Γεράσιμος Χιόνης
Η «μόδα» του να είσαι υπέρ της μπουλντόζας. Πώς οι 18 μήνες που απαιτούνται για την κατεδάφιση ενός αυθαιρέτου, μετατρέπονται δια μαγείας σε... 10 και πλέον χρόνια.
Η συζήτηση περί κατεδάφισης αυθαιρέτων, μετά τις φονικές πυρκαγιές της ανατολικής Αττικής, βρίσκεται στα «top trends» της δημόσιας ατζέντας, παρότι αποτελεί ένα διαχρονικό πρόβλημα, το οποίο απασχολεί την Ελλάδα για πάνω από 5-6 δεκαετίες.
Πλέον, όλοι οι κάτοχοι δημόσιων αξιωμάτων τάσσονται «ανοιχτά» υπέρ της… μπουλντόζας, λησμονώντας τις πράξεις, τις παραλείψεις και τις παρατυπίες των προηγούμενων ετών.
Νομοθεσία υπάρχει. Η διαδικασία ορίζεται επακριβώς. Αυτό που αγνοείται είναι η βούληση.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η κατεδάφιση ενός αυθαιρέτου προϋποθέτει ένα χρονικό διάστημα, το οποίο δεν υπερβαίνει το 1,5 έτος. Όμως η πραγματικότητα απέχει παρασάγγας.
Οι «συγγενείς», οι «φίλοι», το… πατροπαράδοτο «λάδι» και η συνήθης βραδυκίνητη κρατική μηχανή, καθιστούν αν όχι απαγορευτική, σχεδόν απίθανη την κατεδάφιση ενός αυθαίρετου κτίσματος.
Ενδεικτικό είναι μάλιστα, το γεγονός ότι κανένας φορέας δεν γνωρίζει τον επακριβή αριθμό των αυθαιρέτων, για τα οποία έχει δοθεί εντολή κατεδάφισης!
Ποια αυθαίρετα χρήζουν άμεσης κατεδάφισης
Ένα αυθαίρετο έχει τη δυνατότητα αποφυγής της κατεδάφισης μέσω μίας σειράς νόμων, οι οποίοι προωθούν τη «νομιμοποίηση» των παράνομων κτισμάτων.
Πρόκειται, όπως παραδέχονται πηγές μεγάλου δήμου της Αττικής, για μία νομοθετική διαδικασία, η οποία επί της ουσίας συνίσταται στη «διατήρηση» και όχι στη νομιμοποίηση, καθώς τα συγκεκριμένα κτήρια εξακολουθούν να παραβιάζουν τους υπάρχοντες πολεοδομικούς κανονισμούς.
Οι διάφοροι νόμοι, οι οποίοι βρίσκονται σε ισχύ και προβλέπουν τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων, όπως ο νόμος 4014 του 2011, ο νόμος 4178 του 2013 και ο νόμος 4495 του 2017, ενέχουν και ορισμένους περιορισμούς.
Ποιοι είναι αυτοί; Τα οικήματα, τα οποία βρίσκονται σε αιγιαλούς και δασικές εκτάσεις! Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Περιβάλλοντος, σ' όλη την Αττική υπάρχουν περίπου 3.200 αυθαίρετα, εκ των οποίων τα 2.500 σε δασικές περιοχές και τα 7.000 σε αιγιαλούς.
Αυτά εξαιρούνται από το δικαίωμα «νομιμοποίησης» και πρέπει να κατεδαφίζονται άμεσα και με συνοπτικές διαδικασίες. Φυσικά, κάτι τέτοιο δεν γίνεται, όπως και δεν γινόταν ποτέ.
Πώς ξεκινάει το κακό;
Μία εύλογη απορία αφορά το πώς γίνεται να λαμβάνουν τις απαιτούμενες εγκρίσεις τα συγκεκριμένα αυθαίρετα. Σύμφωνα με πηγές της πολεοδομικής υπηρεσίας μεγάλου δήμου της Αττικής, η ευθύνη βαραίνει τους μηχανικούς, οι οποίοι υπογράφουν τα σχετικά πιστοποιητικά.
Οι τελευταίοι, για ευνόητους λόγους, επιλέγουν να δηλώσουν την περιοχή οικοδόμησης ως μη δασική ή να αναφέρουν σκοπίμως μια λαθεμένη διεύθυνση οικοδόμησης. Έτσι, όταν το σχετικό έγγραφο φθάνει στις αρμόδιες πολεοδομικές υπηρεσίες, οι ιδιοκτήτες καταφέρνουν να λάβουν την απαιτούμενη άδεια.
Το γεγονός παράλληλα, ότι ελάχιστοι δήμοι διαθέτουν επαρκώς στελεχωμένη υπηρεσία δόμησης, καθιστά αρκετά δύσκολο το έργο του ελέγχου και της διασταύρωσης των δηλωθέντων στοιχείων.
Ποια η διαδικασία κατεδάφισης
1. Εντοπισμός-καταγραφή
Τα οικήματα, τα οποία βρίσκονται σε δασική έκταση ή σε αιγιαλό, βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, πρέπει να κατεδαφιστούν άμεσα. Ωστόσο, αφού έχουν λάβει τη σχετική άδεια με την προαναφερθείσα «τεχνική», για να εντοπιστούν απαιτούνται έλεγχοι εκ μέρους των αρμόδιων υπηρεσιών.
Οι έλεγχοι, σύμφωνα με τον διευθυντή χωροταξικής υπηρεσίας μεγάλου δήμου της Αττικής, είναι δειγματολογικοί, ενώ οι σχετικές δομές είναι είτε σημαντικά υπο-στελεχωμένες είτε σχεδόν… ανύπαρκτες. «Υπάρχουν δομές, οι οποίες λειτουργούν ακόμη και με ένα-δύο άτομα» σχολιάζει χαρακτηριστικά.
Σε δεύτερο επίπεδο, η γνωστοποίηση ενός αυθαίρετου οικήματος μπορεί να καταστεί εφικτή μέσω της καταγγελίας ιδιώτη. «Δεχόμαστε καταγγελίες για διάφορα οικήματα, αλλά είμαστε τόσοι λίγοι και δεν μπορούμε να τις ελέγξουμε όλες» σπεύδει να προσθέσει.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο χρόνος, ο οποίος απαιτείται από την καταγγελία έως τον επί τόπιο έλεγχο των αρμόδιων αρχών, υπερβαίνει κατά κανόνα τον ένα χρόνο και μπορεί να αγγίζει ακόμη και τον 1,5. «Οι καταγγελίες που φθάνουν σήμερα στο γραφείο, θα ελεγχθούν τον Αύγουστο του 2019» τονίζει.
2. Έκθεση αυτοψίας
Τα γραφειοκρατικά προβλήματα, ωστόσο, δεν τελειώνουν εδώ. Ακόμη κι αν ξεπεραστεί ο σκόπελος της καταγραφής, ακολουθεί η συγγραφή της έκθεσης αυτοψίας, η οποία είναι ευθύνη των μηχανικών των υπηρεσιών δόμησης των δήμων, οι οποίοι επικυρώνουν και τα προβλεπόμενα πρόστιμα, ανάλογα με το μέγεθος και την έκταση της αυθαιρεσίας.
Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία, τότε ο θιγόμενος έχει προθεσμία 30 ημερών, προκειμένου να προσφύγει στην εκάστοτε υπηρεσία δόμησης εναντίον τής εν λόγω έκθεσης και να τη θέσει υπό αμφισβήτηση. Εφόσον η προσφυγή καταστεί αποδεκτή, τότε τα «βάσανα» του ιδιοκτήτη τελειώνουν δια παντός.
3. Ο ρόλος των Συμβουλίων Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΣΥΠΟΘΑ)
Ωστόσο, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η προσφυγή απορρίπτεται από τα Συμβούλια Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων, γνωστά και ως ΣΥΠΟΘΑ, τα οποία λειτουργούν σε επίπεδο δήμου και είναι οι καθ' ύλιν αρμόδιοι για τον έλεγχο της εγκυρότητας των προσφυγών.
Η σύνθεσή τους είναι πενταμελής:
— Επικεφαλής του γραφείου του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους στην έδρα της εκάστοτε Περιφερειακής Ενότητας
— Μηχανικός της διεύθυνσης περιβάλλοντος και χωρικού σχεδιασμού
— Δικηγόρος του εκάστοτε Δικηγορικού Συλλόγου
— Μηχανικός του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος
— Μηχανικός της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων
Τα ΣΥΠΟΘΑ, επιπλέον, καλούνται να εγκρίνουν και να οριστικοποιήσουν την έκθεση αυτοψίας των μηχανικών. Εφόσον η απόφαση είναι θετική, τότε η σχετική έκθεση αποστέλλεται στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση.
4. Πώς καταλήγει ένα ακίνητο στη λίστα κατεδαφισθέντων
Ο θιγόμενος έχει το δικαίωμα να προσφύγει εκ νέου, αυτή τη φορά στα διοικητικά δικαστήρια, κατά της απόφασης των ΣΥΠΟΘΑ. «Αυτή η διαδικασία μπορεί να πάρει έως και πέντε χρόνια» επισημαίνει υψηλόβαθμο στέλεχος της πολεοδομικής υπηρεσίας της Αγίας Παρασκευής.
Σε περίπτωση που η προσφυγή απορριφθεί, τότε η υπόθεση επιστρέφει στις αρμόδιες πολεοδομικές αρχές, οι οποίες καλούνται να καταρτίσουν τη λεγόμενη «λίστα κατεδαφισθέντων». Πρόκειται για κτήρια, τα οποία βρίσκονται σε δασικές εκτάσεις ή αιγιαλούς, και προβλέπεται η άμεση κατεδάφισή τους.
«Πριν λίγες εβδομάδες στείλαμε τη λίστα με ακίνητα του 2012» σπεύδει να γνωστοποιήσει το ίδιο στέλεχος, αντικατοπτρίζοντας το μέγεθος της κωλυσιεργίας των γραφειοκρατικών διαδικασιών. Διευκρινίζει βέβαια, πως αν δεν υπήρχαν οι ενστάσεις και οι προσφυγές, τότε από την καταγραφή έως τη λίστα η διαδικασία διαρκεί μόλις λίγες εβδομάδες.
5. Κεντρικά Συμβούλια Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΚΕΣΥΠΟΘΑ)
Μόλις η λίστα κατεδαφισθέντων αποσταλεί από τις υπηρεσίες δόμησης στην αποκεντρωμένη διοίκηση, τίθεται στο «μικροσκόπιο» των ΚΕΣΥΠΟΘΑ, τα οποία αποτελούν το τελευταίο βήμα πριν την έκδοση της τελικής άδειας κατεδάφισης.
Τα ΚΕΣΥΠΟΘΑ απαρτίζονται από επτά μέλη και συγκεκριμένα:
— Γενικός Γραμματέας Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας
— Νομικός Σύμβουλος του Κράτους στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας
— Γενικός Διευθυντής Πολεοδομίας του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας
— Δύο Διευθυντές του υπουργείου Περιβάλλοντος
— Μηχανικός, εκπρόσωπος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος
— Μηχανικός, εκπρόσωπος της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδος
6. Πότε βγαίνουν οι μπουλντόζες
Εφόσον εγκριθεί η άδεια κατεδάφισης, τότε η Αποκεντρωμένη Περιφέρεια έχει την υποχρέωση διεκπεραίωσης της κατεδάφισης του αυθαιρέτου. Όμως, ακόμη και σ' αυτό το στάδιο, ορθώνονται προσκόμματα.
Όπως καταγγέλλουν στελέχη των αρμόδιων υπηρεσιών, σε αρκετές περιπτώσεις οι εκάστοτε περιφερειακές αρχές επικαλούνται διάφορες δικαιολογίες, ώστε να αποφευχθεί η κατεδάφιση. «Λένε ότι δεν έχουν μπουλντόζες ή ότι δεν επαρκούν για να γκρεμίσουν όλα τα κτήρια» τονίζει χαρακτηριστικά, υψηλόβαθμο στέλεχος της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Όμως, ακόμη και σε περίπτωση που η μπουλντόζα φθάσει στην πόρτα του αυθαιρέτου, τότε ο ιδιοκτήτης αρκετές φορές ορθώνει ανάστημα, επικαλούμενος το αίσθημα… ιδιοκτησίας. «Έτσι κατορθώνουν να αναβάλλουν επ' αόριστον την κατεδάφιση» επισημαίνει, στο πλαίσιο αυτό.
Ο συγγενής και το… λάδι
Όπως και σε κάθε έκφανση της λειτουργίας του ελληνικού κράτους, έτσι και στην προαναφερθείσα διαδικασία ο «γνωστός», ο «συγγενής» και το «λάδι» κάνουν αισθητή την παρουσία τους, διαδραματίζοντας σημαίνοντα ρόλο.
«Η διαδικασία, υπό φυσιολογικές συνθήκες, θα διαρκούσε 1,5 χρόνο. Όμως, στην πραγματικότητα αγγίζει ακόμη και τα 10 χρόνια» παραδέχεται υψηλόβαθμο στέλεχος των υπηρεσιών δόμησης. Και προσθέτει: «Πρόκειται για μία αλυσίδα με ακούρδιστα γρανάζια, καθιστώντας την κατεδάφιση αν όχι ανέφικτη, εξαιρετικά δύσκολη».
Ο ίδιος εξηγεί, άλλωστε, ότι εντός αυτής της μακράς διαδικασίας συμμετέχουν αρκετοί άνθρωποι, οι οποίοι καλούνται να αποφασίσουν για το σπίτι του γείτονα, του συγγενή ή του φίλου, γεγονός που καθιστά απίθανη την αντικειμενική αξιολόγηση της κάθε υπόθεσης.
