Σύμφωνα με το Politico, η αποστολή κορυφαίων Ευρωπαίων αξιωματούχων και υπουργών στη Λιβύη κατέληξε σε αδιέξοδο, όταν η συνάντηση με τον Χαλίφα Χάφταρ στη Βεγγάζη εξελίχθηκε σε απρόσμενη κρίση.
Μέσα στον καύσωνα του καλοκαιριού, η ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία έφτασε για να συζητήσει το μεταναστευτικό με έναν πολέμαρχο που υποστηρίζεται από τη Ρωσία, μόνο για να συνειδητοποιήσει ότι είχε πέσει σε πολιτική παγίδα, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το Politico.
Μέσα στο αεροσκάφος, ο Επίτροπος Μετανάστευσης της Ε.Ε. Μάγκνους Μπρούνερ και υπουργοί από Ιταλία, Ελλάδα και Μάλτα ανακάλυψαν ότι οι συνομιλίες με τον Χάφταρ είχαν ήδη εκτροχιαστεί. Χωρίς την έγκρισή τους, εμφανίστηκαν δύο υπουργοί της ανατολικής λιβυκής κυβέρνησης του Χάφταρ — μιας διοίκησης που ο ΟΗΕ δεν αναγνωρίζει. Μια συνάντηση μαζί τους θα ισοδυναμούσε με αναγνώριση διεθνούς νομιμοποίησης από την Ε.Ε., κάτι που πολλοί εκτιμούν ότι ήταν εξαρχής ο στόχος του Χάφταρ.
Ακολούθησε ένα πρωτοφανές διπλωματικό φιάσκο.
Εξοργισμένος από τη στάση της ευρωπαϊκής πλευράς, ο 81χρονος Χάφταρ απέλασε την αντιπροσωπεία χωρίς να γίνει καμία συνομιλία για το μεταναστευτικό. Έτσι, η προσπάθεια της Ε.Ε. να περιορίσει τα δίκτυα διακινητών στη Μεσόγειο κατέρρευσε, με τους αξιωματούχους να αλληλοκατηγορούνται για το χάος.
Βασισμένο σε συνεντεύξεις με ανθρώπους που γνωρίζουν τις λεπτομέρειες — όλοι υπό καθεστώς ανωνυμίας — το Politico ξετυλίγει την ιστορία που οδήγησε την ευρωπαϊκή αποστολή σε αποτυχία, αποκαλύπτοντας παράλληλα τον φόβο ότι η Ρωσία του Πούτιν βρίσκει νέους τρόπους να προκαλεί αστάθεια στην περιοχή.
Η «Ομάδα Ευρώπη» σε δοκιμασία
Η παράτυπη μετανάστευση παραμένει κρίσιμη πρόκληση για την Ε.Ε., με τη διαδρομή από Βόρεια Αφρική προς Ελλάδα και Ιταλία να αποτελεί διαχρονικό πονοκέφαλο. Το ταξίδι του Μπρούνερ είχε στόχο να προβάλει την «Ομάδα Ευρώπη», μια κοινή διπλωματική πρωτοβουλία που συντονίζει την Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και τα κράτη-μέλη, ώστε η εξωτερική δράση της Ένωσης να είναι πιο δυνατή από το άθροισμα των επιμέρους προσπαθειών.
Μαζί του ταξίδευαν ο Έλληνας Υπουργός Μετανάστευσης Θάνος Πλεύρης, ο Ιταλός Υπουργός Εσωτερικών Ματέο Πιαντεντόζι και ο Μαλτέζος Υπουργός Εσωτερικών Μπάιρον Καμιλέρι. Στην Τρίπολη, έδρα της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης, οι συνομιλίες κύλησαν ομαλά, έστω κι αν δεν υπήρξε συμφωνία.
Τα προβλήματα ξεκίνησαν μόλις προσγειώθηκαν στη Βεγγάζη.
Ο ρόλος του απεσταλμένου
Ο Πρέσβης της Ε.Ε., Νίκολα Ορλάντο, γνωστός για την εμπειρία του στη Λιβύη, είχε αναλάβει την οργάνωση των συναντήσεων. Ο ίδιος γνώριζε τους κινδύνους: Ο Χάφταρ, διοικητής του Λιβυκού Εθνικού Στρατού και de facto ηγεμόνας της ανατολικής Λιβύης από το 2017, κυβερνά ως στρατιωτικός ηγέτης με στήριξη από τη Ρωσία. Η Ε.Ε. δεν έχει ποτέ αναπτύξει θεσμικές σχέσεις με τη διοίκησή του.
Όταν το αεροσκάφος σταμάτησε στον αεροδιάδρομο και δύο υπουργοί του Χάφταρ εμφανίστηκαν απρόσμενα, οι Ευρωπαίοι υπουργοί ζήτησαν από τον Ορλάντο να κατέβει μόνος για να μιλήσει, αποφεύγοντας οποιαδήποτε κοινή φωτογραφία που θα έδινε διεθνή νομιμοποίηση στον Χάφταρ.
Ο Ορλάντο διαπραγματεύτηκε και διαβεβαίωσε την αποστολή πως θα μπορούσαν να αποβιβαστούν και να περιμένουν στη VIP αίθουσα, χωρίς φωτογραφίες. Όμως η άλλη πλευρά παραβίασε αμέσως την υπόσχεση και άρχισε να τραβά φωτογραφίες.
Η κρίση κορυφώνεται
Καθώς ο Ορλάντο προσπαθούσε να σώσει την κατάσταση, έγινε σαφές πως ο Χάφταρ ήθελε να χρησιμοποιήσει τη συνάντηση για διεθνή προβολή. Η ευρωπαϊκή πλευρά πρότεινε τελικά να πραγματοποιηθεί η συνάντηση χωρίς φωτογραφίες, κάτι που εξόργισε τον Χάφταρ, ο οποίος χαρακτήρισε τον Μπρούνερ ανεπιθύμητο και διέταξε την αποστολή να φύγει άπραγη.
Το φιάσκο πυροδότησε αλληλοκατηγορίες για κακή προετοιμασία. Στις Βρυξέλλες, αξιωματούχοι παραδέχονται ότι οι κίνδυνοι ήταν γνωστοί, αλλά το ρίσκο θεωρήθηκε διαχειρίσιμο.
Η επόμενη μέρα
Παρά την αποτυχία, η «Ομάδα Ευρώπη» θα προσπαθήσει ξανά. Η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν συμφώνησε με Ιταλία, Ελλάδα και Μάλτα να συνεχίσουν τις επαφές, με νέα αποστολή στη Λιβύη — αν και κανείς δεν γνωρίζει πότε και με ποιους.
Η Ρωσία παραμένει ο μεγάλος «παίκτης» στο παρασκήνιο, βλέποντας την ανατολική Λιβύη και τις μεταναστευτικές ροές προς τη Μεσόγειο ως ευκαιρία αποσταθεροποίησης της Ε.Ε. Ο Χάφταρ διατηρεί στενές επαφές με τη Μόσχα και λαμβάνει στρατιωτική στήριξη.
«Κανείς δεν ξέρει τι να κάνει», δηλώνει πηγή με γνώση των συνομιλιών. «Ο κατευνασμός δεν λειτουργεί και ο Χάφταρ θα συνεχίσει να πιέζει, προωθώντας ρωσικά συμφέροντα στη Λιβύη με αντάλλαγμα λίγους λιγότερους μετανάστες που φτάνουν στην Κρήτη».
