Του Μάνου Χατζηγιάννη
Το Σάββατο στην ιταλική πόλη του Μπάρι έλαβε χωρα με πρωτοβουλία του Πάπα Φραγκίσκου μια ημερήσια οικουμενική συνάντηση σκέψης και προσευχής μαζί με τους επικεφαλής και εκπροσώπους 19 Χριστιανικών Εκκλησιών και Κοινοτήτων της Μέσης Ανατολής προκειμένου όλοι μαζί να ζητήσουν από κοινού ειρήνη στην ταραγμένη αυτή περιοχή.
Εκτός από την πνευματική του σημασία, το γεγονός αυτό έχει επίσης σπουδαία γεωπολιτική σημασία. Έχουν υπάρξει πολλά αμφιλεγόμενα ζητήματα μεταξύ των Ανατολικών Εκκλησιών και των Δυτικών. Τρεις Πατριάρχες της Αντιόχειας πρόσφατα υπέγραψαν κοινό έγγραφο ενάντια στη «βίαιη επιθετικότητα» που εφάρμοσαν οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία για να "τιμωρήσουν" τον Σύρο πρόεδρο Άσαντ για την υποτιθέμενη χρήση χημικών όπλων στη Συρία. Πολλές χριστιανικές κοινότητες στη Μέση Ανατολή επίσης αντιτίθενται στην απόφαση του Donald Trump να αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ.
Την ίδια στιγμή οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και θρησκευτικών κοινοτήτων στη Μέση Ανατολή έχουν βελτιωθεί πολύ το τελευταίο διάστημα. Εκπρόσωποι από τις εκκλησίες της Μέσης Ανατολής προσκλήθηκαν από τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στη Ρωσία για να γιορτάσουν την 800η επέτειο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν ο Πούτιν υπενθύμισε στο ακροατήριό του πως η στρατιωτική παρέμβαση της Ρωσίας στη Συρία προστατεύει τους Χριστιανούς από τις διώξεις .
Ο Πάπας Φράγκισκος λοιπόν ακολουθεί μια πολιτική προσέγγισης της Ρωσίας του Πούτιν. Θεωρεί τη Ρωσία ως πιθανό σύμμαχο για να τερματιστεί η βία στη Μέση Ανατολή και να επιτραπεί στους Χριστιανούς της περιοχής να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.
Η Αγία Έδρα διατηρούσε μια ουδέτερη προσέγγιση στη διαμάχη μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για την Κριμαία. Δεν συμμερίστηκε ποτέ τις αντιρωσικές θέσεις που εξέφρασαν πολλά μέλη της Ουκρανικής Ελληνικής Καθολικής Εκκλησίας (Ουνίτες-UGCC). Ο Πάπας Φραγκίσκος δήλωσε ρητά: «Οι Καθολικοί δεν πρέπει να εμπλέκονται σε εσωτερικά θέματα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ή σε πολιτικά ζητήματα».
Οι σχέσεις μεταξύ της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και των Ουνιτών ήταν τεταμένες τα τελευταία χρόνια. Η Μόσχα πιστεύει ότι οι Ορθόδοξοι της Ουκρανίας που επιδιώκουν την ανεξαρτησία τους από τη Ρωσική Εκκλησία, ενθαρρύνονται να το κάνουν από εθνικιστικές ομάδες όπως ακριβώς το UGCC. Παρ 'όλα αυτά, ο επικεφαλής των Ουνιτών, Sviatoslav Shevchuk, συναντήθηκε με τον Πάπα Φραγκίσκο στις 3 Ιουλίου.
Παρά την πρόθεση του Πάπα να «φτάσει σε πλήρη ενότητα με την χριστιανική ορθόδοξη εκκλησιαστική κοινότητα», παραμένουν ορισμένες θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ του Βατικανού και της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Σε αντίθεση με τον Ρώσο Ορθόδοξο Πατριάρχη, ο Πάπας Φραγκίσκος δεν μίλησε ποτέ για έναν "ιερό πόλεμο" ενάντια στον ISIS στη Μέση Ανατολή. Ο Πάπας επίσης δεν χρησιμοποιεί τις βαρύγδουπες φράσεις που συχνά χρησιμοποιεί ο Ρώσος Πατριάρχης για να περιγράψει τη διαδικασία της νεωτερικότητας και της εκκοσμίκευσης στη Δύση.
Αυτή η συνάντηση στο Μπάρι, λοιπόν, υπήρξε μακρά όσον αφορά στο σχεδιασμό. Χριστιανοί πατριάρχες και θρησκευτικοί ηγέτες από τη Μέση Ανατολή πρότειναν την συγκεκριμένη συνάντηση κατά τις πρόσφατες επισκέψεις τους στον Πάπα στη Ρώμη. Παράδειγμα ο Μαρωνίτης πατριάρχης Μπεχάρα Μπουτρός Ράι υπέβαλε το αίτημα αυτό εξ ονόματος της Μαρωνιτικής και Ασσυριανής Εκκλησίας της Ανατολής τον Φεβρουάριο του 2016. Ο Πάπας συμφώνησε και επέκτεινε την πρόσκληση σε άλλες χριστιανικές κοινότητες στην Ανατολή.
Εκπρόσωποι από την Μαρωνιτική, Κοπτική και Χαλδαία χριστιανική κοινότητα και οι περισσότεροι Ορθόδοξοι ηγέτες, δέχτηκαν την πρόσκληση.
Ο επικεφαλής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος απέρριψε την επίσκεψη, αλλά έστειλε τον "υπουργό εξωτερικών" του, Μητροπολίτη Βολοκόλαμσκ Ιλαρίωνα. Ο Ιλαρίων έχει κατηγορήσει τον Σεβτσούκ ότι υποστηρίζει τις κινήσεις Ορθοδόξων της Ουκρανίας για να ψαλιδίσουν τις σχέσεις τους με το Πατριαρχείο της Μόσχας - κάτι που αμφισβητεί ο Σέβτσουκ - .
Τέλος, ο Πάπας Φραγκίσκος ανέκαθεν είχε δείξει έντονο ενδιαφέρον για το μαρτύριο των χριστιανών στη Μέση Ανατολή. Τον Δεκέμβριο του 2014, δημοσίευσε μια επιστολή για την «προώθηση της ειρήνης και τη διακοπή της βίας στη Μέση Ανατολή, ενθαρρύνοντας τους μουσουλμάνους να παρουσιάσουν μια αυθεντική εικόνα του Ισλάμ ως θρησκεία ειρήνης». Το ποσοστό των χριστιανών που ζουν στην περιοχή έχει πέσει από 20% του πληθυσμού σε μόλις 4 % τα τελευταία 100 χρόνια.
