Μια σημαντικότατη εξέλιξη είχαμε στο γεω-οικονομικό πεδίο την στιγμή που άλμα καταγράφουν οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη σήμερα..
Η Ρωσία κατάφερε να εξασφαλίσει το μεγαλύτερο μερίδιο στην τεράστια ανακάλυψη αερίου στην περιοχή Chalous του Ιράν, μια κίνηση που θα μπορούσε να έχει τεράστιες οικονομικές και γεωπολιτικές συνέπειες. Ανώτερος Ρώσος αξιωματούχος πιστεύει ότι αυτή ήταν η τελική πράξη για τη διασφάλιση του ρωσικού ελέγχου στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας.
Ενώ το Ιράν φαίνεται να βγαίνει χαμένο οικονομικά από αυτή τη συμφωνία, η Ισλαμική Δημοκρατία θα κερδίσει γεωπολιτική υποστήριξη και το IRGC (Φρουροί της Επανάστασης) ένα έξτρα κεφάλαιο.
Αναλυτικότερα, η τιμή του φυσικού αερίου αυξήθηκε και πάλι σήμερα στην Ευρώπη ύστερα από την καθυστέρηση στη διαδικασία έγκρισης βασικού νέου αγωγού από τη Ρωσία που επέτεινε τις ανησυχίες για το εάν η ήπειρος θα έχει επάρκεια αερίου φέτος τον χειμώνα.
Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Δικτύων, η γερμανική ρυθμιστική αρχή ενέργειας, ανακοίνωσε χθες την προσωρινή διακοπή της διαδικασίας πιστοποίησης του Nord Stream 2, του αγωγού φυσικού αερίου που συνδέει τη Ρωσία με τη Γερμανία, επικαλούμενη νομικό κώλυμα. Η κίνηση αυτή έπληξε τις ελπίδες ότι ο αγωγός θα προσφέρει σημαντικές προμήθειες αερίου τους ερχόμενους μήνες και προκάλεσε τριγμούς στην αγορά ενέργειας.
Η τιμή αερίου του επόμενου μήνα στην Ολλανδία, που θεωρείται δείκτης αναφοράς για την Ευρώπη, κατέγραψε άλμα σχεδόν 8% σήμερα στα 101,30 ευρώ ανά μεγαβατώρα (MWh), το υψηλότερο επίπεδο από τις 18 Οκτωβρίου.
Η τιμή αερίου για τις αρχές της επόμενης χρονιάς επίσης σημείωσε άνοδο, με την αγορά να μην αναμένει σημαντικές ροές μέσω του Nord Stream 2 πριν από τα τέλη της επικείμενης χειμερινής περιόδου θέρμανσης. Το ολλανδικό συμβόλαιο για αέριο τον Ιανουάριο σημείωσε άλμα 7,8% στα 101,61 ευρώ ανά MWh σήμερα ενώ το βρετανικό συμβόλαιο χονδρικής για το αέριο για τους τρεις πρώτους μήνες του 2022 σημείωσε αύξηση σχεδόν 12% στα 2,45 λίρες ανά θερμική μονάδα.
Κι όλα αυτά ενώ σήμερα τo Κρεμλίνο δήλωσε πως η αύξηση των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη είναι καθαρά εμπορικό ζήτημα, "Η αύξηση της προμήθειας ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω των υφιστάμενων δρομολογίων εξαρτάται από άμεσες συμφωνίες μεταξύ προμηθευτών και καταναλωτών", δήλωσε στους δημοσιογράφους σήμερα Τετάρτη ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ.
"Εξαρτάται από πρόσθετα αιτήματα, εξαρτάται από την ετοιμότητα της Gazprom να εκπληρώσει αυτά τα αιτήματα, είναι θέμα άμεσων επαφών μεταξύ των καταναλωτών φυσικού αερίου και των προμηθευτών φυσικού αερίου, αυτό είναι ένα καθαρά εμπορικό ζήτημα", είπε ο αξιωματούχος του Κρεμλίνου, όταν ρωτήθηκε εάν η καθυστέρηση με την πιστοποίηση του φορέα εκμετάλλευσης του αγωγού Nord Stream 2 σημαίνει ότι η Ρωσία ενδέχεται να αυξήσει τις προμήθειες για να σταθεροποιήσει την ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου.
Όταν ρωτήθηκε εάν η Gazprom θα μπορούσε να λάβει υπόψη τη γνώμη του Κρεμλίνου σχετικά με αυτό το θέμα, ο Πεσκόφ επανέλαβε ότι πρόκειται για «ένα καθαρά εμπορικό έργο».
«Η Gazprom είναι μια εμπορική εταιρεία, μια πολύ ισχυρή και παγκόσμια εταιρεία, υπάρχουν ορισμένα συμβόλαια, αυτά τα συμβόλαια που η Gazprom εκπληρώνει πλήρως», είπε. Ο αξιωματούχος του Κρεμλίνου επανέλαβε ότι η αξιοπιστία της Gazprom αποδεικνύεται καθημερινά.
Επί του παρόντος, το φυσικό αέριο από τη Ρωσία στην Ευρώπη παρέχεται, ιδίως, μέσω του αγωγού Nord Stream, μέσω της Ουκρανίας και μέσω του αγωγού Yamal-Europe.
Το υπεργιγάντιο κοίτασμα
Μια συμφωνία, ωστόσο, που ολοκληρώθηκε την περασμένη εβδομάδα για την ανάπτυξη της νέας ανακάλυψης κοιτάσματος φυσικού αερίου του Ιράν, αξίας πολλών τρισεκατομμυρίων δολαρίων, θα δει τις ρωσικές εταιρείες να κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο σε αυτό, ακολουθούμενες από κινεζικές εταιρείες και μόνο μετά τις ιρανικές, ανέφεραν αποκλειστικά στην OilPrice πηγές κοντά στη συμφωνία. Αυτό συμβαίνει παρότι η θέση του Chalous βρίσκεται αναμφισβήτητα στον ιρανικό τομέα της Κασπίας Θάλασσας, στον οποίο η Ισλαμική Δημοκρατία έχει πλήρη κυριαρχία. Δισεκατομμύρια δολάρια σε πρόσθετες επενδύσεις κεφαλαίου έχουν προγραμματιστεί να προέλθουν από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στη Γερμανία, την Αυστρία και την Ιταλία, καθώς οι ενδείξεις δείχνουν ότι το μέγεθος των αποθεμάτων φυσικού αερίου της Chalous είναι ακόμη μεγαλύτερο τώρα από ό,τι αρχικά πιστευόταν. Σύμφωνα με έναν από τους ανώτερους Ρώσους αξιωματούχους που συμμετείχαν στη διαπραγμάτευση της συμφωνίας: «Αυτή είναι η τελική πράξη για τη διασφάλιση του ελέγχου στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας».
Γενικότερα, η ευρύτερη περιοχή των λεκανών της Κασπίας, συμπεριλαμβανομένων τόσο των χερσαίων όσο και των υπεράκτιων κοιτασμάτων, εκτιμάται συντηρητικά ότι έχει περίπου 48 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και 292 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου σε αποδεδειγμένα και πιθανά αποθέματα. Η Ρωσία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη χειραγώγηση μιας αλλαγής στο νομικό καθεστώς της περιοχής της λεκάνης της Κασπίας, που σήμαινε ότι το μερίδιο του Ιράν στα συνολικά έσοδα από ολόκληρη την περιοχή της Κασπίας μειώθηκε από 50-50 με την ΕΣΣΔ που απολάμβανε, από την αρχική συμφωνία που συνήφθη το 1921 (για τα «δικαιώματα αλιείας») και τροποποιήθηκε το 1924 για να συμπεριλάβει «οποιονδήποτε και όλους τους πόρους που ανακτήθηκαν», σε μόλις 11,875%. Πριν από την ανακάλυψη του κοιτάσματος, αυτό σήμαινε ότι το Ιράν θα έχανε τουλάχιστον 3,2 τρισεκατομμύρια δολάρια σε έσοδα από τη χαμένη αξία των ενεργειακών προϊόντων στα κοινά περιουσιακά στοιχεία του πόρου της Κασπίας Θάλασσας στο μέλλον. Δεδομένων των τελευταίων εκτιμήσεων μόνο για εσωτερική χρήση από το Ιράν και τη Ρωσία, ο αριθμός αυτός θα είναι πλέον πολύ υψηλότερος.
Προηγουμένως, οι εκτιμήσεις του Ιράν και της Ρωσίας ήταν ότι το κοίτασμα περιείχε περίπου 3,5 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (Tcm) φυσικού αερίου. Αυτό ισοδυναμούσε με περίπου το ένα τέταρτο των 14,2 Tcm αποθεμάτων φυσικού αερίου που περιέχονται στο υπεργιγάντιο κοίτασμα φυσικού αερίου του Ιράν στα νότια της χώρας, που ήδη αντιπροσωπεύει περίπου το 40% των συνολικών εκτιμώμενων 33,8 Tcm αποθεμάτων φυσικού αερίου του Ιράν και περίπου το 80% της συνολικής παραγωγής φυσικού αερίου.
Η ανακάλυψη στην Chalous θεωρείται πλέον ως ουσιαστικά μια «τοποθεσία δίδυμων κοιτασμάτων»
Όπως έχει τώρα, ωστόσο, μετά από περαιτέρω μελέτες από τη Ρωσία, η ανακάλυψη στην Chalous θεωρείται πλέον ως ουσιαστικά μια «τοποθεσία δίδυμων κοιτασμάτων», με εννέα χιλιόμετρα απόστασης μεταξύ τους, με τη «Μεγαλύτερη Chalous» να έχει 5,9 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (Tcm ) φυσικού αερίου στη θέση του, και η «Μικρότερο Chalous» με 1,2 Tcm φυσικού αερίου, δίνοντας ένα συνδυασμένο αριθμό 7,1 Tcm φυσικού αερίου. Επομένως, τα νέα στοιχεία θα έδιναν στο Ιράν συνολικό αριθμό αποθεμάτων φυσικού αερίου 40,9 Tcm, ενώ η Ρωσία – για μεγάλο χρονικό διάστημα, κάτοχος των μεγαλύτερων αποθεμάτων φυσικού αερίου στον κόσμο – έχει επίσημα κάτι λιγότερο από 48 Tcm. Αυτός ο ρωσικός αριθμός, ωστόσο, δεν έχει αναθεωρηθεί για να ληφθεί υπόψη η χρήση, η σπατάλη και η υποβάθμιση του κοιτάσματος φυσικού αερίου για πολλά χρόνια και, σύμφωνα με ρωσικές πηγές φυσικού αερίου, είναι περίπου 38,99 Tcm στα τέλη του 2020. Κατά συνέπεια, το εύρημα της Χαλούς κάνει το Ιράν τον μεγαλύτερο κάτοχο αποθεμάτων φυσικού αερίου στον κόσμο.
Αυτές οι νέες εκτιμήσεις, πέρα από τις πρόσφατες εξελίξεις στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, οδήγησαν σε αλλαγή του σχεδίου που είχε συμφωνηθεί μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας και παρέμενε σε ισχύ μέχρι πριν από περίπου ένα μήνα. Το σχέδιο ήταν η πλευρά του Ιράν στην ανάπτυξη να καθοδηγείται από την Khazar Exploration and Production Company (KEPCO), με την πρόσθετη κύρια συμμετοχή των ρωσικών εταιρειών που θα οριστικοποιηθούν τότε. Μετά την αναβάθμιση των εκτιμήσεων για τα αποθέματα φυσικού αερίου στη Chalous και τις τιμές φυσικού αερίου σε ολόκληρη την Ευρώπη τις προηγούμενες εβδομάδες, η νέα κατανομή των μετοχών στις συνδυασμένες δίδυμες εγκαταστάσεις της Χαλούς έχει ως εξής: η ρωσική Gazprom και η Transneft θα κατέχουν μαζί μερίδιο 40%, η κινεζική CNPC και η CNOOC μαζί έχουν μερίδιο 28% και η KEPCO μερίδιο 25 τοις εκατό μόνο. «Η Gazprom θα έχει τη συνολική ευθύνη για τη διαχείριση της ανάπτυξης του Chalous, η Transneft θα κάνει τις μεταφορές και τις σχετικές λειτουργίες, η CNPC κάνει μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης και παρέχει τις απαραίτητες τραπεζικές διευκολύνσεις και η CNOOC θα κάνει τα εξαρτήματα υποδομής και τη μηχανική», είπε μία από τις πηγές.
Όσο άσχημο κι αν φαίνεται αυτό για το Ιράν, είναι στην πραγματικότητα πολύ χειρότερο για δύο βασικούς λόγους, σύμφωνα με πηγές κοντά στη συμφωνία:
- Πρώτον, αν και η KEPCO θα είναι ονομαστικά επικεφαλής των περιορισμένων επιχειρήσεων του Ιράν στην τοποθεσία, η πραγματική διαχείριση από την πλευρά του Ιράν θα βρίσκεται στα χέρια εταιρειών υδρογονανθράκων που συνδέονται στενά με το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC).
- Δεύτερον, και η εξήγηση για το γιατί το IRGC ανέλαβε ξαφνικά την ιρανική πλευρά του έργου, είναι ότι το 7% που απομένει μετά την αφαίρεση των παραπάνω μεριδίων, προορίζεται να καταβληθεί σε δύο εταιρικούς λογαριασμούς – το ένα στη Σαγκάη και το άλλο στο Μακάο – που είναι τελικά υπό τον έλεγχο του IRGC. Αυτός είναι επίσης ο λόγος για τον οποίο το IRGC υποβάθμισε το πραγματικό επίπεδο των αποθεμάτων στη Χαλούς από τη δημοσίευση της αποκλειστικής πρώτης έκθεσης του OilPrice.com για το θέμα.
Αν και το IRGC δήλωσε πρόσφατα σε μια σειρά εσωτερικών συζητήσεων εντός της ιρανικής κυβέρνησης ότι οι νέοι όροι της συμφωνίας του Chalous που έθεσαν τα ρωσικά και κινεζικά συμφέροντα πάνω από αυτά του Ιράν είναι «το τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε για την πρόσβαση του Ιράν στην τεχνολογία και κατασκευαστική ικανότητα που απαιτείται για το πυραυλικό μας πρόγραμμα», οι επιπτώσεις του είναι πολύ μεγαλύτερες από το μέγεθος των μελλοντικών κονδυλίων του IRGC στη Σαγκάη και το Μακάο.
Η ρωσική Transneft τις τελευταίες δύο εβδομάδες προέβλεψε ότι μόνο το Chalous μπορεί να παρέχει έως και το 72% του συνόλου των αναγκών σε φυσικό αέριο για τη Γερμανία, την Αυστρία και την Ιταλία κάθε χρόνο για 20 ολόκληρα χρόνια που πρόκειται να εκτελεστεί η συμφωνία Chalous. Η Transneft ανέφερε επίσης στη Μόσχα ότι η Chalous από μόνη της θα μπορούσε να καλύψει έως και το 52 τοις εκατό του συνόλου των αναγκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε φυσικό αέριο κατά την ίδια περίοδο. Για να αποκτήσει αποτελεσματικό έλεγχο σε αυτές τις νέες ροές ιρανικού φυσικού αερίου μέσω της εξασφάλισης ενός τέτοιου μεριδίου στη Chalous, η Ρωσία διαβεβαίωσε μυστικά το Ιράν ότι, εκτός από την τεχνογνωσία στην ανάπτυξη και την εξερεύνηση και κάποια χρηματοδότηση, θα «επιδιώξει επίσης να υποστηρίξει τα συμφέροντα του Ιράν στο θέμα του JCPOA [Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης] και σε άλλα θέματα στα Ηνωμένα Έθνη».
Πέρα από την τεράστια γεωπολιτική αξία για τη Ρωσία με την προσθήκη των ροών φυσικού αερίου της Χαλούς στις τρέχουσες προμήθειες φυσικού αερίου στις οποίες έχει τον έλεγχο, ειδικά στην ΕΕ, η Μόσχα εξετάζει μια τεράστια οικονομική ανταμοιβή από τη συμμετοχή της στον τομέα αυτό. Η Ρωσία έχει υπολογίσει ότι, χρησιμοποιώντας έναν ετήσιο μέσο όρο 800 $ ΗΠΑ ανά 1.000 κυβικά μέτρα φυσικού αερίου (ήταν πολύ υψηλότερος από αυτό, φυσικά, τις τελευταίες εβδομάδες), η αξία των εξαγωγών από το ιρανικό κοίτασμα με άνετο ρυθμό ανάκτησης από η τοποθεσία είναι τουλάχιστον 450 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της 20ετούς συμφωνίας, η οποία συμπίπτει με την επόμενη 20ετή συμφωνία Ιράν-Ρωσίας. Μετά την ολοκλήρωση της 20ετούς συμφωνίας, η συμφωνία είναι επί του παρόντος ότι το εταιρικό σχήμα του IRGC, Khatam al-Anbiya, θα αναλάβει την ιδιοκτησία του Chalous για τα επόμενα 50 χρόνια.
Δεδομένης της πιθανής διάρκειας ανάκτησης φυσικού αερίου στη Χαλούς – και του γεγονότος ότι η Ρωσία σκοπεύει να αφαιρέσει λιγότερο από το 10 % κατά τη διάρκεια της 20ετούς συμφωνίας της – πηγές κοντά στη συμφωνία εκτιμούν τη συνολική αξία της τοποθεσίας φυσικού αερίου στη Χαλούς σε 5,4 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.