Οι Μανιάτικοι Πύργοι στα χρόνια της σκλαβιάς του γένους ήταν προπύργια αντίστασης του Ελληνικού Έθνους.
Στο Σκουτάρι, ο Πύργος των Καλκαντήδων, στέκει μισογκρεμισμένος έως σήμερα. Το 1770 ο Χατζή Οσμάν με 16.000 Τούρκους, πολιόρκησε το Σκουτάρι και ανατίναξε τον Πύργο με υπονόμευση των θεμελίων του, ύστερα από πολύνεκρες εφόδους. 80 άτομα που τον υπερασπιζόντουσαν καταπλακώθηκαν στα ερείπια του Πύργου.
«Με λύσσα απερίγραπτη οι Τούρκοι εφορμούσι
Αλλά να πλησιάσουσι τον Πύργο δεν μπορούσι
Γιατί με αυταπάρνηση αυτοί που τον κρατούσι
σ΄αυτούς που πλησιάζουσι τον θάνατο σκουρπούσι
Κι έπειτα οι νικητές οι χιλιοτιμημένοι
Στον Πύργο όλοι ζύγωσαν για να προσευχηθούσι
Και ώρες πολλές εμείνασει εκεί γονατισμένοι
Να κλαίνε και ευλαβικά τις πέτρες να φιλούσι»
Δημοτικό τραγούδι
Στη Καστάνια, ο Πύργος του Παναγιώταρου Βενετζανάκη αντιστάθηκε το 1789 στους επιδρομείς. Εκεί είχε καταφύγει ο Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης, ο πατέρας του Θεόδωρου, που ήταν τότε μικρός. Τους πολιόρκησε ο Σερασκέρης Αλήμπεης με 14.000 Τούρκους.
Στο Σκουφομύτη το 1805 ο Πύργος του Κλεφταρματωλού Καπετάν Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη, αντιστάθηκε προεπαναστατικά στα στίφη των Τούρκων. Σήμερα βρίσκονται τα «χαλάσματα» του ιστορικού Πύργου.
Επίσης υπάρχουν και πολλοί άλλοι πύργοι που αντιστάθηκαν σε κάθε επιβουλέα!
ΠΥΡΓΟΙ – Το πέτρινο σώμα της Μάνης
Πύργοι με θεμέλια μεγαλίθια 1,5 μέτρα, πυραμοειδή χωρίς αμμοκονίαμα στη Λάγια
Ημείς βλάχοι δεν είμαστε παντιέρες να βαστούμε μόν’ μαθημένοι είμαστε τ’ άρματα να κρατούμε. Ετούτα ομιλήσαμε για την ελευθερία· κι αν ήρθε ο Βασιλέας μας να τονε προσκυνούμε τούτα τα τρία ζήτημα να λύσει αγαπούμε.
Το πρώτο διά τ’ άρματα, δεύτερο δεκαετίαν (όχι φόρους) και τρίτο είν’ οι πύργοι μας, πόχουσι την ανδρείαν.
Ο Μανιάτικος Πύργος έβαλε τη σφραγίδα του παντού. Στον τραχύ ατίθασο χαρακτήρα των Μανιατών, στις κοινωνικές τους αντιθέσεις, στις οικογενειακές αντεκδικήσεις, στους οικονομικούς βιοποριστικούς αγώνες μεταξύ Νικλιάνων – φαμέγιων. Επίσης έγινε σημείο τριβής στις σχέσεις της Μάνης με τις κατά καιρούς «κεντρικές εξουσίες» των Ελλήνων (Βυζαντινών) και της αντιβασιλείας του Όθωνα (των Βαυαρών) καθώς επίσης και στις συγκρούσεις με τους κάθε φορά κατακτητές, Τούρκους, Φράγκους, Ενετούς και πειρατές.
«Η ιστορία του Μανιάτικου Πύργου είναι η ιστορία της ίδιας της Μάνης των Μεσαίων και Νεότερων χρόνων» (Δ. Μέξης). «Οι Πύργοι της Μάνης είναι εγχώρια δημιουργήματα των απλών και ανήσυχων κατοίκων της. Αιωνόβιες λαϊκές κατασκευές και στη σύλληψη του σχεδιασμού και στην εκτέλεση (αρχιτεκτονική χωρίς αρχιτέκτονες). (Π. Θεοδωρακάκου)
«Όπως ορθώνονται σιωπηλοί, αγέλαστοι και αυστηροί εκφράζουν πραγματικά με το μονοκόμματο, το στητό κι ολόρθο παράστημά τους το «Πέτρινο Σώμα» της Μάνης». (Δικαίος Βαγιακάκος)
ΦΡΟΥΡΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ – ΠΥΡΓΟΚΑΤΟΙΚΙΕΣ
ΠΥΡΓΑΡΟΣ ΔΗΜΑΡΙΣΤΙΚΑ
Το ξεμόνι χτιζόταν μακριά από το χωριό. Το χτίσιμο τέτοιων Πύργων γινόταν για επέκταση σε βάρος άλλων γειτονικών χωριών. Ποτέ δεν χτίστηκε στη Μέσα Μάνη «ξεμόνι» αναίμακτα. Το ξεμόνι ήταν μόνιμη αιτία εσωτερικού πολέμου.
Με το ντουφέκι στο χέρι γυναίκες, άνδρες και παιδιά έχτιζαν νύχτα το πύργο αφού τον προστάτευαν με τροχάλακες έως να τον χτίσαν.
Η άλλη ισχυρή (σοϊλήδικη) οικογένεια έβαζε κι αυτή το αγγουνάρι της και απέτρεπε τη σύγκρουση! Οι Φαμέγιοι έχτιζαν Πύργο όταν είχαν πολλά αρσενικά παιδιά (ντουφέκια) για να υπερασπιστούν τον Πύργο.
Του Σκυλακάκη είναι Μωριάς
και του Νταβάκη κάστρο
μα σαν του Δημηρόγγονα
στον κόσμο δεν είν’άλλος.
Να ντου τα πης τα ίπαντα
ότι το κάστρο κρόεται,
το κάστρο κανονάρεται.
