Το Latam-GPT είναι ένα καινοτόμο εγχείρημα που φιλοδοξεί να αποτελέσει την πρώτη γηγενώς αναπτυγμένη τεχνητή νοημοσύνη για και από τη Λατινική Αμερική.
Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) έχει κατακτήσει τη διεθνή σκηνή τα τελευταία χρόνια, με μοντέλα όπως το ChatGPT, το Gemini και το Claude να κυριαρχούν στη δημιουργία περιεχομένου, στην αυτόματη μετάφραση και στη διευκόλυνση πολύπλοκων εργασιών. Όμως, καθώς αυτά τα μοντέλα σχεδιάζονται και εκπαιδεύονται κυρίως από εταιρείες και ερευνητικά κέντρα της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης, ένα βασικό πρόβλημα παραμένει: η περιορισμένη κατανόηση της πολιτισμικής, γλωσσικής και ιστορικής πολυπλοκότητας άλλων περιοχών, όπως η Λατινική Αμερική.
Στο κενό αυτό έρχεται να απαντήσει το Latam-GPT — ένα καινοτόμο εγχείρημα που φιλοδοξεί να αποτελέσει την πρώτη γηγενώς αναπτυγμένη τεχνητή νοημοσύνη για και από τη Λατινική Αμερική.
Το Latam-GPT αποτελεί ένα μεγάλο γλωσσικό μοντέλο (LLM – Large Language Model) που αναπτύσσεται από μια κοινοπραξία δημόσιων και ακαδημαϊκών φορέων, πανεπιστημίων και τεχνολογικών ινστιτούτων από περισσότερες από 10 χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Υποστηρίζεται από διεθνείς οργανισμούς όπως η CAF (Τράπεζα Ανάπτυξης της Λατινικής Αμερικής), η UNESCO, και με τεχνολογική υποστήριξη από την Amazon Web Services (AWS). Ο στόχος του μοντέλου είναι σαφής: να κατανοήσει, να επεξεργάζεται και να δημιουργεί πληροφορία που να είναι συμβατή με τις ιδιαιτερότητες, τις γλώσσες, την ιστορία και τις αξίες της Λατινικής Αμερικής — κάτι που συχνά αγνοούν ή παραποιούν τα υπάρχοντα μοντέλα.
Η ανάγκη για «τοπική» τεχνητή νοημοσύνη
Πολλά από τα υπάρχοντα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης εμφανίζουν ελλείψεις ή και παρανοήσεις όταν καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικές με την Λατινική Αμερική. Είτε πρόκειται για ιστορικά γεγονότα, είτε για πολιτισμικά συμφραζόμενα, είτε ακόμα και για καθημερινές γλωσσικές εκφράσεις, τα μοντέλα αποτυγχάνουν να δώσουν ακριβείς ή πολιτισμικά ευαίσθητες απαντήσεις.
Το Latam-GPT έρχεται να καλύψει αυτό το κενό, εκπαιδευόμενο σε δεδομένα αποκλειστικά από και για τη Λατινική Αμερική — συμπεριλαμβανομένων ειδήσεων, βιβλίων, τοπικών μέσων, ιστορικών αρχείων και γλωσσικών πόρων από την Ισπανική, Πορτογαλική αλλά και ιθαγενείς γλώσσες, όπως το Μαπουδουνγκούν (Mapudungún) και το Ράπα Νούι (Rapa Nui).
Το Latam-GPT βασίζεται στην αρχιτεκτονική του LLaMA 3 της Meta και πρόκειται να περιλαμβάνει περίπου 70 δισεκατομμύρια παραμέτρους, αριθμός που το καθιστά ισχυρό όσο τα μεγαλύτερα παγκόσμια μοντέλα της κατηγορίας του. Το μοντέλο χρησιμοποιεί περίπου 3 τρισεκατομμύρια tokens από δεδομένα που αντιπροσωπεύουν πολιτισμούς, ιδιώματα και κοινωνικά συμφραζόμενα που σπανίως απαντώνται στη δυτική AI.
Σε αντίθεση με εμπορικά μοντέλα που λειτουργούν ως “μαύρα κουτιά”, το Latam-GPT θα είναι ανοιχτού κώδικα (open-source), επιτρέποντας σε ερευνητές, κυβερνήσεις και πολίτες να το ελέγχουν, να το προσαρμόζουν και να το αναπτύσσουν περαιτέρω.
Το πρόγραμμα Latam-GPT, με επικεφαλής τη Χιλή, «οικοδομεί την τεχνητή νοημοσύνη στη Λατινική Αμερική, για τους Λατινοαμερικανούς», δήλωσε ο Héctor Bravo, επικεφαλής των επαναστατικών τεχνολογιών στη Sonda, μια χιλιανή εταιρεία πληροφορικής που δεν συμμετέχει στο πρόγραμμα, στο Rest of World. «Αυτό σημαίνει επαναπροσδιορισμό των δεικτών μέτρησης της επιτυχίας — όχι μόνο την ακρίβεια ή την ταχύτητα, αλλά και την πολιτισμική εκπροσώπηση, τον κοινωνικό αντίκτυπο και την προσβασιμότητα».
Το Latam-GPT έχει σχεδιαστεί για βαθιά πολυγλωσσία και περιλαμβάνει αυτόχθονες γλώσσες, όπως η Ναουάτλ, η Κετσουά και η Μαπουδουνγκούν, καθώς και διαλέκτους, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από την Καραϊβική, δήλωσε ο Bravo.
Η υπολογιστική υποδομή για το Latam-GPT στεγάζεται στο Πανεπιστήμιο της Ταραπάκα, στο βόρειο τμήμα της Χιλής, μια περιοχή που έχει πληγεί από ξηρασία για δεκαετίες. Ωστόσο, ενώ «η εκπαίδευση ενός τέτοιου μοντέλου για [ακόμη και] 40 ημέρες απαιτεί την ισοδύναμη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουν χιλιάδες νοικοκυριά», αυτό εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει μόνο ένα ελάχιστο ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στη χώρα, δήλωσε ο Danilo Naranjo, διευθύνων σύμβουλος της Wingsoft, μιας χιλιανής εταιρείας ανάπτυξης λογισμικού και συμβουλευτικών υπηρεσιών cloud, στο Rest of World.
Πού θα χρησιμοποιηθεί
Η χρησιμότητα του Latam-GPT δεν περιορίζεται μόνο στην παραγωγή κειμένου ή στη δημιουργία chatbot. Προβλέπεται να αξιοποιηθεί ευρέως σε τομείς όπως:
-Εκπαίδευση: Σχολεία και πανεπιστήμια θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε δωρεάν και προσαρμοσμένα εργαλεία AI για την εκμάθηση, την έρευνα και την παραγωγή εκπαιδευτικού περιεχομένου.
-Δημόσιες υπηρεσίες: Κυβερνήσεις θα μπορούν να το χρησιμοποιούν για αυτοματοποίηση υπηρεσιών, μεταφράσεις εγγράφων και προσβασιμότητα σε πολλές γλώσσες.
-Πολιτιστική κληρονομιά: Μέσω του Latam-GPT θα είναι δυνατή η ψηφιακή διατήρηση και αναβίωση ιθαγενών γλωσσών και παραδόσεων, που βρίσκονται υπό εξαφάνιση.
-Δημοσιογραφία & πληροφόρηση: Τα μέσα ενημέρωσης θα μπορούν να ενσωματώνουν ένα πιο έγκυρο και ευαίσθητο γλωσσικό εργαλείο που δεν παρερμηνεύει κοινωνικά ή ιστορικά γεγονότα.
Το παρόν και το μέλλον του
Το έργο Latam-GPT ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2023, και η πρώτη δημόσια έκδοση του μοντέλου αναμένεται να παρουσιαστεί σε λίγες εβδομάδες, ενώ η πλήρης κυκλοφορία του έχει προγραμματιστεί για τον Σεπτέμβριο του 2025. Το 2026 αναμένεται να προστεθούν υποστήριξη για περισσότερες ιθαγενείς γλώσσες, όπως τα Κετσούα (Quechua) και τα Αϊμάρα (Aymara), με στόχο ένα πραγματικά πολυγλωσσικό και διαπολιτισμικό εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης.
Για να είναι επιτυχημένο, το Latam-GPT θα πρέπει να εξασφαλίσει τη συμμετοχή των αυτοχθόνων πληθυσμών, των μεταναστευτικών κοινοτήτων και άλλων ιστορικά περιθωριοποιημένων ομάδων στην επικύρωση του μοντέλου.
Αυτός είναι ένας από τους στόχους του Latam-GPT, δήλωσε ο Rodrigo Durán, γενικός διευθυντής του CENIA, στο Rest of World. Αν και οι αρχικές δοκιμές είναι ενθαρρυντικές, θα χρειαστεί τουλάχιστον μια δεκαετία για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, πρόσθεσε.
Για τον ίδιο, η μεγαλύτερη συμβολή της Latam-GPT «θα είναι να αποδείξει ότι εμείς — η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική — έχουμε τις δυνατότητες και το ταλέντο» να υλοποιήσουμε ένα τόσο φιλόδοξο έργο, δήλωσε ο Durán.
