Όλοι έχουμε βρεθεί σε αυτή τη θέση: έχουμε ξαναδεί τις δικές μας ιστορίες στο Instagram, τις αναρτήσεις μας στο X (Twitter) και τις φωτογραφίες μας στο Facebook περισσότερες φορές από ό,τι θα κάνει οποιοσδήποτε άλλος.
Αγωνιζόμαστε για το αν το περιεχόμενο που ανεβάζουμε έχει την «κατάλληλη» αισθητική. Και μόνο τότε πατάμε «δημοσίευση».
Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα - πινγκ - ένα like. Μετά άλλο ένα. Μετά ένα σχόλιο. Ανανεώνουμε τη σελίδα και περιμένουμε να έρθουν κι άλλα. Και έτσι, ο κύκλος ξεκινά.
Το ίδιο συμβαίνει και με το άσκοπο scrolling της οθόνης. Καθόμαστε για πέντε λεπτά και, χωρίς να το καταλάβουμε, έχουν περάσει ώρες, αφού έχουμε απορροφήσει με κάποιο τρόπο μερικά από τα πιο ανιαρά περιεχόμενα του διαδικτύου.
Αλλά μας αρέσει - σχεδόν υπερβολικά. Γιατί λοιπόν τα «likes», τα «share», τα σχόλια και το ατελείωτο scrolling έχουν τέτοια δύναμη πάνω μας;
Ο Rob Phelps της Digital PR εξηγεί ότι η ανάγκη μας για likes έχει τις ρίζες της στη βιολογία και στην βαθιά - αλλά πολύ ανθρώπινη - ανάγκη για αναγνώριση.
Αν μη τι άλλο, τα κοινωνικά μέσα έχουν εντείνει την ανάγκη μας για επιβεβαίωση - τώρα μπορούμε να την έχουμε στα χέρια μας, όπου κι αν βρισκόμαστε και ό,τι κι αν κάνουμε.
Και ενώ αυτή η ικανοποίηση φαίνεται εθιστική τη στιγμή που την νιώθουμε, έχει και μια πολύ πιο σκοτεινή πλευρά - όπως εξηγεί ο Rob.
Ο κύκλος της ντοπαμίνης
Όταν λαμβάνουμε ένα «μου αρέσει» ή ένα σχόλιο, ο εγκέφαλός μας απελευθερώνει ντοπαμίνη, την χημική ουσία της ευφορίας που μας ανταμείβει για τις ευχάριστες εμπειρίες.
Είναι η ίδια βιολογική ευφορία που νιώθουμε όταν αγοράζουμε κάτι καινούργιο, τρώμε γλυκά ή ακούμε νέα από το άτομο που μας αρέσει.
Αλλά αυτές οι ανταμοιβές είναι (ως επί το πλείστον) προβλέψιμες, ενώ η επιβεβαίωση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι.
Μερικές φορές μπορεί να λάβετε πολλά «μου αρέσει», την επόμενη μέρα μόνο λίγα, και ποτέ δεν ξέρετε πότε θα συμβεί αυτό.
Αυτή το απρόβλεπτο είναι που το κάνει τόσο εθιστικό. Η προσδοκία είναι συχνά εξίσου ισχυρή με την ανταμοιβή.
Μας κρατάει κολλημένους στα τηλέφωνά μας και ανανεώνουμε συνεχώς τις ροές μας, αναζητώντας μια δόση ντοπαμίνης.
Η επιβεβαίωση ως κοινωνικό νόμισμα
«Τα likes και τα σχόλια έχουν γίνει το νέο νόμισμα της κοινωνικής αποδοχής», εξηγεί ο Rob.
«Δεν φαίνεται απλώς ότι κάποιος απολαμβάνει το περιεχόμενό σου, αλλά λειτουργεί ως δημόσιος πίνακας βαθμολογίας επιρροής, αξίας και ανήκειν. Γι' αυτό τόσοι πολλοί από εμάς νιώθουν την ανάγκη να διαγράψουν αναρτήσεις αν δεν έχουν «καλή απόδοση» ή απολαμβάνουν μία ενίσχυση στην αυτοπεποίθησή τους όταν ένα βίντεο ή μια φωτογραφία λαμβάνει περισσότερες αντιδράσεις».
Καθώς τα likes και τα σχόλια είναι ορατά σε όλους, μπορούν να έχουν επιπλέον βαρύτητα, καθώς και οι άλλοι βλέπουν την επιβεβαίωση που λαμβάνετε.
Η παγίδα της σύγκρισης
Η σκοτεινή πλευρά της επικύρωσης είναι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι συγκρίνουν κάτι που θεωρούν «καλύτερο».
Έρευνες δείχνουν ότι η σύγκριση των επιπέδων αλληλεπίδρασης στο διαδίκτυο αυξάνει τα συναισθήματα άγχους και χαμηλής αυτοεκτίμησης.
«Μπορείς να δημοσιεύσεις μια φωτογραφία που σου αρέσει και να πάρει 20 likes. Αλλά οι φίλοι σου δημοσιεύουν μια παρόμοια φωτογραφία και παίρνει 200 likes. Ο εγκέφαλός σου καταλαβαίνει αμέσως ότι είναι απλώς ένας αριθμός στην οθόνη. Ωστόσο, συναισθηματικά, μπορεί να το εκλάβεις ως απόρριψη», εξηγεί ο Rob.
Η αίσθηση της αξίας σου μειώνεται γρήγορα επειδή κάποιος άλλος έλαβε περισσότερα likes.
Αυτή η παγίδα δεν επηρεάζει μόνο τους εφήβους ή τους ένθερμους χρήστες των κοινωνικών μέσων, αλλά και όσους χρησιμοποιούν ψηφιακές πλατφόρμες, από γονείς έως επαγγελματίες.
Η παράλληλη περίπτωση των δημοσίων σχέσεων
Η ανάγκη για επιβεβαίωση δεν περιορίζεται μόνο στα άτομα. Οι εταιρίες είναι εξίσου ένοχες σε αυτό. Στην πραγματικότητα, οι ψηφιακές δημόσιες σχέσεις βασίζονται στην ίδια ψυχολογία, την αναζήτηση αξιοπιστίας, αναγνώρισης και ορατότητας.
«Ωστόσο, αντί για likes και σχόλια, οι εταιρείες επιδιώκουν αναφορές στα εθνικά μέσα ενημέρωσης, κάλυψη σε έγκριτα μέσα και καμπάνιες που γίνονται viral και εξαπλώνονται σε όλες τις πλατφόρμες», εξηγεί ο Rob. «Δεν πρόκειται μόνο για την προβολή όταν μια καμπάνια γίνεται viral, αλλά και για τη νομιμότητα. Τόσο οι άνθρωποι όσο και οι οργανισμοί μοιράζονται την ίδια επιθυμία: να ακουστούν, να γίνουν ορατοί και να εκτιμηθούν».
Πώς να σπάσετε τον κύκλο
Ο David προσφέρει πέντε απλές συμβουλές για να σας βοηθήσει να κόψετε αυτή τη συνήθεια. Αλλά απλό δεν σημαίνει πάντα εύκολο.
1) Απενεργοποιήστε τις ειδοποιήσεις
Οι συνεχείς ειδοποιήσεις έχουν σκοπό να σας κρατήσουν συνδεδεμένους. Απενεργοποιώντας τις, ανακτάτε τον έλεγχο. Χωρίς τις συνεχείς υπενθυμίσεις, σύντομα θα συνειδητοποιήσετε πόσο λιγότερο νιώθετε την ανάγκη να χρησιμοποιείτε το τηλέφωνό σας.
2) Αναθεωρήστε την έννοια της επιτυχίας
Προσπαθήστε να εκτιμήσετε τις ουσιαστικές αλληλεπιδράσεις - τόσο στο διαδίκτυο όσο και στην πραγματική ζωή - περισσότερο από τα «likes». «Ένα ειλικρινές σχόλιο αξίζει περισσότερο από εκατό ανόητα «likes», μας υπενθυμίζει ο Rob. «Αυτό μετατοπίζει την εστίαση από την ποσότητα στην ποιότητα, κάνοντας τον χρόνο που περνάτε στο διαδίκτυο να σας φαίνεται πιο ικανοποιητικός».
3) Θέστε όρια στις αναρτήσεις
Αφιερώστε μία μέρα την εβδομάδα ως ημέρα «χωρίς ειδοποιήσεις». Αυτό θα αποσυνδέσει την αυτοεκτίμησή σας από τη ροή των αλληλεπιδράσεων.
4) Βρείτε επιβεβαίωση εκτός διαδικτύου
Επενδύστε σε πραγματικές επιτυχίες, όπως το να απολαύσετε ένα νέο χόμπι, να ολοκληρώσετε ένα έργο ή να συνδεθείτε με τους αγαπημένους σας. Η αυτοπεποίθηση ευδοκιμεί στη δράση, όχι στην έγκριση.
«Τα επιτεύγματα εκτός διαδικτύου είναι πραγματικά, διαρκή και απρόσβλητα από αλγόριθμους», λέει ο Rob.
5) Σκεφτείτε σαν ειδικός στις δημόσιες σχέσεις
Ο David επαναλαμβάνει ότι οι εταιρείες μετρούν την επιτυχία με βάση τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο, όχι τις βραχυπρόθεσμες αυξήσεις και μειώσεις του engagement.
«Εφαρμόστε το ίδιο στη ζωή σας: τι εντύπωση αφήνετε πίσω σας; Όταν εστιάζετε στον εαυτό σας και όχι στα likes, χτίζετε αυτοπεποίθηση που δεν εξαφανίζεται από τη μια μέρα στην άλλη».
