κάθε ευκαιρία, είμαστε στη διάθεση οποιουδήποτε ενδιαφερόμενου για ανοιχτό δημόσιο διάλογο σε σχέση με το έργο MOG. Προσωπικές πολιτικές τοποθετήσεις έχω διατυπώσει πρόσφατα σε συνέντευξη που έχω δώσει για τη διαδικτυακή εφημερίδα της Deutsche Welle και θα επανέλθω αν χρειαστεί κατά τη δημόσια παρουσίαση της ταινίας του MOG “Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα”. Σας απευθύνουμε ρητή πρόσκληση στην εκδήλωση αυτή με τον σκοπό ενός εποικοδομητικού και δημιουργικού διαλόγου.
Με εκτίμηση,
Καθ. Νικόλαος Αποστολόπουλος, διευθυντής προγράμματος MOG».
«Πληρώνει μεν ,δεν επεμβαίνει δε…»
Στη νέα επιστολή του κ. Αποστολόπουλου ο υπεύθυνος της εκπομπής “Αντιθέσεις” Γιώργος Σαχίνης απαντά τα εξής:
«Κύριε Αποστολόπουλε,
Πράγματι οι απόψεις μας συμπίπτουν σε ένα και μόνο σημείο της επιστολής σας, ότι δεν είναι δυνατόν η επιχειρηματολογία και η αντεπιχειρηματολογία σε σχέση με το πρόγραμμα MOG να είναι μία φιλολογική διαμάχη ανταλλαγής γραπτών μηνυμάτων. Σας ζήτησα να υπάρξει μία ζωντανή προφορική παράθεση των εκατέρωθεν θέσεων, μέσα σε μια ανοιχτή τηλεοπτική εκπομπή στις “Αντιθέσεις” της “ΚΡΗΤΗ TV”, χωρίς προϋποθέσεις και προαπαιτούμενα, ανοιχτή σε διάλογο και όχι με προαποφασισμένη ατζέντα επί του θέματος, χωρίς κανέναν περιορισμό.
Την αποφύγατε και με τη νέα επιστολή σας, με έναν αρκετά παράδοξο τρόπο, την ώρα που κατά τ’ άλλα κάνετε επίκληση σε δεοντολογία και αντικειμενικότητα!
Αρνηθήκατε την παρουσία σας στην εκπομπή μου επειδή είναι “κάτι σαν ιερά σύνοδος”, επειδή θα αντιμετωπίζατε δύο, το πολύ, αντιπαραθετικές απόψεις, των κυρίων Μαργαρίτη και Θεοδωρόπουλου. Ο κόσμος μάς κρίνει όλους και αντιλαμβάνεται πολύ καλά τι σηματοδοτεί αυτή η άρνησή σας.
Αντ’ αυτού, με καλέσατε στην προβολή του ντοκιμαντέρ για το πρόγραμμά σας (!), που είναι γνωστό και αναρτημένο πολύ καιρό στην ιστοσελίδα σας, για να εκθέσω την άποψή μου ενώπιον μιας “οικουμενικής συνόδου ή ιεράς εξέτασης” δεκάδων υποστηρικτών σας.
Γράφετε ότι οι θέσεις μου είναι δεικτικές και επιδεικτικές και καλλιεργούν πνεύμα εχθρότητας. Εγώ αντίθετα πιστεύω ότι η δημοσιογραφική μου δουλειά είναι αποδεικτική και όσο δηκτική πρέπει, για να τονίζονται οι διαφορετικές αναλύσεις και να υπηρετείται η ενημέρωση.
Αντιθέτως, ο δικός σας λόγος καλλιεργεί ένα συγκεκριμένο κλίμα. Μου προτείνετε όγκο δημοσιευμάτων, τα οποία θα πρέπει να ερμηνεύσω και να μεταδώσω στον αναγνώστη, στον ακροατή και τον θεατή.
Αυτό γίνεται για να δημιουργήσετε έδαφος για νέα παράπονα; Δε θα ήταν απλούστερο να γραφτεί μια απλή και κατανοητή θέση;
Για το θέμα των “Αλεξιπτωτιστών” με παραπέμπετε σε άλλη συνέντευξή σας. Θα ήθελα να θυμίσω ότι η εκπομπή για την οποία έχετε εκφράσει παράπονα είχε διάρκεια 3 1/2 ώρες και ασχολήθηκε με το MOG μόνο παρεμπιπτόντως και εν παρόδω, και μάλιστα, μόνο ως θέμα επικαιρότητας σε σχέση με την αναθεωρητική εκδήλωση της Ένωσης Ευρωπαίων Αλεξιπτωτιστών. Αντί να παραπέμπετε στις συνεντεύξεις σας αλλού, θα μπορούσατε να είχατε παρέμβει στην εκπομπή και να καταδικάσετε αυτή την εκδήλωση ή στην αρχική σας προς εμένα επιστολή να έχετε βρει και δύο κουβέντες γι’ αυτό που ήταν και ο λόγος κυρίως της εκπομπής στην οποία έγινε αναφορά και στο MOG. Μου γράφετε όμως τώρα γι’ αυτό: «... Υπάρχουν όμως και άλλοι δημοσιογράφοι που κατά τη γνώμη μου είναι πιο αντικειμενικοί και δε βλάπτει να δούμε τι γράφουν, αντιθέτως. Και για παράδειγμα δε σας προτείνω κάποιο “γνωστό” μας, αλλά τον κ. Δημήτρη Κούλαλη και το άρθρο του στον “Ημεροδρόμο” με θέμα: “Ανοιχτοί λογαριασμοί” με τις μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα. Ενώ δεν είμαστε απόλυτα σύμφωνοι με την εκλογή όλου του υλικού και με όλα τα πορίσματα, θεωρούμε ότι το άρθρο είναι και αξιόλογο και επιτρέπει την ανοιχτή συζήτηση για ένα τόσο ουσιαστικό θέμα. Προσθέτω δε ότι ο δημοσιογράφος απευθύνθηκε προς εμένα για το θέμα των “Αλεξιπτωτιστών” και πήρε αμέσως απάντηση, την οποία και ανάρτησε. Εκεί εξηγώ γιατί δεν αναφέρθηκα στους “Αλεξιπτωτιστές” στην επιστολή μου προς εσάς. Την παραθέτω στο τέλος της παρούσας επιστολής...».
Καταλαβαίνω και λογικό μου φαίνεται να έχετε και «γνωστούς σας δημοσιογράφους» για να περνάτε τις απόψεις σας, ωστόσο ο διάλογος όταν αφορά την υποστήριξη διαφορετικών απόψεων δεν μπορεί να γίνεται μόνο με «γνωστούς σας δημοσιογράφους», γιατί τότε είναι μονόλογος και όχι διάλογος. Ο καλός συνάδελφος Δ. Κούλαλης χρειάστηκε να σας ρωτήσει πάντως για να πάρετε θέση. Αντίθετα στην εκπομπή που προηγήθηκε αυτής της ερώτησης, παρέμβαση δεν κάνατε στην αρχική επιστολή σας προς εμένα, παρά μόνο για το MOG, αλλά και όταν σας το έθιξα στη σχετική απαντητική μου επιστολή, με παραπέμπετε σε απάντηση που δώσατε σε άλλο συνάδελφό μου, σε εκ των υστέρων ερώτησή του, άρα για ποια καλοπιστία από την πλευρά σας μιλάτε;
Νομίζω ότι χρειάζεται πνεύμα συνεργασίας και τουλάχιστον καλή πρόθεση. Με ρωτάτε με έναν ασυνήθιστο για ακαδημαϊκό τρόπο “δημόσια καταδίκη όλων των εγκλημάτων της Γερμανίας κατά τον Β’ Π.Π.: Τι άλλο θέλετε;”.
Εδώ είναι ένα ζήτημα ουσίας, όμως, κ. Αποστολόπουλε. Δεν είναι μόνο η καταδίκη των εγκλημάτων. Είναι η ιστορική διαδικασία η οποία οδήγησε στη διάπραξη αυτών των εγκλημάτων, και η δημιουργία ενός γνωσιακού και αξιακού υποβάθρου σε ευρεία μερίδα της κοινωνίας, προκειμένου να αποφύγουμε την επανάληψή τους.
Πέρα τούτου, υπάρχει και η πλευρά της Επανόρθωσης των εγκληματικών πράξεων, αλλά και η πλευρά της δημιουργίας οφέλους της εξωτερικής πολιτικής της Γερμανίας μέσω χρηματοδοτήσεων. Σε αυτό το θέμα στη συνέντευξη που με παραπέμπετε δεν παίρνετε θέση αφού θεωρείται τέτοιες ερωτήσεις “πολιτικής φύσης” για “πιθανολογούμενες προθέσεις σχετικές με την εξωτερική πολιτική της Γερμανίας, ειδικά έναντι της Ελλάδας”.
Πράγματι το ζήτημα των επανορθώσεων εμφανίζεται στο έργο του MOG, όπως προ-ειπώθηκε, πολλές φορές, όμως και πάλι στη συνέντευξή σας αναγνωρίζετε ότι “ως πρόσωπο και ως άμεσα ενδιαφερόμενος, καθώς έχω ζήσει και ζω και στις δύο χώρες, βλέπω δύο πλευρές στο ζήτημα αυτό”. Και πάλι αποφεύγετε να πάρετε θέση, και λέτε: “... η προσωπική και επιστημονική μου εμπειρία μού έδειξε ότι η ίδρυση τέτοιων θεσμών και η χρηματοδότηση τέτοιων πρωτοβουλιών εμφορούνται από καλές προθέσεις...”, ενώ συνεχίζετε: “Η ιδέα τέτοιων πολιτισμικών, επιστημονικών και εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο προέκυψε μέσα από ειλικρινή αισθήματα ενοχής των Γερμανών και αποτελούν μια σοβαρή πρωτοβουλία αντιμετώπισης του παρελθόντος και επεξεργασίας της μνήμης”. Και καταλήγετε: “Από την άλλη, το ζήτημα της αποκατάστασης των ζημιών που προκλήθηκαν από την περίοδο της γερμανικής Κατοχής στην Ελλάδα και των συνακόλουθων χρεών της Γερμανίας προς την Ελλάδα δεν έχει κλείσει, παρότι η Γερμανία επιμένει - με εν μέρει μη υποστηρίξιμα, κυρίως νομικά επιχειρήματα - ότι δεν αποτελεί πλέον αντικείμενο διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών”.
Οι καταστροφές που υπέστη η Ελλάδα, η πατρίδα μας, δεν είναι απλώς αφηρημένες ζημιές. Είναι καταστροφές που προκλήθηκαν από μία σειρά δολίων παραβιάσεων του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου του Πολέμου, υπό την επίδραση μιας συγκεκριμένης αποτρόπαιης ιδεολογίας. Οι καταστροφές αυτές είναι και το τίμημα ενός αγώνα για την Ελευθερία. Και δεν είναι απλά χρέη. Είναι Οφειλές, που έχει συνομολογήσει με διεθνείς συνθήκες που στηρίζουν τον μεταπολεμικό κόσμο μια ηττημένη δύναμη, που με επιθετικές ενέργειες δημιούργησε μια ευρύτατη κατάσταση πολέμου.
Κι εσείς αναγνωρίζετε ότι “η συμπεριφορά αυτή, και μάλιστα την ίδια στιγμή που άλλα ζητήματα τα οποία σχετίζονται με τη ναζιστική Κατοχή αντιμετωπίζονται διαφορετικά, δικαιολογημένα δημιουργεί στην ελληνική πλευρά καχυποψία”.
Και καταλήγετε: “Η στάση αυτή είναι αντιφατική και το MOG υποφέρει από αυτήν την αντίφαση. Η πρότασή μου είναι: Ο διάλογος πρέπει να παραμείνει ανοιχτός και να διενεργηθεί σε πολιτικό επίπεδο με στόχο την εξεύρεση μίας εποικοδομητικής και δίκαιης λύσης”.
Αυτές ακριβώς οι αντιφάσεις, που δημιουργούν προβληματισμό, αποκαλύφθηκαν στις εκπομπές και στην αρθρογραφία, ενώ η καχυποψία που διαπιστώνετε γίνεται μεγαλύτερη όταν εμπλέκεται ο κατεξοχήν φορέας χάραξης και υλοποίησης της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής, το Ομοσπονδιακό υπουργείο Εξωτερικών. Από τη στιγμή που η συνθήκη “εποικοδομητική” προηγείται και περιορίζει το δίκαιο της λύσης.
Με χαιρετισμούς από την Ελλάδα και τη μαρτυρική της Κρήτη, που ετοιμάζεται να τιμήσει τους Αγώνες, το Αίμα και τις Θυσίες του λαού της, 80 χρόνια από τη λαϊκή εποποιία που έβαλε ανεξίτηλα τη σφραγίδα της στη Μάχη της Κρήτης, πληρώνοντας το βαρύ τίμημα για την Ελευθερία και την Αντίσταση στη γερμανική εισβολή και Κατοχή του Γ’ Ράιχ από την πρώτη ημέρα της ναζιστικής επιδρομής στο νησί μας.
Γιώργος Σαχίνης - υπεύθυνος της εκπομπής “Αντιθέσεις” της “ΚΡΗΤΗ TV”».
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ
«Το φιλεύσπλαχνο γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών...»
Σχετικά με τη νέα επιστολή από το MOG, ο καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας του ΑΠΘ Γιώργος Μαργαρίτης απαντά τα εξής:
«Κύριες και κύριοι συνεργάτες του γερμανικού προγράμματος “Μνήμες από την Κατοχή”, θα σας παρακαλούσα κατ’ αρχή να σταματήσετε την αποστολή προσωπικών επιστολών απάντησης προς το πρόσωπό μου. Αυτά που έχετε να πείτε να τα πείτε δημόσια.
Προσωπικά δεν έχω ανάγκη ούτε “διευκρινίσεων” ούτε άλλου είδους “εποικοδομητικών παρατηρήσεων” από την πλευρά σας. Έχω καταλάβει όσα χρειάζεται να καταλάβω.
Οι ενστάσεις μου ως προς το πρόγραμμά σας δεν αφορούν ούτε τις λεπτομέρειες, ούτε το επιμέρους, ούτε τυχόν σφάλματα, ούτε τυχόν διορθώσεις.
Οι ενστάσεις μου αναφέρονται στο σύνολο του προγράμματος, είτε ως αντίληψη, είτε ως στόχευση, είτε ως “διδακτικό εργαλείο”, είτε ως “επιστημονικό έργο” (εδώ καλύτερα να σταματήσουμε την πλάκα...).
Οι ενστάσεις μου αφορούν τον χαρακτήρα, την αντίληψη και προπαντός τους στόχους του προγράμματος.
Έχω επαρκώς, νομίζω, εξηγήσει τι εννοώ και, στην περίπτωση που σας είναι κάτι δυσνόητο, μην ανησυχείτε, θα συνεχίσω να παρουσιάζω και να εξηγώ δημόσια τις απόψεις μου.
Ολοκληρώνοντας, επιτρέψτε μου μια παρατήρηση. Χαίρω ιδιαίτερα για το γεγονός ότι βρεθήκαμε να συμφωνούμε σε κάτι. Στην απαντητική επιστολή σας επιβεβαιώνετε ότι το πρόγραμμά σας στοχεύει στα ελληνικά σχολεία και ότι η “χρηματοδότηση του MOG βασίζεται σε ένα κονδύλι του υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας”. Χαίρω ακόμα περισσότερο μαθαίνοντας από την επιστολή σας ότι το εν λόγω υπουργείο Εξωτερικών πληρώνει μεν, δεν “επεμβαίνει” δε, δεν ανακατεύεται και δε γνωρίζει τίποτα. Αν δεν κάνω λάθος, αυτό συνέβη και σε άλλη “τραυματική μνήμη”: στη Ναμίμπια, όπου κάποτε συνέβη κάτι το εξόχως τραυματικό στους Χερέρος!
Ψυχανεμίζομαι ότι πρόκειται για αγγελικό υπουργείο Εξωτερικών εκεί στο Βερολίνο. Εξάλλου, μια που μιλάμε για την Κατοχή, το ίδιο υπουργείο, από κοινού με το υπουργείο Οικονομικών του Ράιχ και με προσωπική παρέμβαση του Φύρερ, έσπευσε να “θεραπεύσει” την οικονομική κρίση που προκλήθηκε στα 1942 στην Ελλάδα (ποιος να ξέρει γιατί!) στέλνοντας τον περίφημο “τεχνοκράτη” Νοϊμπάχερ να πετύχει την ανόρθωση των οικονομικών της φτωχής (λόγω τεμπελιάς;) Ελλάδας. Έτσι είχαμε το “θαύμα του Οκτωβρίου” (του 1942!), όπου η Γερμανία έσωσε για πρώτη φορά τα οικονομικά της Ελλάδας. Υποθέτω ότι γνωρίζετε τη σχετική βιβλιογραφική παραπομπή γι’ αυτά τα σωτήρια μέτρα. Έχει σχέση με το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, έτσι για να σας βοηθήσω...
Μια που συμφωνήσαμε στο τόσο δα, να πάρω το θάρρος να σας ζητήσω κάτι το τόσο δα. Θα παρακαλούσα να αφήσετε τα κείμενά μου, τα άρθρα μου, το έργο μου μακριά από το πρόγραμμα και να μην αναφέρετε το όνομά μου σε αυτό (συνέντευξή σας σε DW). Όχι τίποτε άλλο, αλλά θα μου δημιουργήσετε “τραύμα” και μετά θα αναλάβει κανένα φιλεύσπλαχνο γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών να με θεραπεύσει. Απαλλάξτε με της ευεργεσίας τούτης παρακαλώ...
Γιώργος Μαργαρίτης,
Καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής και Κοινωνικής Ιστορίας Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ [email protected]».
ΣΑΡΑΝΤΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αντιφάσεις του MOG με παραδείγματα...
Ο νομικός Σαράντος Θεοδωρόπουλος, μετά την εισαγωγική από τον υπεύθυνο του MOG κ. Νίκο Αποστολόπουλο αποφυγή ευθείας απάντησης στον ίδιο, απλά περιορίστηκε στην ακόλουθη αναφορά:
«Σύντομα παραδείγματα για τις αντιφάσεις του προγράμματος MOG: Η κριτική που γίνεται στο πρόγραμμα MOG δεν είναι μια επιπόλαιη προπαγανδιστική κριτική, όπου απομονώνονται φράσεις για να παραχθεί ένας αποδομητικός φαντασιακός λόγος. Το MOG υπακούει σε συγκεκριμένη μέθοδο και στόχευση. Ανασύρει από την προφορική ιστορία απόψεις που δεν είναι ούτε οι εύκολες. Το ίδιο και οι απόψεις των συντελεστών του, όπως περιγράφονται στο ντοκιμαντέρ που το παρουσιάζει το πρόγραμμά.
Γιατί τότε παραπονιόμαστε. Το ίδιο το πρόγραμμα αναγνωρίζει ότι η αξία της προφορικής ιστορίας σχετίζεται με το υλικό με το οποίο διασταυρώνεται. Έχει μία αξία να δούμε με ποιο υλικό διασταυρώνονται οι αφηγήσεις. Εδώ είναι η διαφορά αντιλήψεων και ανάλυσης που καθιστούν την κριτική στο MOG όχι ένα αντίστροφο και αντίρροπο εθνικολαϊκό αφήγημα, αλλά μια ουσιαστική κριτική βάθους.
Επειδή εδώ δεν είναι χώρος συγγραφής μιας αντιπαραθετικής διατριβής, θα προσπαθήσω να περιγράψω μερικά συγκεκριμένα παραδείγματα. Στο Χρονολόγιο του Προγράμματος, εκπαιδευτικό εργαλείο κατανόησης, η Μάχη της Κρήτης π.χ. και οι σφαγές που ακολούθησαν περιγράφονται με τις εξής φράσεις: “Οι γερμανικές δυνάμεις σε λίγες εβδομάδες καταλαμβάνουν όλη τη χώρα. Η Κρήτη θα παραδοθεί τελευταία μετά από ιστορική μάχη τον Μάιο του 1941” και “Αρχίζει η μάχη για την κατάληψη της Κρήτης (20 Μαΐου)... 27.5.1941 oλοκληρώνεται η Μάχη της Κρήτης. Καταστροφή της Κανδάνου”.
Η πρώτη παρατήρηση είναι ότι η Κρήτη δεν παραδόθηκε. Καταλήφθηκε, μετά από μία μάχη η οποία μνημονεύεται στην παγκόσμια βιβλιογραφία. Έχει ένα εξαιρετικά ποιοτικό χαρακτηριστικό, τον πάνδημο συναγερμό των κατοίκων της, που θα προσπαθήσουν ως αστράτευτοι αλλά ΕΜΠΟΛΕΜΟΙ μαχητές να αποκρούσουν τον εισβολέα. Η κατ’ εξοχήν δημοκρατική αυτή πτυχή της Μάχης της Κρήτης δεν αναφέρεται.
Το επόμενο ζήτημα που ανακύπτει είναι το ότι ακριβώς μετά τη Μάχη της Κρήτης σημειώνεται για εξιλασμό των πεσόντων Γερμανών μια μεθοδική επίθεση στον λαό της Κρήτης που θα κοστίσει τη ζωή σε 2.000 ψυχές. Είναι γνωστή η εργασία του δρος Καλογεράκη, που έχει δημοσιεύσει πίνακα με 31 μαζικές εκτελέσεις τέτοιου είδους. Η πτυχή αυτή παραλείπεται. Το ζήτημα που προκύπτει δεν είναι το κίνητρο, αλλά το αποτέλεσμα της παράλειψης. Για να εκτιμηθεί αφενός η αντίληψη του εξιλασμού του πεσόντος από τη δολοφονία του αμάχου και αφετέρου η μέθοδος της βιομηχανικής παραγωγής θανάτου, που οδηγεί στο θηριώδες αποτέλεσμα.
Λείπει και άλλο εφόδιο που να δημιουργεί μια πιο σφαιρική γνώση.
Τι γινόταν με τους Κρητικούς που ήταν μακριά από την Κρήτη.
Λείπει η αναφορά ότι τα πρώτα θύματα της πείνας είναι οι στρατιώτες της Μεραρχίας Κρήτης, που αποκλείονται πένητες και ανέστιοι στην Αθήνα και τον Πειραιά, για να μην επιστρέψουν στην Κρήτη και στελεχώσουν τις ήδη υπάρχουσες και δρώσες ένοπλες αντιστασιακές ομάδες. Αρκετοί από αυτούς, μετά από διαδηλώσεις που αποσκοπούσαν αφενός στη ματαίωση της αποστολής Ελληνικής Λεγεώνας στο Ανατολικό μέτωπο το καλοκαίρι του ’41, το αίτημα της επιστροφής στην Κρήτη, αλλά και την αντιμετώπιση των αναγκών στέγασης και σίτισής τους, θα συλληφθούν, θα οδηγηθούν στο στρατόπεδο Λαρίσης, και κάποιοι κατόπιν στο Χαϊδάρι, πολλοί είτε θα πεθάνουν από πείνα, ασθένειες και κακουχίες είτε θα είναι θύματα μαζικών εκτελέσεων στην Ηπειρωτική Ελλάδα.
Τίθεται λοιπόν ένα ζήτημα. Μία προφορική μαρτυρία ακραίας καταγγελίας του ναζισμού ή μια ζωηρότατη ανάδειξη της ισοπέδωσης της Καντάνου είναι βλαπτική;Όχι, είναι πολύ ωφέλιμη και σε καλή κατεύθυνση. Είναι αρκετή.
Όχι. Πώς είναι δυνατό να γίνει αντιληπτή η ουσία της καταστροφής της Καντάνου χωρίς την περιγραφή της μάχης στα Φλώρια και στο φαράγγι;
Περαιτέρω, πώς αντιλαμβανόμαστε την κατάσταση αυτή του καλοκαιριού του 1941, ως μία παροδική έκρηξη θηριωδίας χουλιγκανικού τύπου ή ως μια καλοσχεδιασμένη επιχείρηση με αντικειμενικό στόχο την καταστολή κάθε αντίστασης στην Κρήτη;
Έχει σημασία αυτό; Ναι. Δεν αρκεί η απερίφραστη καταδίκη της βίας. Έχει μεγάλη σημασία να κατανοείται ο μηχανισμός παραγωγής της, η μέθοδος που επιλέγεται για να επιτευχθεί ο σκοπός, και να καταδικάζεται. Αφενός η τρομοκρατία και η καταστροφή της υπαίθρου της Κρήτης για να πάψει η στήριξη στις εμπόλεμες αντάρτικες ομάδες και αφετέρου η εξασφάλιση της μη επιστροφής των στρατευμένων Κρητών στις εστίες τους, ώστε να μη στελεχώσουν τον αντάρτικο στρατό, με αποδοχή του ενδεχομένου του θανάτου τους από την πείνα και του εγκλεισμού τους σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Να καταδικάζεται η ολοκληρωμένη πολιτική που απηχεί τη ναζιστική οπτική, όχι μόνο την έξαρση της βίας, αλλά ένα δυστοπικό και τρομακτικό σύστημα, η απόλυτη, “λογική” οργανωτική μέθοδος που παράγει τη βία.
Αυτή ακριβώς είναι η διαφορά αντίληψης. Γι’ αυτό η προσπάθεια διαχείρισης της μνήμης για την άρθρωση ενός κοινά αποδεκτού ιστορικού λόγου θα αντιμετωπίζει πάντα αντιφάσεις. Όταν, μάλιστα, η αντίφαση επιλύεται με ένα κοινά αποδεκτό αφήγημα, όπου ο “εποικοδομητικός χαρακτήρας” τίθεται ως αναγκαία συνθήκη τιθάσευσης του αληθούς και δικαίου αποτελέσματος, εκεί, παρά τις ενδεχόμενες καλές προθέσεις, νομοτελειακά προκύπτει η αναθεώρηση με όλες τις επιπτώσεις της.
Σαράντος Θεοδωρόπουλος, νομικός».
