Ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ θα φέρει επανάσταση στις οικονομίες και τη γεωπολιτική κατάσταση της περιοχής. Το έργο προέρχεται από μια αναδυόμενη συμμαχία μεταξύ των τριών χωρών, οι οποίες πρέπει να προχωρήσουν με προσοχή έναντι της αντιδρασης των γειτονικών κρατών.
Στις 20 Δεκεμβρίου, οι πρωθυπουργοί της Κύπρου, της Ελλάδας και του Ισραήλ συναντήθηκαν στη νότια πόλη του Ισραήλ της Μπεερ Σεβα. Και τα τρία μέρη δεσμεύτηκαν δημοσίως να υπογράψουν συμφωνία υψηλού επιπέδου στο εγγύς μέλλον. Μια τέτοια συμφωνία θα σταθεροποιούσε έναν από τους μακρύτερους και βαθύτερους υποθαλάσσιους αγωγούς φυσικού αερίου στον κόσμο.
Αναμένεται να παραδώσει περίπου 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της Ελλάδας και της Ιταλίας. Η ΕΕ είναι πρόθυμη να στηρίξει το έργο και να διαφοροποιήσει τις εισαγωγές του φυσικού αερίου από τη Ρωσική Ομοσπονδία που υπέστη σοβαρές κυρώσεις και να μειώσει την παραγωγή αερίου της Βόρειας Θάλασσας. Το έργο EastMed θα καλύψει κατά προσέγγιση το 10-15% των προβλεπόμενων αναγκών φυσικού αερίου της ΕΕ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν επίσης το έργο καθώς βλέπουν την αυξανόμενη τριμερή συμμαχία ως ένα προπύργιο της δημοκρατίας και της σταθερότητας σε μια ταραγμένη περιοχή.
Μια νέα περιφερειακή συμμαχία
Αυτή η εξέλιξη είναι επίσης το αποκορύφωμα μιας συμμαχίας που έχει περάσει πολλά χρόνια. Την τελευταία δεκαετία παρατηρείται αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ της Κύπρου, της Ελλάδας και του Ισραήλ καθώς και οι τρεις χώρες αλληλοϋποστηρίζονται σε διάφορους στρατηγικούς τομείς. Αυτό περιλαμβάνει την εμβάθυνση των στρατιωτικών σχέσεων μπροστά σε μια όλο και πιο ασταθή και διαρρυθμισμένη Ανατολική Μεσόγειο. Οι εξελίξεις αυτές απευθύνονται συγκεκριμένα στην Τουρκία, ένα γειτονικό κράτος που έχει γίνει όλο και περισσότερο επιθετικό και αυταρχικό. Η Τουρκία απειλεί να εκτροχιάσει το έργο στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης κυπριακής σύγκρουσης.
Το έργο θα είναι το αποκορύφωμα μιας στρατηγικής συμμαχίας μεταξύ τριών μικρότερων χωρών που αντιμετωπίζουν όλο και πιο επιθετικούς αντιπάλους και κρίσεις στην περιοχή. Η Τουρκία, η Ρωσία και το Ιράν δραστηριοποιούνται ολοένα και περισσότερο στην περιοχή, θέλοντας να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να διαδραματίζουν μικρότερο ρόλο στην Κύπρο, η Ελλάδα και το Ισραήλ θα μπορέσουν να δημιουργήσουν θετική ενίσχυση μέσω των διμερών σχέσεων οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά.
Ποιος μπορεί να επωφεληθεί;
Οι εγχώριες οικονομίες των μεμονωμένων κρατών στο πλαίσιο της τριμερούς συμμαχίας θα επωφεληθούν εξαιρετικά από το έργο. Η Κύπρος εκτιμάται ότι έχει περίπου 4,5 BCM φυσικού αερίου στον τομέα της Αφροδίτης που αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή στο πλαίσιο της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Το Ισραήλ εκτιμάται ότι έχει σημαντικά μεγαλύτερα ποσά στην ΑΟΖ του με τη μορφή των πεδίων Leviathan και Tamar. Και οι δύο αυτές μικρές χώρες θα ωφεληθούν πάρα πολύ από το να μπορέσουν να εξαγάγουν στην μαζική αγορά της ΕΕ μέσω της Ελλάδας. Η ίδια η οικονομία της χώρας μας θα δει πιθανώς μια ώθηση από τις επενδύσεις που απαιτούνται για τη στήριξη της υποδομής του αγωγού. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα σύνδεσης του αγωγού με το επιχειρησιακό αιγυπτιακό πεδίο Zohr.
Η ΕΕ θα ωφεληθεί από τη δυνατότητα διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας της. Η λύση αυτή θα επέτρεπε στην ΕΕ να εγγυηθεί κάποια ενεργειακή ασφάλεια στα κράτη μέλη της καθώς μειώνεται η παραγωγή της Βόρειας Θάλασσας. Η υπερβολική εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο θέτει επίσης την ΕΕ σε μια δύσκολη θέση, επειδή συνεχίζει να επιβάλλει κυρώσεις στη Ρωσία. Η ΕΕ πιθανότατα θα προσπαθήσει να μειώσει τις τιμές αγοράς φυσικού αερίου που έχουν αυξηθεί σταθερά τα τελευταία χρόνια. Μακροπρόθεσμα, ο EastMed Pipeline μπορεί να παρέχει σχεδόν διπλάσια από την αναμενόμενη παραγωγή 10 BCM για εξαγωγή εάν η συνεχής εξερεύνηση στην ανοικτή θάλασσα παρέχει θετικά αποτελέσματα.
Ποιος λείπει;
Η Τουρκία και η Ρωσία παρακολουθούν τις τρέχουσες εξελίξεις. Η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν μια ιστορικά δύσκολη σχέση, η οποία πρόσφατα εντάθηκε στο πλαίσιο της κρίσης του 2016 και της κρίσης των προσφύγων. Η Κύπρος και η Τουρκία συνεχίζουν την αντιπαράθεση για τα κατεχόμενα μετά τον πόλεμο του 1974. Το Ισραήλ και η Τουρκία ήταν κάποτε στενοί σύμμαχοι. Η άνοδος του Ερντογάν κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας εμφάνισε την Τουρκία ως κύριο προστάτη της Χαμάς. Το περιστατικό του Mavi Marmara συνέβαλε στην επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών. Η Τουρκία θα ήταν η φυσική οδός για τον αγωγό, αλλά οι τρέχουσες διαφωνίες δείχνουν γιατί αυτό δεν θα συμβεί ποτέ.
Η Ρωσία, από την άλλη, είναι ο κύριος προμηθευτής φυσικού αερίου στην ΕΕ και ένας ιστορικός σύμμαχος της Ελλάδας. Εάν η ΕΕ είναι σε θέση να συνεχίσει να διαφοροποιεί τις ενεργειακές της ανάγκες από τους ρωσικούς γίγαντες του φυσικού αερίου - με τον EastMed να είναι ένα μικρό αλλά σημαντικό πρώτο βήμα - η Ρωσία θα χάσει ισχύ έναντι της ΕΕ στο πλαίσιο τόσο των τιμών του φυσικού αερίου όσο και των γεωπολιτικών ζητημάτων που αφορούν στις δύο πλευρές. Η ιστορικά στενή σχέση μεταξύ Ρωσίας και Ελλάδας είναι επίσης σε κίνδυνο. Το έργο του αγωγού υποστηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το ζητούμενο είναι να δούμε αν η Ρωσία φαίνεται να χάνει μια ιστορικά σημαντική σχέση σε μια όλο και πιο στρατηγική περιοχή.
