Άσκηση πολιτιστικής Διπλωματίας από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Μια ξεχωριστή «περιοδεία» έργων του Ηλία Κοντοζαμάνη
« Καθ ́ον χρόνον αι μεγάλαι σημεριναί πρωτεύουσαι, οι Παρίσιοι, το Λονδίνον ήσαν μεγάλα χωρία, το Βερολίνον, η Πετρούπολις δεν υπήρχον , η Κωνσταντινούπολις έλαμπε με όλην την λάμψιν των γραμμάτων και της τέχνης, ήτο ο μέγας φάρος , ο ρίπτων τριγύρω και πολύ μακράντας ζωηράς ακτίνας πολιτισμού , αι οποίαι εφώτιζον την νύκτα του Μεσαίωνος».
Αδαμάντιος Αδαμαντίου
« Επίκαιρα», τεύχος 378οΙωάννης Χρ. Ιακωβίδης . Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας Παντείου Πανεπιστημίου – Ερευνητής- Συγγραφέας
Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών , ένα από τα μεγαλύτερα της χώρας μας,δεν στηρίζει την πολυσχιδή παρουσία του μόνο στον ιδρυτικό του νόμο 401 /1914 , αλλά σχετίζεται και με την σύσταση της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας το 1884, στην οποία συνετέλεσε ο Γεώργιος Λαμπάκης( 1854-1914) , γραμματέας της βασίλισσας Όλγας και ουσιαστικός δημιουργός της συλλογής της . Το 2017 φιλοξενήθηκε έκθεση με υλικό από το Αρχείο του στο Ψηφιακό Μουσείο της Νέας Σμύρνης ( σ.σ.: « Επίκαιρα» , τεύχος 374ο ) .Ο καθηγητής Αδαμάντιος Αδαμαντίου διετέλεσε πρώτος διευθυντής του Βυζαντινού Μουσείο.
Το 1923 σχηματίσθηκε ήδη ο βασικός πυρήνας των συλλογών του και τότε ανέλαβε τη διεύθυνσή του ο Γεώργιος Σωτηρίου ο οποίος μερίμνησε για την οριστική εγκατάστασή του το 1930 σε ένα συγκρότημα κτιρίων, πλησίον του ποταμού Ιλισσού ,στη VillaIlissia, που είχε οικοδομηθεί βάσει του σχεδίου του αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη για τη Γαλλίδα Δούκισσα της Πλακεντίας το 1848 . Οι πρώτες περιοδικές εκθέσεις άρχισαν τη δεκαετία του 1950, η μία με αντίγραφα των ψηφιδωτών της Ραβέννας και η άλλη με αγιογραφίες του Φώτη Κόντογλου. Το πηδάλιο του Μουσείου ανέλαβαν μετά τον Σωτηρίου ο Μανόλης Χατζηδάκης ( 1960-1975), ο Παύλος Λαζαρίδης (1975-1982) , η Μυρτάλη Αχειμάστου – Ποταμιάνου (1983-1995) , η Χρυσάνθη Μπαλτογιάννη (1995-1999) ,ο Δημήτριος Κωνστάντιος (1999-2010) και η Ευγενία Χαλκιά (2010-2011) , διακεκριμένοι βυζαντινολόγοι που συνετέλεσαν στην ανάδειξη και αίγλη του Μουσείου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 επεκτάθηκαν οι χώροι του , για να επανεκτεθούν οι συλλογές του, και στον παρόντα αιώνα ακολουθεί τις επιταγές της σύγχρονης Μουσειολογίας.
Στο πλαίσιο της άσκησης Πολιτιστικής Διπλωματίας που αποτελεί κλάδο της αντίστοιχηςΔημόσιας και αποσκοπεί στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής μέσω της προβολής των ιστορικών, πολιτιστικών και πνευματικών σχέσεων μεταξύ των κρατών , χωρίς να είναι πάντοτε αναγκαία η κυβερνητική παρέμβαση, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών διοργανώνει ποικίλες και εξόχως ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις , φέρ ́ ειπείν , περιοδικές εκθέσεις , πέραν της μόνιμης για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία , συνέδρια, ομιλίεςκλπ. Έτσι από τις 8 Μαϊου έως τις 2 Ιουλίου 2017 φιλοξένησε την έκθεση « Ο βυζαντινός κόσμος» του Ηλία Κοντοζαμάνη, προέδρου του Τριμελούς Συμβουλίου Διεύθυνσης του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης και διευθυντή κατάρτισης και επιμόρφωσης Κατεύθυνσης Διοικητικής Δικαιοσύνης στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών.
Εγκαίνια παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας
Στην έκθεση παρουσιάστηκαν 62 έργα σε τέμπερα , ελαιογραφίες και ξηρό παστέλ σε χαρτί.Δημιουργίες του είχαν φιλοξενηθεί στη Δημοτική Πινακοθήκη ( CasaBianca) Θεσσαλονίκης (2014) , στη Νέα Υόρκη (2015) , στο Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας- Θράκης ( Σεπτέμβριος 2016) , στο Σισμανόγλειο Μέγαρο Κωνσταντινούπολης ( Νοέμβριος 2016) και στο Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο στη Βέροια( βλ. « Επίκαιρα» , τεύχη 360ο και 371ο ).
Ο γράφων είχε την τιμή να παραστεί στα εγκαίνια της ανωτέρω έκθεσης , τα οποία τέλεσε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος που τόνισε –μεταξύ άλλων – τη σημαντική συμβολή του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους ( Ρωμανίας) στη διαμόρφωση του εν γένει ευρωπαϊκού πολιτισμού. Μεταξύ του πλήθους που έδωσε το « παρών» περιλαμβάνονταν (ενδεικτικά) ο εκπρόσωπος του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών καιπάσης Ελλάδος Ιερωνύμου πατήρ Θωμάς Συνοδινός,ο υφυπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Αναστάσιος Πετρόπουλος, ο εκπρόσωπος των Ενόπλων Δυνάμεων υποστράτηγος Δημήτριος Μαρδάς , ο εκπρόσωπος του ΓΕΝ ναύαρχος Παναγιώτης Λυμπέρης και ο εκπρόσωπος του Αρχηγού της Πυροσβεστικής αντιστράτηγος Σωτήριος Τερζούδης, ο γενικός γραμματέας της Προεδρίας της Δημοκρατίας και πρέσβης επί τιμή , Γεώργιος Γεννηματάς , οι καθηγητές Γεώργιος Κορρές, του Πανεπιστημίου Αθηνών , Κλεομένης Κουτσούκης και Γεράσιμος Καραμπελιάς, του Παντείου Πανεπιστημίου και ο καθηγητής της καρδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και διευθυντής στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Δημήτριος Τούσουλης, δικαστικοί, όπως η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ξένη Δημητρίου, η γενική επίτροπος Επικρατείας Διοικήσεως Δικαστηρίων Ευτυχία Φουντουλάκη και οι αντιπρόεδροι του Συμβουλίου της Επικρατείας Αθανάσιος Ράντος,Μαρία Καραμανώφ και Ιωάννης Γράβαρης, ο αντιπρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου Κωνσταντίνος Κωστόπουλος και ο προϊστάμενοςτου Διοικητικού Εφετείου Αθηνών Θεόδωρος Ασημακόπουλος, ο αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου Δημήτριος Παπαγεωργίου , ο διευθυντής Οικονομικού Προγραμματισμού της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών Δημήτριος Πέππας και η πρόεδρος της Ένωσης Διοικητικών Δικαστών Αγγελική Λαϊνιώτη, ο επί τιμή πρέσβης της Ελλάδος στην Ουάσιγκτον Χρήστος Παναγόπουλος και ο πρόεδρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Ίδρυμα Σταύρου Νιάρχου Αθανάσιος Θεοδωρόπουλος, ο πρόεδρος της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Αντώνιος Γυφτοπόπουλος, η Δρ. Μαριάννα Βιλδιρίδη και η Αλεξάνδρα Κοπελούζου , του ομώνυμου Ομίλου , η Όλγα Μανιώτη, θυγατέρα του ζωγράφουΔημήτρη Μανιώτη και ο δικηγόρος και συγγραφέας Ιωάννης Δρυλλεράκης, οι στρατιωτικοί Ιωάννης Ρεκατσίνας και Κωνσταντίνος Νιώρας, η συγγραφέας Μαρία Καραγιάννη κ.α.
Ένας κόσμος ονείρων
Στο συνοδευτικό καλαίσθητο συλλεκτικό λεύκωμα « Ο βυζαντινός κόσμος» η διευθύντρια του Μουσείου, Αικατερίνη Π. Δελλαπόρτα , σημειώνει και τα εξής: « Το ζωγραφικό έργο του Ηλία Κοντοζαμάνη , κοσμικό και αγιογραφικό , αποτελεί εύγλωττο παράδειγμα του ζωντανού διαλόγου των σύγχρονων καλλιτεχνών με τον βυζαντινό πολιτισμό.(...) Τα έργα του σε χαρτί είτε σε καμβά χαρακτηρίζονται από τον naifαυθορμητισμό και έντονη θεατρικότητα , αποτέλεσμα της επιλογής του αυτοδίδακτου ζωγράφου να ζωντανέψει εικαστικά τις ιστορικές προσωπικότητες όχι βάσει γνωστών ιστορικών ή και φανταστικών προτύπων , αλλά τοποθετώντας σύγχρονα υπαρκτά πρόσωπα στη θέση του μοντέλου».
Ο Μιλτιάδης Παπανικολάου, καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης, επισημαίνει: « Φαίνεται ξεκάθαρα ότι ο μύθος και η ιστορία είναι για τον Ηλία Κοντοζαμάνη, έναν ευαίσθητο και αισθαντικό καλλιτέχνη, το πλέγμα όπου σε αυτό τυλίγεται ένας ολόκληρος κόσμος: αυτός των ονείρων και της δημιουργικής αναπόλησης, όπως και αυτός της καθημερινότητας και τουοικείου περιβάλλοντος.(...) Ο συνδυασμός εικόνας και κειμένου είναι μια παλιά ιστορία. Ο τρόπος αυτός ερμηνεύθηκε ποικιλοτρόπως. Συναντάται κυρίως σε λαϊκούς καλλιτέχνες , όπως στον ζωγράφο του Μακρυγιάννη». Ο Ζήσης Σκαμπάλης, προϊστάμενος Διεύθυνσης του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας- Θράκης , θεωρεί ότι “ Ο κόσμος του Βυζαντίου” είναι «μια εικαστική αφήγηση χιλίων εκατό χρόνων , με αφετηρία τον 4ο μεταχριστιανικό αιώνα , μας προτείνει ο Ηλίας Κοντοζαμάνης · θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε σπουδή πάνω στο βλέμμα, καθώς διά του βλέμματος της ανθρώπινης μορφής δοκιμάζει να αποδώσει τον “ Κόσμο του Βυζαντίου”.(...) Τι ποικιλία βλέμματος παρακολουθεί την καμπύλη ενός τόσο σύνθετου και μακραίωνου πολιτισμού και πώς θα μπορούσε εικαστικά να αποδοθεί; Ο Ηλίας Κοντοζαμάνης επέλεξε ως λύση την απόδοση του βλέμματος μεμονωμένων ιστορικών προσώπων και ανθρώπινων μορφών σε ένα άνυσμα χρόνου έντεκα αιώνων».
Πατριάρχης Βαρθολομαίος: « Μας συνδέει με τις ρίζες μας»
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος κατά τα εγκαίνια της έκθεσης « Ο βυζαντινός κόσμος» στο Σισμανόγλειο Μέγαρο στην Κωνσταντινούπολη (11 Νοεμβρίου 2016) υπογράμμισε και τα εξής: « Αυτή η έκθεση συγκινεί ιδιαίτερα εμάς τους Πολίτες, γιατί μας συνδέει με το παρελθόν μας, τις ρίζες μας την ιστορία μας.(...) γιατί σε δύσκολους καιρούς μας παρασύρει σ ́ένα ταξίδι συναρπαστικό, μαγικό σε όσα δεν ξέχασε ούτε ο χρόνοςούτε η καρδιά».
Ενδεικτική βιβλιογραφία
-Ιακωβίδης Χρ. Ιωάννης, « Η Πολιτιστική Διπλωματία» , στο epikaira.gr.
- Κωνστάντιος Δημήτριος, Βυζαντινό Μουσείο. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον,Υπουργείο Πολιτισμού- Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, 2009.
-Κοντοζαμάνης Ηλίας , Λεύκωμα « Ο βυζαντινός κόσμος» , Έκθεση στο Βυζαντινό και Χριστανικό Μουσείο, Αθήνα, 8 Μαϊου-2 Ιουλίου 2017.
