Είναι γνωστό ότι ο Τούρκος πρεσβευτής στη Λιβύη Κενάν Γιλμάζ συναντήθηκε στις 19 Ιανουαρίου με τον πρόεδρο του λιβυκού κοινοβουλίου Aqila Saleh στη γενέτειρά του, την al-Qubah, δυτικά της έδρας του κοινοβουλίου στο Τομπρούκ.
Η προσέγγιση του Τούρκου Πρέσβη με τον Σάλαχ
Ο Γιλμάζ είπε σε δηλώσεις του στον Τύπο ότι υπάρχουν σχέδια να «ξανοίξει το γενικό προξενείο της Τουρκίας στη Βεγγάζη», το οποίο ήταν κλειστό από το 2014 κατά τη διάρκεια της κορύφωσης της σύγκρουσης στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Λιβύης.
Ο Γιλμάζ επισκέφθηκε επίσης τη Βεγγάζη στις 29 Ιανουαρίου, όπου συναντήθηκε με δημοτικούς αξιωματούχους και αρκετούς βουλευτές.
Και οι δύο επισκέψεις φαίνεται να αποτελούν συνέχεια ενός πρόσφατου ταξιδιού, το πρώτο του είδους του, Λιβύων βουλευτών στην Άγκυρα όπου συναντήθηκαν με Τούρκους αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Τα περισσότερα από αυτά τα μέλη του κοινοβουλίου ήταν επίσης παρόντα κατά την επίσκεψη του πρέσβη στη Βεγγάζη.
Ο Γιλμάζ είπε στους οικοδεσπότες του στη Βεγγάζη ότι το προξενείο της Τουρκίας θα ανοίξει ξανά όταν οι «συνθήκες» είναι κατάλληλες και ότι μια ομάδα της Turkish Airlines θα «αξιολογήσει» το τοπικό αεροδρόμιο Benina για να αποφασίσει πότε θα ξαναρχίσουν τα αεροπορικά ταξίδια μεταξύ Βεγγάζης και Κωνσταντινούπολης.
Κατά τη συνάντησή του στην al-Qubah με τον Saleh, ο απεσταλμένος συζήτησε τρόπους για να ενθαρρύνει τις τουρκικές εταιρείες να «ολοκληρώσουν τα ημιτελή έργα τους» και να εφαρμόσουν νέα, ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν από τα μέλη του κοινοβουλίου κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους στην Άγκυρα στις 15 Δεκεμβρίου.
Τουρκικές εταιρείες είχαν κερδίσει συμβάσεις υποδομής, παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και κατασκευής δρόμων πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στη Λιβύη πριν από τον εμφύλιο πόλεμο του 2011 που τις ανάγκασε μαζί με εκατοντάδες άλλες ξένες εταιρείες να εγκαταλείψουν τη χώρα.
Η στάση Σάλεχ
Η είδηση της συνάντησης του Σάλεχ με τον Γιλμάζ δεν εμφανίστηκε στον ιστότοπο του κοινοβουλίου ούτε έχει σχολιαστεί από τον εκπρόσωπο του βουλευτή, Abdalla Belhiq, όπως συμβαίνει συνήθως. Ωστόσο, εμφανίστηκε στη σελίδα του συμβούλου μέσων ενημέρωσης του Saleh στο Facebook. Αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με το εάν η σιωπή αυτή έχει πολιτικές χροιές. Ο Salem Belgasem, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Βεγγάζης, πιστεύει ότι έχει
Ο Μπελγκάσεμ είπε στο Al-Monitor, «Ο Σάλεχ δοκιμάζει τις προθέσεις» τόσο μέσα στο κοινοβούλιο όσο και «πέρα από τα σύνορα».
Είπε ότι «υπάρχουν μέλη του κοινοβουλίου που δεν είναι ακόμη έτοιμοι» να καλωσορίσουν οποιονδήποτε Τούρκο αξιωματούχο μετά από χρόνια κακών σχέσεων και «τις εκστρατείες τω ν τουρκικών μέσων ενημέρωσης σε βάροε τους»
Από την άλλη πλευρά, συνέχισε ο Belgasem, η Αίγυπτος, «ως αξιόπιστος φίλος του Saleh», πρέπει να παρακολουθεί και να επαναξιολογεί τις επαφές της με την Άγκυρα, τον αντίπαλό της στη Λιβύη και την ευρύτερη περιοχή.
Η εκκωφαντική σιωπή της Αιγύπτου
Το Κάιρο μέχρι στιγμής δεν έχει σχολιάσει την προσέγγιση.
Το Κάιρο και η Άγκυρα βρίσκονται σε αντιπαράθεση από τότε που ο Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι ανέλαβε την εξουσία τον Ιούλιο του 2013 και η Άγκυρα περιέγραψε τότε ως στρατιωτικό πραξικόπημα κατά του δημοκρατικά εκλεγμένου Μοχάμεντ Μόρσι, μέλους της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και συμμάχου της Τουρκίας. Σχεδόν όλες οι διπλωματικές επαφές μεταξύ των δύο πρωτευουσών διακόπηκαν και οι σχέσεις επιδεινώθηκαν περαιτέρω λόγω της σύγκρουσης στη Λιβύη.
Ενώ η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και η Ρωσία υποστήριζαν τον ηγέτη του ανατολικού μετώπου στρατηγό Στρατάρχη Khalifa Hifter στην εκστρατεία του να απαλλάξει τη Λιβύη από «τρομοκράτες και πολιτοφυλακές», η Τουρκία, η Ιταλία και το Κατάρ υποστήριζαν την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Τρίπολης ( GNA).
Το ιστορικό της σύγκρουσης στη Λιβύη
Τον Απρίλιο του 2019, ο αυτοαποκαλούμενος Λιβυκός Εθνικός Στρατός (LNA) του Χάφταρ ξεκίνησε στρατιωτική επιχείρηση για να καταλάβει την πρωτεύουσα της χώρας Τρίπολη. Η 13μηνη πολιορκία της Τρίπολης από τον LNA απέτυχε να καταλάβει την πόλη, παρόλο που ήταν μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από το αρχηγείο του GNA.
Οι μάχες σταμάτησαν για λίγο πριν οι συμμαχικές πολιτοφυλακές του GNA, με ουσιαστική τουρκική υποστήριξη, αποκτήσουν το πάνω χέρι στις αρχές του 2020.
Εν τω μεταξύ, η Άγκυρα έστειλε εκατοντάδες στρατιώτες, χιλιάδες Σύριους μισθοφόρους και όπλα στην Τρίπολη. Σε μεταγενέστερο στάδιο, τουρκικής κατασκευής οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar αναπτύχθηκαν, τερματίζοντας την αεροπορική υπεροχή του Hafter και έτσι ανατρέποντας την ισορροπία δυνάμεων εναντίον του.
Σε αντάλλαγμα για την υποστήριξη της Άγκυρας, η GNA υπέγραψε στις 28 Νοεμβρίου 2019, δύο μεγάλες συμφωνίες, μια συμφωνία ασφάλειας για να βοηθήσει την GNA στην άμυνα, την ασφάλεια και την εκπαίδευση. και μια θαλάσσια συμφωνία που οριοθετεί τα θαλάσσια σύνορα και τις ΑΟΖ των δύο χωρών στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Εκείνη την εποχή, ο Σάλεχ και ολόκληρο το νομοθετικό σώμα απέρριψαν και τις δύο συμφωνίες, αρνούμενοι μέχρι τώρα να τις επικυρώσουν, πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι δεσμευτικές για τη Λιβύη, αν και η Τουρκία τις βλέπει ως δεσμευτικές, αναφορά που επανέλαβε ο Γιλμάζ στη Βεγγάζη.
Ο τελευταίος φέρεται να είπε ότι η παρουσία τουρκικών στρατευμάτων στη Λιβύη είναι «νόμιμη και βασίζεται σε μνημόνιο κατανόησης για την παροχή συμβουλών και εκπαίδευσης στα στελέχη της Λιβύης».Ανέφερε επίσης ότι εάν υπάρξει ανάγκη, «η Άγκυρα θα επεκτείνει την παρουσία και τα εκπαιδευτικά της προγράμματα στη Λιβύη».
Καθ' όλη τη διάρκεια της σύγκρουσης για την Τρίπολη, ο Σάλεχ, ο σύμμαχός του Χάφταρ και η πλειοψηφία των μελών του κοινοβουλίου συνήθιζαν να αναφέρουν την τουρκική στρατιωτική παρουσία στη δυτική Λιβύη ως δύναμη κατοχής. Σε μια ομιλία του τον Ιανουάριο του 2020, ο Χάφτερ είπε: «Εμείς ,το LNA, κηρύσσουμε τζιχάντ και πλήρη κινητοποίηση», προτρέποντας κάθε Λίβυο να «πάρει τα όπλα» για να υπερασπιστεί τα εδάφη της Λιβύης ενάντια σε αυτό που περιέγραψε ως τουρκική εισβολή.
Η Αίγυπτος, η Ελλάδα, η Γαλλία, η Κύπρος και η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν δυσαρεστημένοι και με τις δύο συμφωνίες, σε ένδειξη των ευρύτερων περιφερειακών επιπτώσεων που προέκυψαν από τη σύγκρουση στη Λιβύη, η οποία εξελίχθηκε με τα χρόνια σε έναν πόλεμο πληρεξουσίων. Η Ελλάδα έφτασε στο σημείο να απελάσει τον πρεσβευτή της Λιβύης, Μοχάμεντ αλ-Μενφί, ο οποίος είναι ο σημερινός επικεφαλής του προεδρικού συμβουλίου της Λιβύης στη λεγόμενη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, η οποία εξακολουθεί να συμμορφώνεται και με τις δύο συμφωνίες που είχε συνάψει ο προκάτοχός της.
Η απάντηση του Καΐρου στις συμφωνίες του 2019 ήρθε με τη μορφή αυξημένης υποστήριξης στην εκστρατεία του Hafter να καταλάβει την Τρίπολη. Όμως, μέχρι τον Ιούνιο του 2020, η στρατιωτική επιχείρηση του LNA δεν πέτυχε την κατάληψη της Τρίπολης, ενώ με τα drone της η Άγκυρα, τον ανάγκασε να αποσύρει πρώτα τις μονάδες του γύρω από την Τρίπολη, προτού ολόκληρος ο στρατός στη δυτική Λιβύη αρχίσει να καταρρέει και να υποχωρήσει στη Σύρτη, μια παραθαλάσσια πόλη περίπου 500 χιλιόμετρα (310 μίλια). ανατολικά της Τρίπολης.
Φοβούμενος τα χειρότερα, ο Σίσι προειδοποίησε τότε ότι «η Σύρτη είναι μια κόκκινη γραμμή» και η διέλευση της ανατολικά θα πυροδοτούσε την άμεση αιγυπτιακή στρατιωτική επέμβαση στη Λιβύη. Η Αίγυπτος βρέθηκε σε μια πιθανή άμεση στρατιωτική σύγκρουση με την Τουρκία στον πόλεμο αντιπροσώπων της Λιβύης. Ωστόσο, η πολιτική αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στη Λιβύη κατάφερε να μεσολαβήσει για μια λιβυκή κατάπαυση του πυρός που υπογράφηκε στη Γενεύη στις 23 Οκτωβρίου 2020, η οποία εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα.
Ενώ η κατάσταση στη Λιβύη ψυχράνθηκε, η Άγκυρα προσπάθησε να επιδιορθώσει τους δεσμούς με το Κάϊρο προκειμένου να καταλήξει σε κάποιου είδους συνεννόηση.
Η επίθεση φιλίας της Τουρκίας
Σε αυτό το πλαίσιο, ένας συνταξιούχος Αιγύπτιος πρεσβευτής με εκτενή γνώση των περιφερειακών σχέσεων της χώρας του είπε στο Al-Monitor υπό τον όρο της ανωνυμίας: "Το Κάιρο πρέπει να γνώριζε ότι οι Τούρκοι έφτασαν στην ανατολική Λιβύη".
Είπε ότι «ο εμφύλιος πόλεμος στη Λιβύη» αποτελεί απειλή για την «ασφάλεια της Αιγύπτου» και ο ρόλος της Άγκυρας σε αυτόν «δεν είναι ευπρόσδεκτος» από το Κάιρο. Ο πρώην πρέσβης εξήγησε ότι «η τροποποίηση των δεσμών μεταξύ της ανατολικής Λιβύης και της Άγκυρας» πρέπει να εξεταστεί σε μια ευρύτερη περιφερειακή προοπτική.
Πράγματι, μια τάση συνεχίζεται μεταξύ των περιφερειακών κρατών με μερίδια στον φάκελο της Λιβύης, με στόχο την επίλυση αντικρουόμενων συμφερόντων. Ο Ερντογάν έχει προγραμματιστεί να επισκεφθεί τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μετά την πρόσφατη εξομάλυνση μεταξύ Άγκυρας και Άμπου Ντάμπι. Αυτό αφήνει το Κάιρο εκτός.
Ωστόσο, το τουρκικό ενδιαφέρον για την αποκατάσταση των σχέσεων με το Κάιρο ήταν πάντα στο μυαλό της Άγκυρας. Σε συνέντευξη Τύπου τον περασμένο Μάρτιο, ο Ερντογάν μίλησε για επανάληψη των διπλωματικών επαφών με την Αίγυπτο, αλλά σε χαμηλό επίπεδο.
Τον Μάιο, τουρκική αντιπροσωπεία επισκέφθηκε το Κάιρο για να συζητήσει την επανέναρξη των επαφών, ενώ πιο πρόσφατα, ο Ερντογάν είπε ότι στέλνει τον πρεσβευτή του πίσω στο Κάιρο.
Η Λιβύη ήταν ένα από τα θέματα στο επίκεντρο όλων των συζητήσεων μεταξύ της Αιγύπτου και της Τουρκίας, και φαίνεται ότι έχουν καταλήξει σε κάποιο συμβιβασμό δεδομένης της νέας πραγματικότητας στη Λιβύη.
Η Λιβύη έχει τώρα μια νέα Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας που υποστηρίζεται τόσο από την Άγκυρα όσο και από το Κάιρο. Ο πρωθυπουργός της Λιβύης Abdul Hamid Dbeibah επισκέφθηκε την Άγκυρα και το Κάιρο τον Απρίλιο και τον Σεπτέμβριο, αντίστοιχα.
«Έχει σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος», είπε ο πρώην Αιγύπτιος πρέσβης.
Προειδοποίησε επίσης ότι όλα «θα μπορούσαν να διαλυθούν» εάν το Κάιρο και η Άγκυρα δεν διευθετήσουν τις «διαφορές τους όχι μόνο για τη Λιβύη αλλά και για τη Μεσόγειο», όπου το οικονομικό διακύβευμα είναι υψηλό και για τις δύο χώρες.
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Σε προγενέστερο άρθρο μας , είχαμε επισημάνει ότι το σχέδιο προσέγγισης της Τουρκίας προς τον Στρατάρχη Χαφτάρ βρίσκεται σε εξέλιξη στη Λιβύη, κάνοντας ειδική μνεία για την ανατολική Λιβύη, η οποία είναι ζωτικότατης σημασίας για το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο Σάρατζ-Ερντογάν που αφορά την οριοθέτηση της ΑΟΖ των δύο χωρών, αφού η μέτρηση αυτών ξεκινάει από τα ανατολικά παράλια της Λιβύης , όπου δεσπόζει το δίδυμο Στρατάρχη Χαφτάρ -Aguila Saleh
Η Τουρκία δεν αλλάζει ρότα στη Λιβύη, επιδιώκοντας να συνεχίσει την στρατιωτική παραμονή της στη Λιβύη, επιχειρώντας παράλληλα προσέγγιση του φίλου του Στρατάρχη Χαφτάρ, του Προέδρου του κοινοβουλίου της Λιβύης Aguila Saleh
Ο λόγος που η Τουρκία ρίχνει "γέφυρες φιλίας" προς τον Saleh, είναι μια προσπάθεια να προσαιτεριστεί αυτόν και τον Χαφτάρ, διαβλέποντας ότι οι δύο άνδρες είναι πάρα πολύ πιθανό να είναι οι ηγέτες σε Προεδρία και κυβέρνηση στη Λιβύη μετά τις εκλογές.
Η Τουρκία πλέον αναπτύσει το δόλιο σχέδιο προσέγγισης του Χαφτάρ και του φίλου και συμμάχου του Προέδρου του κοινοβουλίου της Λιβύης Aguila Saleh, με απώτερο σκοπό εάν ο Χαφτάρ εκλεγεί Πρόεδρος στη Λιβύη, να έχει προλειάνει το έδαφος για νομιμοποίηση του παράνομου τουρκολιβυκού συμφώνου Σάρατζ-Ερντογάν για την ΑΟΖ, με το οποίο κλέβουν Τουρκία και Λιβύη μέρος της ελληνικής ΑΟΖ νοτίως Κρήτης.
Παράλληλα και αυτό είναι εξόχως σημαντικό για την Ελλάδα, η Τουρκία επιχειρεί να τα βρεί με την Αίγυπτο στο ζήτημα της Λιβύης, έχοντας κατά νού να ανατρέψει τη συμμαχία Ελλάδας-Αιγύπτου-Κύπρου
Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα;
Τα παραπάνω πρέπει να ενεργοποιήσουν τα αντανακλαστικά της Αθήνας, η οποία θα πρέπει να εντάξει την Αίγυπτο άμεσα στη συμμαχία 3+1 (Ελλάδα-Ισραήλ-Κύπρος+ ΗΠΑ) και να την κάνει 4+1, ενώ παράλληλα να υπογράψει συμφωνία με το Κάϊρο για την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου που να ξεκινάει από την Αίγυπτο και να καταλήγει νοτίως Κρήτης
Επίσης θα πρέπει να "τρέξει" η χώρα μας την ηλεκτρική της διασύνδεση με την Αίγυπτο και τη όσο το δυνατόν ταχύτερα την πόντιση του ηλεκτρικού καλωδίου διασύνδεσής των δύο χωρών