Γράφει ο Μάνος Χατζηγιάννης
Σήμερα, 23 Οκτωβρίου, τιμάται η Ημέρα της Απελευθέρωσης στην Λιβύη και η πτώση του καθεστώτος Καντάφι το 2011.
Στις 20 Οκτωβρίου 2011 φονεύεται από τους αντάρτες ο ως τότε ηγέτης της Λιβύης συνταγματάρχης Μουαμάρ Καντάφι και οι εικόνες του άψυχου πτώματος να σέρνεται στους δρόμους κάνουν τον γύρο του κόσμου. Πολλοί τον έχουν συγκρίνει με τον γείτονά μας Ερντογάν.
Είναι όμως έτσι;
Ήταν η κατάληξη του 2011 απλά ένα άδοξο τέλος για έναν ακόμη δικτάτορα;
Από τη θεωρία μέχρι την πράξη πολλοί πιστεύουν πως υπάρχει χάος. Στην περίπτωση, λοιπόν, μιας από τις πλέον αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της σύγχρονης ιστορίας, αυτής του Μουαμάρ Αλ Καντάφι, η άποψη αυτή ισχύει;
Ήταν ο Καντάφι δικτάτορας ή σταθεροποιητικός παράγων στην περιοχή; Δικτάτορας θα απαντήσουν πολλοί αμέσως, όμως με δεδομένο το χάος και τον όλεθρο που επικρατεί πλέον στη χώρα μπορεί και να αναθεωρήσουν....
Μια χώρα όπου οι τρομοκρατικές ομάδες δίνουν ρεσιτάλ, και καραβιές προσφύγων παίζουν κορώνα-γράμματα την ζωή τους στα νερά της Μεσογείου προκειμένου να φύγουν από την Λιβύη.
Η στάση του Λίβυου ηγέτη στην κρίση που τελικά οδήγησε στην ανατροπή και τη δολοφονία του έχει ενδιαφέρον να αναλυθεί μέσα από τα όσα γράφει στο μανιφέστο του, το Πράσινο Βιβλίο.
Ολόκληρη η πολιτική φιλοσοφία του Καντάφι περιλαμβάνεται σε αυτό το σύγγραμμα, στο «Πράσινο Βιβλίο», το οποίο εκδόθηκε το 1976. Όπως ο ίδιος αναφέρει “το Πράσινο Βιβλίο παρουσιάζει τη θεωρητική λύση στο πρόβλημα του οργάνου διακυβέρνησης. Δείχνει στο λαό το δρόμο για να περάσει από τις εποχές της δικτατορίας στις εποχές της γνήσιας δημοκρατίας”. Βεβαίως το αν πέτυχε το εγχείρημα Καντάφι και κατά συνέπεια το σύστημα που επέβαλε από το πραξικόπημα του 1969 μέχρι πρόσφατα θα το κρίνει η ιστορία πλην όμως κάποιες θεωρίες από αυτές που καταγράφονται στο περίφημο ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ αξίζει να δει κανείς αν βρήκαν εφαρμογή στη σύγχρονη πραγματικότητα της Λιβύης.
Είναι απαραίτητο να σημειωθεί σε αυτό το σημείο προκειμένου να αντιληφθεί κανείς τον τρόπο σκέψης του Λίβυου ηγέτη πως η πολιτική φιλοσοφία του Καντάφι, όπως αποτυπώνεται στο ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ, θεωρεί μοναδική λύση του προβλήματος της δημοκρατίας την εξουσία του λαού μέσω ενός συστήματος με λαϊκά συνέδρια και επιτροπές κλιμακωτά μέχρι τα Γενικά Λαικά συνέδρια.
Η αντίσταση, όμως, των τελευταίων εβδομάδων στη χώρα πριν από την ανατροπή και την δολοφονία του Λίβυου ηγέτη απέδειξε πως ένα μεγάλο κομμάτι της λιβυκής κοινωνίας ήταν ενοχλημένο από τον τρόπο διακυβέρνησης ή απλά υποκινήθηκε από εξωτερικές δυνάμεις που ενοχλούνταν με το ρόλο του Καντάφι στην ευρύτερη περιοχή.
Τι λέει όμως ο Καντάφι στο ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ σχετικά; “Το ορθό είναι η μέθοδος διακυβέρνησης να είναι σε συμφωνία με τους νόμους της κοινωνίας, όχι το αντίθετο(...)Η ελευθερία απειλείται εκτός αν η κοινωνία έχει έναν ιερό νόμο βασισμένο σε ιερούς κανόνες που δεν υπόκεινται σε αλλαγή ή υποκατάσταση από οποιοδήποτε όργανο διακυβέρνησης. Αντίθετα επιβάλλεται στο όργανο διακυβέρνησης να συμμορφώνεται με το νόμο της κοινωνίας”.
Ο ηγέτης της Λιβύης λίγο πριν από την πτώση είχε εμφανιστεί στην Πράσινη Πλατεία της Τρίπολης, μίλησε στους συγκεντρωμένους υποστηρικτές του και τους κάλεσε "να προετοιμαστούν να υπερασπιστούν τη Λιβύη". Όπως είπε, "όλες οι αποθήκες όπλων θα ανοίξουν για να εξοπλιστεί όλος ο λαός"."Θα πολεμήσουμε αν το θέλουν", είπε, αναφερόμενους στους "εχθρούς" της χώρας. "Θα πολεμήσουμε και θα τους νικήσουμε", τόνισε.
Προφανώς ο Καντάφι θεωρούσε πως οι διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος ήταν υποκινούμενες από τον εξωτερικό παράγοντα. Όμως οι αντιδρώντες κατηγορούσαν από την πλευρά τους το καθεστώς Καντάφι ούτε λίγο ούτε πολύ ως δικτατορικό. Βεβαίως ο ίδιος ο Καντάφι στο ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ θεωρεί δικτατορικό ακόμη και το αντιπροσωπευτικό σύστημα διακυβέρνησης που ακολουθείται σε όλες τις σύγχρονες δημοκρατίες και αναπτύσσοντας ένα συγκεκριμένο σκεπτικό καταλήγει να υποστηρίζει πως “στην πραγματικότητα εγκαθιδρύεται δικτατορία κάτω από το κάλυμμα ψεύτικης δημοκρατίας”
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει πάντως να διαβάσει κανείς τι προβλέπει το ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ αναφορικά με περίπτωση “δικτατορικού καθεστώτος”.
“Αν ένα όργανο διακυβέρνησης είναι δικτατορικό, όπως στα πολιτικά συστήματα στον κόσμο σήμερα, η επαγρύπνηση της κοινωνίας απέναντι σε παρεκκλίσεις από το νόμο θα έχει μόνο έναν τρόπο για να πετύχει αναδιευθέτηση. Αυτός είναι η βία που σημαίνει επανάσταση απέναντι στο όργανο διακυβέρνησης. Αυτή η βία, η επανάσταση, ακόμη κι αν είναι έκφραση του αισθήματος της κοινωνίας ενάντια στην παρέκκλιση δεν εξασκείται από ολόκληρη την κοινωνία. Αναλαμβάνεται μόνο από αυτούς που έχουν την πρωτοβουλία και το θάρρος να ανακηρύξουν τη θέληση της κοινωνίας.Ωστόσο αυτή η προσέγγιση είναι ο δρόμος για τη δικτατορία, γιατί αυτή η επαναστατική πρωτοβουλία αυξάνει την πιθανότητα να αναδειχθεί ένα όργανο διακυβέρνησης αντιπροσωπευτικό του λαού.Αυτό σημαίνει ότι το όργανο διακυβέρνησης είναι ακόμη δικτατορικό. Επιπλεόν η βία και η βίαιη αλλαγή δεν είναι οι ίδιες δημοκρατικές μολονότι συμβαίνουν σαν αποτέλεσμα της ύπαρξης μιας προηγούμενα μη δημοκρατικής κατάστασης. Η κοινωνία που είναι ακόμη περιπλεγμένη γύρω από αυτή τη συνισταμένη. Είναι μια καθυστερημένη κοινωνία. Ποια είναι τότε η λύση; Η λύση είναι να γίνει ο λαός το όργανο διακυβέρνησης.”
Με λίγα λόγια ο Καντάφι σημειώνει πως η βία κατά ενός δικτατορικού καθεστώτος μπορεί να οδηγήσει σε ένα άλλο δικτατορικό-κατα το δικό του σκεπτικό- καθεστώς. Ενδεχομένως ο Καντάφι να είχε προβλέψει πως κάποια στιγμή μπορεί το δικό του καθεστώς να ανατραπεί. Γνώριζε πως η μέθοδος δεν μπορούσε παρά να ήταν βίαιη και μέσω της παραπάνω ανάλυσης στο ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ προσπάθησε να αποδυναμώσει ιδεολογικά αλλά και πρακτικά μια τέτοια λύση υποστηρίζοντας ουσιαστικά πως κάθε τι διαφορετικό από τη δική του φόρμουλα οδηγεί πρακτικά σε...δικτατορία, όπως τουλάχιστον εκείνος την αντιλαμβάνεται.
Το τέλος του επί δεκαετίες ακλόνητου και ισχυρού ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι ήταν ζοφερό.. Όταν όμως μια τέτοια προσωπικότητα έχει αντέξει τόσα χρόνια κόντρα στα πολιτικοοικονομικά δεδομένα της Δύσης αξίζει αν μη τι άλλο μιας βαθύτερης ενασχόλησης με τις ιδέες και τη φιλοσοφία του είτε συμφωνεί κανείς μαζί του είτε όχι.
Ιδίως παρατηρώντας την σημερινή κατάσταση της Λιβύης. Μια χώρα διαλυμένη στα εξ ων συνετέθη, με τον εμφύλιο πόλεμο να την έχει ρημάξει κυριολεκτικά. Αντίπαλες ομάδες να συγκρούονται για τον έλεγχο της χώρας. Χθες ακόμη δυο παιδιά σκοτώθηκαν στην πρωτεύουσα από ρουκέτες.
Οι ομάδες τζιχαντιστών, όπως και η Μπόκο Χαράμ, εκμεταλλεύονται το χάος και έχουν πάρει υπό τον έλεγχο τους εδάφη, όπου δρουν ανενόχλητοι. Κερασάκι στην τούρτα και συνέπεια όλων αυτών τα καραβάνια μεταναστών προς την Ευρώπη....
Η μετά Καντάφι εποχή για την Λιβύη κάθε άλλο παρά “ελεύθερη” είναι λοιπόν.....
