Πολλοί θα θυμούνται τον πρώην σοβιετικό ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ως τον άνθρωπο που ηγήθηκε της κατάρρευσης μιας αυτοκρατορίας: η πρόσφατη επέτειος της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου το 1989 συνοδεύτηκε από πλήθος εορτασμών ως φόρος τιμής στο ιστορικό γεγονός που σηματοδότησε το τέλος του Κομμουνισμού στην ανατολική Ευρώπη και την επανένωση της Γερμανίας.
Ο πρώην ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ μιλάει στο CNNi για τις δύσκολες σχέσεις μεταξύ Ρωσίας – ΗΠΑ, τον κίνδυνο ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, ενώ σχολιάζει το «Τσερνόμπιλ», το διάσημο ντοκιμαντέρ του HBO που επανέφερε στο προσκήνιο μια εποχή που διαμόρφωσε τον σύγχρονο δυτικό κόσμο.
Αυτό που λίγοι θυμούνται είναι η συνάντηση που ακολούθησε λίγες εβδομάδες μετά την Πτώση ανάμεσα στον Γκορμπατσόφ και τον τότε αμερικανό πρόεδρο Τζορτζ Μπους τον πρεσβύτερο στην Μάλτα, όπου οι δύο ηγέτες συζήτησαν γι’ αυτήν την αλλαγή σελίδας στο βιβλίο της παγκόσμιας ιστορίας.
Τριάντα χρόνια αργότερα, μερικά από τα θέματα που είχαν συζητηθεί τότε στη Μάλτα, ο έλεγχος των όπλων, το Αφγανιστάν και το δύσκολο χτίσιμο της εμπιστοσύνης ανάμεσα στη Μόσχα και την Ουάσινγκτον, είναι ακόμη επίκαιρα.
Ο Τραμπ στα χνάρια της Σοβιετικής Ένωσης
Την ημέρα που το CNNi συναντούσε στη Μόσχα τον Γκορμπατσόφ, ο Ντόναλντ Τραμπ πραγματοποιούσε αιφνιδιαστική επίσκεψη στα αμερικανικά στρατεύματα στο Αφγανιστάν, για να ανακοινώσει την έναρξη ειρηνευτικών συνομιλιών με τους Ταλιμπάν.Όπως και η Σοβιετική Ένωση 30 χρόνια νωρίτερα, οι ΗΠΑ επιχειρούν έξοδο από το Αφγανιστάν προσπαθώντας ταυτόχρονα να βεβαιωθούν ότι η κεντρική κυβέρνηση της Καμπούλ δεν θα καταρρεύσει.
Το 1989, ΗΠΑ και Σοβιετικοί βρίσκονταν σε αντίπαλα στρατεύματα, με την Ουάσινγκτον να υποστηρίζει τους μουτζαχεντίν που προσπαθούσαν να ανατρέψουν την κυβέρνηση του σοβιετικού καθεστώτος του Προέδρου του Αφγανιστάν Νατζιμπουλάχ Αχμαντζάι. Μόλις δύο χρόνια αργότερα, η ΕΣΣΔ κατέρρευσε, η στήριξη προς την κυβέρνηση της Καμπούλ κατέρρευσε και η κυβέρνηση του Νατζιμπουλάχ έπεσε.
Ερωτηθείς για τα μαθήματα που πήρε από εκείνη την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων, ο Γκορμπατσόφ δηλώνει σήμερα:
«Πρέπει να αποσυρθούν. Αυτό είναι το βασικό μάθημα. Είναι σαν το σπίρτο. Αν το σπίρτο είναι αναμμένο, μια φωτιά ανάβει. Κι όταν σε αυτές τις συγκρούσεις εμπλέκονται ισχυρότερες χώρες, αυτές γίνονται επικίνδυνες για όλα τα κράτη».
Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου συνοδεύτηκε από μια ακόμη κομβικής σημασίας κίνηση: την υπογραφή της Συνθήκης για τις Πυρηνικές Δυνάμεις Μεσαίας Εμβέλειας το 1987.
Η συμφωνία αυτή για τα όπλα στην πράξη κατέρρευσε φέτος, με την απόσυρση από αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών και τη ρωσική κυβέρνηση να δηλώνει ότι πλέον βρίσκεται στον κάδο των σκουπιδιών.
Ερωτηθείς για την κατάρρευση της συνθήκης που είχε ο ίδιος υπογράψει μαζί με τον τότε πρόεδρο Ρίγκαν, ο Γκορμπατσόφ εξέφρασε την ελπίδα ότι τέτοιες συμφωνίες ελέγχου των εξοπλισμών είναι πιθανό να αναβιώσουν.
«Όλες οι συμφωνίες που υπάρχουν εκεί δεν καταστρέφονται, διατηρούνται», δηλώνει. Ωστόσο αυτά είναι τα πρώτα βήματα προς την καταστροφή ενός πράγματος το οποίο σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να καταστραφεί. Γι’ αυτό, αν συνεχίσουμε την πορεία προς αυτήν την κατεύθυνση, όλα είναι πιθανά. Αυτό δεν πρέπει να επιτραπεί».
Ο απόλυτος στόχος στον έλεγχο των όπλων, προσθέτει, πρέπει να είναι η ολοκληρωτική εξαφάνιση των πυρηνικών όπλων.
Στόχος που ωστόσο μοιάζει να απομακρύνεται, δεδομένης της συνεχιζόμενης έλλειψης εμπιστοσύνης ανάμεσα στη Μόσχα και την Ουάσιγκτον. Οι αμερικανο-ρωσικές σχέσεις βρίσκονται στη χειρότερή τους φάση μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, ωστόσο ο Γκορμπατσόφ εκφράζει την ελπίδα ότι Μόσχα και Ουάσινγκτον είναι πιθανό να βρουν έναν τρόπο ώστε να αποφευχθεί ένας μελλοντικός «θερμός πόλεμος».
«Νομίζω ότι πρέπει να αποφευχθεί», υποστηρίζει ο Γκορμπατσόφ όταν ερωτάται αν ο πλανήτης μπαίνει σε μια επικίνδυνη νέα εποχή πολυπολικής εχθρότητας ανάμεσα στα κράτη. «Είναι καλό το γεγονός ότι ήδη σε ολόκληρο τον κόσμο γίνεται συζήτηση και οι άνθρωποι συζητούν, αντιδρούν, και αυτό είναι το σημαντικότερο».
«Πολιτικοί και πολίτες καταλαβαίνουν ότι ένας Νέος Ψυχρός Πόλεμος δεν είναι δυνατόν να επιτραπεί. Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε έναν θερμό πόλεμο που θα μπορούσε να σημάνει την καταστροφή ολόκληρου του πολιτισμού μας. Αυτό δεν πρέπει να επιτραπεί».
Από την Ιστορία, στην ποπ κουλτούρα
Αυτός ο Ψυχρός Πόλεμος, ασφαλώς, αποτελεί αντικείμενο έντονου ενδιαφέροντος της ποπ κουλτούρας, ειδικά μετά την κυκλοφορία του «Τσερνόμπιλ», της τηλεοπτικής σειράς του HBO που καθήλωσε χιλιάδες τηλεθεατές.
Η τηλεοπτική σειρά "Τσερνόμπιλ" της HBO εξετάζει τις σοβιετικές αντιδράσεις μετά την πυρηνική καταστροφή.
Σε ερώτηση αν είδε τη σειρά, ο Γκορμπατσόφ απαντά αρνητικά, προσθέτει ωστόσο ότι οι αποφάσεις που πήρε το 1986 ως τότε σοβιετικός ηγέτης ίσως παρουσιάστηκαν λανθασμένα.
«Δεν το είδα, αλλά ξέρω με κάθε λεπτομέρεια» την ιστορία του Τσερνόμπιλ. «Αυτό που θέλω να πω είναι ότι ως αποτέλεσμα εξετάσαμε όλες τις αιτίες [για την καταστροφή]. Όλα αυτά τα συμπεράσματα τα πήραν όλες οι άλλες χώρες. Αυτά τα συμπεράσματα είναι μάθημα για όλους. Μας ρωτούν ‘Γιατί σιωπούσατε τόσες μέρες;΄’ Απαντώ όμως όπως απαντούσα και τότε. Δεν είχαμε καταλάβει τι είχε συμβεί».
Στις 5 Δεκεμβρίου κυκλοφορεί στη Ρωσία το ντοκιμαντέρ του Βέρνερ Χέρτζογκ με τίτλο «Meeting Gorbachev» («Συναντώντας τον Γκορμπατσόφ») με θέμα τον πρώην σοβιετικό ηγέτη. Η υποδοχή της ταινίας είναι κάτι που αξίζει κανείς να παρακολουθήσει: ο Γκορμπατσόφ δεν είναι σεβαστός στη Ρωσία με τον τρόπο που ήταν στη Δύση και το όνομά του φέρνει στην επιφάνεια τις οδυνηρές μνήμες της σοβιετικής κατάρρευσης που εξακολουθεί να επικρέμεται πάνω από τη ρωσική κοινωνία και κουλτούρα.
Όσον αφορά τον 88χρονο πρώην πρόεδρο, φαίνεται ότι το παρελθόν ακόμα δεν έχει γίνει παρελθόν.
