Του Μάνου Χατζηγιάννη
Το εκκλησιαστικό ουκρανικό ζήτημα είναι απλώς η επιβεβαίωση πως η Ρωσία χάνει -αν όχι έχασε ήδη-την “συντρόφισσα” Ουκρανία, την οποία υποδέχεται στις αγκάλες της η Δύση.
Τον επόμενο μήνα, κορυφαία αεροπορική εταιρία της Ευρώπης θα ξεκινήσει τακτικές πτήσεις από την Ουκρανία σε πλήθος προορισμών της ΕΕ. Αυτό είναι το τελευταίο ορόσημο σε μια έκρηξη των πτήσεων προς αμέτρητους προορισμούς, αλλά όχι προς την γείτονα. Από τον Οκτώβριο του 2015 δεν υπήρξε ούτε μία απευθείας πτήση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας.
Οι αλλαγές στη βιομηχανία αεροπορικών ταξιδιών της Ουκρανίας είναι μόνο ένας από τους πολλούς τρόπους με τους οποίους αποδεικνύεται πως η χώρα έχει απομακρυνθεί από τη Ρωσία μετά την αποκορύφωση της επανάστασης Euromaidan στις αρχές του 2014. Έκτοτε, το μερίδιο της Ρωσίας στις ουκρανικές εξαγωγές έχει μειωθεί από 24% σε περίπου 9%, ενώ οι ρωσικές εισαγωγές στην Ουκρανία έχουν μειωθεί στο ήμισυ. Καθώς οι οικονομικοί δεσμοί μεταξύ Κιέβου και Μόσχας χαλαρώνουν, οι ουκρανικές επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να ανακαλύπτουν τη ζωή... μετά τη Ρωσία.
Μόνο το 2017, το εμπόριο Ουκρανίας-ΕΕ αυξήθηκε σχεδόν κατά ένα τέταρτο και η Ινδία εμφανίστηκε ως η μεγαλύτερη διεθνής αγορά για εξαγωγές γεωργικών προϊόντων της Ουκρανίας. Στο εγχώριο μέτωπο, οι αμερικανικές εταιρείες αντικαθιστούν τους επί μακρόν Ρώσους συνεργάτες. Οι πρώτες μηχανές της General Electric έφτασαν πρόσφατα στην Ουκρανία, ενώ η ναυαρχίδα της Σοβιετικής αεροπορίας, Antonov, εργάζεται τώρα με την Boeing.
Οι Ουκρανοί κοιτάζουν δυτικά και τα ταξίδια στην ΕΕ χωρίς βίζα για τους κατόχους ουκρανικών διαβατηρίων από το καλοκαίρι του 2017 μεταμορφώνει τη στάση απέναντι στην υπόλοιπη Ευρώπη και μεταλάσσει το χαρακτήρα ενός λαού που είχε μάθει να ζει στη ρωσική σκιά.
Και το πράγμα γίνεται ακόμη χειρότερο για την Μόσχα αφού οι συνδεδεμένες με το Κρεμλίνο πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως η ρωσική έκδοση του Facebook είναι τεχνικά εκτός των ορίων για τους Ουκρανούς χρήστες, ενώ οι περιορισμοί των ποσοστώσεων και οι οριστικές απαγορεύσεις έχουν πιέσει τα ρωσικά προϊόντα από την ουκρανική αγορά μέσων ενημέρωσης. Εν τω μεταξύ, πολλές ρωσικές προσωπικότητες δεν είναι πλέον ευπρόσδεκτες στην Ουκρανία καθώς η έννοια της κοινής κουλτούρας πέφτει θύμα του αδήλωτου αλλά συνεχιζόμενου πολέμου μεταξύ των δύο εθνών.
Κομμάτι αυτού του παζλ το εκκλησιαστικό ζήτημα. Η αναδυόμενη απειλή για τη θέση της ρωσικής Ορθοδοξίας στην Ουκρανία αν το Οικουμενικό Πατριαρχείο παραχωρήσει στην Ουκρανία πλήρη ορθόδοξη ανεξαρτησία από τη Ρωσία μέσω της αυτοκεφαλίας και της αναγνώρισης των σχισματικών θα έπληττε την καρδιά των ιστορικών πνευματικών ισχυρισμών της Ρωσίας για την Ουκρανία.
Το τραύμα της ρωσικής εισβολής και η προπαγάνδα που ακολούθησε έχει προκαλέσει μεγάλη στροφή στην ουκρανική κοινή γνώμη, με την υποστήριξη της ένταξης στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, κάτι που βέβαια μοιάζει πολύ μακροπρόθεσμο, ωστόσο η επιστροφή στη ρωσική τροχιά μοιάζει απεριόριστα πιο μακρινή.
Είναι ένα γεωπολιτικό διαζύγιο που πλησιάζει με γοργούς ρυθμούς.
Από την άλλη πλευρά δημοσίως και για λόγους τόσο πρεστίζ όσο και ουσίας οι Ρώσοι αξιωματούχοι παραμένουν σε άρνηση για αυτή την ιστορική απώλεια επιρροής. Μιλούν για μια αναπόφευκτη μελλοντική προσέγγιση με την Ουκρανία, ενώ κατηγορούν εξωτερικά στοιχεία για την δημιουργία της τρέχουσας κρίσης.
Η Μόσχα φαίνεται να εναποθέτει τις ελπίδες της στις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές της Ουκρανίας το 2019, αλλά αυτό δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια προσδοκία...
Σε αυτό το πλαίσιο αναλυτές θεωρούν πως η εμφάνιση μιας πλήρως δυτικοποιημένης και δημοκρατικής Ουκρανίας θα προκαλούσε τη μοίρα του καθεστώτος του Πούτιν και, πιθανώς, της ίδιας της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Ενώ οι περισσότεροι Ρώσοι διατηρούν μια κάπως αδιάφορη στάση περί των πρώην υποτελών κρατών που έγιναν μέλη της ΕΕ όπως η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής, τείνουν να θεωρούν την Ουκρανία ουσιαστικά αδιάκριτη από τη δική τους χώρα.
Οι αναλυτές θεωρούν επίσης πως ένας επιτυχής μετασχηματισμός της ουκρανικής κοινωνίας προς το ευρωπαϊκό μοντέλο θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε παρόμοιες εξελίξεις εντός της Ρωσίας. Πολλοί στη Μόσχα πιστεύουν ότι τα λαϊκά αιτήματα για εκδημοκρατισμό στη βάση θα καθιστούσαν σύντομα μια πίεση στις βασικές δομές που συγκροτούν τη σύγχρονη Ρωσία.
Ο φόβος λοιπόν ενός "ουκρανικού ντόμινο" έχει στοιχειώσει το Κρεμλίνο. Η τακτική του “ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου” που φαίνεται να υιοθετεί ο Πούτιν σε συνεργασίες τύπου Ερντογάν δεν πείθει.
Το θέμα είναι πως θα αντιδράσει επί της ουσίας ο Πούτιν σε όλα αυτά.
Ήδη πάντως η στάση της ρωσικής κυβέρνησης σχετικά με την εκκλησιαστική κρίση είναι περίεργη και χλιαρή. Πολλοί πιστεύουν όμως πως στην πραγματικότητα και πίσω από τις ανακοινώσεις το Κρεμλίνο πνέει μένεα κατά του ρωσικού Πατριαρχείου το οποίο άφησε να φτάσουν τα πράγματα ως εκεί και επέφερε έναν ακόμη πονοκέφαλο τις ρωσικές αρχές.
