Ήταν 22 Απριλίου το 1965, Μεγάλη Παρασκευή, όταν Τούρκοι κρατικοί λειτουργοί εισέβαλαν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Την ώρα εκείνη, που γινόταν η λειτουργία των Παθών Του Κυρίου, εκείνοι προκλητικά, πραγματοποιούσαν ελέγχους δίχως να δίνουν εξηγήσεις. Μετά από καταγγελία της Ελλάδας για την προκλητική αυτή στάση των Τούρκων, υπήρξε διεθνής κατακραυγή.
Τα γεγονότα ξεκίνησαν τρεις μέρες πριν, όταν η τουρκική κυβέρνηση, υπό τύπον διαμαρτυρίας για τους Τουρκοκυπρίους, αποφάσισε την απέλαση συλλήβδην όλων των απομεινάντων Ελλήνων υπηκόων και διέταξε τη διενέργεια ανακρίσεων σε βάρος του Πατριαρχείου, για το οποίο δηλώθηκε ότι «θα εκδιωχθεί εκ Τουρκίας άνευ δισταγμού εάν παραστεί ανάγκη».
Οι αποφάσεις αυτές επέφεραν την επιδείνωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ενώ επιδόθηκε μεσάνυχτα έντονη διαμαρτυρία στον Έλληνα πρέσβη στην Άγκυρα για τη δήθεν «διακοπή της τροφοδοσίας του τουρκικού πληθυσμού της Λευκωσίας». Την ίδια διαμαρτυρία επέδωσε και ο Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα στον υπουργό εξωτερικών Σταύρο Κωστόπουλο.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο
Όπως έγινε γνωστό, στη Λευκωσία, Τούρκοι εισέβαλαν και κατέλαβαν ελληνικά καταστήματα προκαλώντας τις δυνάμεις του ΟΗΕ και τις κυβερνητικές, και λόγω αυτής της προκλητικής στάσης οι Ελληνοκύπριοι προέβησαν σε εκκαθάριση των ελληνικών καταστημάτων από τους Τούρκους επιδρομείς. Η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε τις τουρκικές διαμαρτυρίες τονίζοντας ότι ουδεμία επαφή με την Τουρκία θα υπάρξει υπό το κράτος απειλών, και η Άγκυρα ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει στην αναθεώρηση της Συνθήκης της Λοζάνης.
Η ελληνική κυβέρνηση απηύθυνε αυστηρή προειδοποίηση προς τις κυβερνήσεις Τουρκίας, Αγγλίας και ΗΠΑ για τις συνέπειες από την απειλή της Τουρκίας για το Πατριαρχείο, το οποίο η Άγκυρα χαρακτήρισε κέντρο… πρακτόρων.
Με το πρόσχημα αυτό εισέβαλαν κρατικοί υπάλληλοι για να διενεργήσουν έλεγχο. Άρχισαν τον έλεγχο των βιβλίων του Πατριαρχείου, ενώ ο πατριάρχης Αθηναγόρας, αδιαφορώντας για την παρουσία τους, προχώρησε στη συνέχιση της Λειτουργίας των Παθών και μετά το τέλος δέχτηκε να δει την τουρκική επιτροπή ελέγχου για μία ώρα και τους πρότεινε να έρθουν για έλεγχο τη Δευτέρα του Πάσχα.
Ο διωγμός του Πατριαρχείου ξεσήκωσε τους Έλληνες της Αμερικής και την Αρχιεπισκοπή Βορείου και Νοτίου Αμερικής, ζητήθηκε αμέσως σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας, έντονες διαμαρτυρίες έγιναν από την Ακαδημία Αθηνών, τα πανεπιστήμια και σωματεία, ενώ ο Αμερικανός πρόεδρος Τζόνσον έστειλε τηλεγράφημα με ευχές για το Πάσχα στον οικουμενικό πατριάρχη Αθηναγόρα, δείχνοντας έτσι το ενδιαφέρον και τη στήριξή του.
