Μία από τις σημαντικότερες μάχες κατά την εισβολή στην Κύπρο, ήταν και εκείνη της Λαπήθου.
«Κατά τη διάρκεια εκείνης της ημέρας (σ. σ. της 6ης Αυγούστου 1974) έλαβε χώρα η μεγαλύτερη σφοδρότερη και φονικότερη μάχη του πολέμου της Κύπρου. Αναφέρομαι στη μάχη της Λαπήθου, όπου Έλληνες και Ελληνοκύπριοι μαχητές, που αριθμούσαμε συνολικά 230 άτομα, βρεθήκαμε απέναντι στις χιλιάδες των πάνοπλων Τούρκων εισβολέων της 28ης Μεραρχίας του « Αττίλα».
Στέφανος Άννινος
« Επίκαιρα, τεύχος 405ο
Ιωάννης Χρ. Ιακωβίδης . Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας Παντείου Πανεπιστημίου – Ερευνητής- Συγγραφέας
Μετά τις ολέθριες πυρκαγιές στην Ηλεία το 2007 , την έμπρακτη συμβολή των Κυπρίων στην κατάσβεσή τους και στην οικονομική αρωγή τους προς τους πυρόπληκτους , ο Γιώργος Γεωργής , μεταξύ άλλων , διατελέσας πρέσβης της Κύπρου στην Ελλάδα (2005-2009) , στο βιβλίο του «Διατοπικές σχέσεις και εθνική πρόσληψη: Κύπρος – Ηλεία», Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός –Αίπεια, Αθήνα 2011, εξετάζει τη σχέση- κυρίως στον 20ό αιώνα - ανάμεσα στις δύο αυτές ελληνικές περιοχές , ιδιαίτερα μέσω της μελέτης και αποδελτίωσης των ηλειακών εφημερίδων «Πατρίς» και «Αυγή». Αναδεικνύεται πρώτιστα η ισχυρή απήχηση στον χώρο της Ηλείας των μεγάλων γεγονότων κατά των άγγλων αποικιοκρατών της Κύπρου. Επιπλέον, οι ηλείοι στρατιώτες του 1974 –επιζήσαντες και αγνοούμενοι- μας υπενθυμίζουν αυτές τις ιδιαίτερες σχέσεις.
Αφορμή για την ανωτέρω εισαγωγή αποτέλεσε το βιβλίο του Στέφανου Άννινου « Η απόδρασή μου από τον Αττίλα, όπως την έζησα. Κύπρος 1974», εκδόσεις Ηλία Επιφανίου , Λευκωσία-Αθήνα 2018.Πρόκειται για ένα αυτοβιογραφικό έργο που αναφέρεται στην άφιξη του συγγραφέα στη Μεγαλόνησο τον Ιούλιο του 1974 και τη συμμετοχή του κατά δραματικό τρόπο στα γεγονότα της τουρκικής εισβολής και κατοχής . Η διήγηση είναι παραστατική , προκαλεί το αδιάπτωτο ενδιαφέρον του αναγνώστη, αγωνία και ρίγη συγκίνησης , ειδικά κατά τη λήψη και εφαρμογή της απόφασης της ομάδας «των έξι» για απόδραση , θα μπορούσε δε να αποτελέσει σενάριο για κινηματογραφική ταινία ή θεατρική διασκευή.
Το εξαίρετο αυτό βιβλίο προλογίζουν ο τότε διοικητής του συγγραφέα και λοχαγός του 1ου Λόχου/1ου Τάγματος της ΕΛ.ΔΥ.Κ. , Βασίλης Ζησόπουλος και ο Δημήτρης Φ. Χαραλάμπους, καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης , αδελφός του συμπολεμιστή του Στέφανου Άννινου , του δεκαοκτάχρονου , τότε , Πάμπου Χαραλάμπους, στρατιώτη του Μηχανικού και ναρκοθέτη , του οποίου ο λόχος είχε αποδεκατιστεί . Το έργο ολοκληρώνεται με τους επιλόγους του συγγραφέα και της δρος Πηνελόπης Αννίνου .Ακολουθούν τα παραρτήματα με τη δράση των NORATLAS στην Κύπρο και φωτογραφικό υλικό.
Αντί προλόγου ο συγγραφέας αναφέρει ότι στην ηλικία των ένδεκα ετών το 1963 , ζούσε με την οικογένειά του στην Αμαλιάδα της Δυτικής Πελοποννήσου ( Ηλείας) ,στην οποία η βασίλισσα Αμαλία έδωσε το όνομά της σε μία από τις περιοδείες της . Τον Δεκέμβριο του 1963 λόγω των διακοινοτικών ταραχών στην Κύπρο και της επιθετικής συμπεριφοράς της Τουρκίας , οι κάτοικοί της διαδήλωσαν « υπέρ των αδελφών Κυπρίων.»
Τα δραματικά γεγονότα
Ο Στέφανος Άννινος είχε καταταγεί ως νεοσύλλεκτος στην Κόρινθο, στις 11 Αυγούστου 1973, και μετά από τρεις μήνες επελέγη ως υπαξιωματικός της ΕΛ.ΔΥ.Κ, μετατέθηκε στην Ελευθερούπολη και εν συνεχεία στην ίδια την Καβάλα , στη Σχολή του λόχου Υποψηφίων Βαθμοφόρων (Λ.Υ.Β.). Τον Ιούνιο του 1974 του ανακοινώθηκε η μετάβασή του αρχικά στη Σχολή Μηχανικών στο Λουτράκι και ύστερα στο λιμάνι της Αμμοχώστου με το αρματαγωγό « Λέσβος», του οποίου κυβερνήτης υπήρξε ο γενναίος Λευτέρης Χανδρινός, που « παρέμεινε ξεχασμένος από την πολιτεία.»
Την 20η Ιουλίου 1974 άρχισε η τουρκική εισβολή και η τουρκική αεροπορία έπληξε το διοικητήριο της ΕΛ.ΔΥ.Κ στη Λευκωσία. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ο Δενδρινός προσέγγισε την Πάφο και αφού άφησε εκεί τους υπηρετήσαντες στην Μεγαλόνησο οπλίτες , επί δύο ώρες σφυροκοπούσε τον τουρκοκυπριακό θύλακα της περιοχής. Κατόπιν κατευθύνθηκε στην Αίγυπτο , την Κρήτη και στη Σαλαμίνα. Δύο τάγματα πεζικού της ΕΛ.ΔΥ.Κ και ένας λόχος υποστήριξης επιχείρησαν να καταλάβουν το Κιόνελι της επαρχίας Λευκωσίας που ήταν σε μεγάλο βαθμό οχυρωμένο. Τη νύκτα της 20ης Ιουλίου 1974 και ανεξαρτήτως της εκβάσεως αυτής της σφοδρής και άνισης μάχης , η Ελληνική Δύναμη Κύπρου έγραψε « μια από τις πιο ένδοξες σελίδες της ιστορίας της» , με τρεις πεσόντες αξιωματικούς, έναν υπαξιωματικό και οκτώ εφέδρους.
Μετά την 22α Ιουλίου 1974 , οι Τούρκοι διαρκώς παραβίαζαν την εκεχειρία και καταλάμβαναν νέα εδάφη , οπότε στις 4 Αυγούστου 1974 το απόγευμα ο λοχαγός Βασίλης Ζησόπουλος ανακοίνωσε ότι το Γενικό Επιτελείο Εθνικής φρουράς ( ΓΕΕΦ) κάλεσε τον λόχο της ΕΛΔΥΚ να ενισχύσει τις μονάδες της Εθνοφρουράς , για να μην καταλάβει ο τουρκικός στρατός τη Λάπηθο και τον Καραβά. Νωρίς το πρωί της 5ης Αυγούστου έφθασαν εκεί , ο Καραβάς είχε μόλις καταληφθεί και οι ΕΛΔΥΚάριοι έσκαβαν τα ατομικά ορύγματά τους. 6 Αυγούστου 1974: η επική μάχη της Λαπήθου μέσα στα λεμονόδενδρα και τις ελιές: η Εθνική Φρουρά επλήγη καίρια: 86 , κατ΄ άλλους 91 οι πεσόντες. Οι Τούρκοι είχαν απώλειες πολύ περισσότερες από τις δικές μας. Ο ίδιος ο Στέφανος Άννινος διαπίστωσε «την πλήρη έλλειψη επικοινωνίας και σχεδιασμού» και έτρεχε «μέσα σε κάτι χωράφια με ξερόχορτα» , έχοντας τρεις χειροβομβίδες και το όπλο του , διαρκώς δε επικαλείτο τη βοήθεια της Παναγίας .
Με δυσκολία έφθασε στον αυτοκινητόδρομο Κερύνειας- Λευκωσίας εν μέσω τουρκικών καταιγιστικών πυρών . Απαλλαγμένος από τον οπλισμό του, είχε καταφύγει σε μία παραθαλάσσια διώροφη οικία στην άκρη της Λαπήθου , την οποία εγκατέλειψαν οι ιδιοκτήτες , όταν ξαφνικά είδε από εκεί έναν γνωστό του από τη Χαλκίδα που μαζί με άλλους τέσσερεις ανέβηκαν στο σπίτι και αποφάσισαν να αποδράσουν ,ακολουθώντας το βραχώδες τμήμα της ακτογραμμής μεταξύ της θάλασσας και του δρόμου. Τελικά και οι έξι κατέφυγαν μέσα σε έναν βράχο που μπροστά του πέρασαν οκτώ τουρκικά άρματα και άφησαν εμβρόντητο τον Στέφανο Άννινο. Η ώρα ήταν 07.40 μ. μ. και εκείνη την ασέληνη νύκτα θα πορεύονταν μέσα στη ζεστή θάλασσα , με όλες τις δυνατές προφυλάξεις, διότι την περιοχή επιτηρούσαν τουρκικά ταχύπλοα σκάφη. Άρχισαν να κολυμπούν , ο ένας πίσω από τον άλλο, όταν κάποια στιγμή τους αντιλήφθηκαν οι Τούρκοι και οι σφαίρες ρίχνονταν βροχηδόν επί δέκα λεπτά περίπου . Η ώρα ήταν 12.00 τα μεσάνυχτα. Σε κάποια στιγμή ο Στέφανος είδε καμιά δεκαπενταριά Τούρκους να κατευθύνονται εναντίον τους , οπότε βρέθηκαν στο κάτω μέρος ενός βράχου και ήταν πλέον αθέατοι. Με προφυλάξεις, εν συνεχεία επιχείρησαν έξοδο από τη θάλασσα και αντιλήφθηκαν ότι οι τέσσερις δεν ήταν εκεί ,αλλά τελικά εκείνο το βράδυ συγκαταλέγονταν « ανάμεσα στους διασωθέντες.» Προχωρώντας συνάντησαν ένα σπίτι με μια κληματαριά. Το ρολόι έδειχνε 04.50 π. μ. Βρήκαν ρούχα και ντύθηκαν , ενώ όταν βγήκαν έξω , συνάντησαν έναν εθνοφρουρό που αναζητούσε τρόπο επιστροφής σε μη κατεχόμενο έδαφος . Εν τέλει είδαν ένα Land Rover της κυπριακής αστυνομίας και ο Στέφανος Άννινος πληροφορήθηκε ότι ο λόχος του βρισκόταν στον Κοντεμένο. Η συνάντησή του με τον λοχαγό Βασίλη Ζησόπουλο υπήρξε άκρως συγκινητική. 7η Αυγούστου 1974. Το χωριό αυτό δεχόταν τα πυρά του τουρκικού πυροβολικού. Ο λοχίας Στέφανος Άννινος βρισκόταν σε άσχημη σωματική και ψυχική κατάσταση. Οι ΕΛΔΥΚάριοι , μετά από μία δίωρη επικίνδυνη πορεία , έφτασαν περί τις 11.00 μ.μ. στο Μάμμαρι Λευκωσίας . Με τα φώτα σβησμένα κατευθύνθηκαν σε ένα πρόχειρο αναρρωτήριο, στο οποίο νοσηλεύτηκε ο Στέφανος Άννινος επί τέσσερις ημέρες, ενώ στις 11 Αυγούστου μεταφέρθηκε στην ΕΛΔΥΚ, της οποίας ο κύριος όγκος των εγκαταστάσεων βρισκόταν στα υψώματα της Μακεδονίτισσας στη Λευκωσία .
14 Αυγούστου 1974: « Αττίλας 2»
Κατά τις 06.00 π.μ. άρχισαν οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί . Στις 10.30 π.μ. ξεκίνησε η τουρκική έφοδος κατά του στρατοπέδου της ΕΛ.ΔΥ.Κ. και οι Τούρκοι είχαν πολλές απώλειες εξαιτίας της σθεναρής άμυνας των ΕΛΔΥΚάριων. Στις 16 Αυγούστου και έξι το απόγευμα το στρατόπεδο κατελήφθη . Ο απολογισμός είναι ιδιαίτερα οδυνηρός: ογδόντα οπλίτες και τρεις αξιωματικοί οι πεσόντες . Ο Στέφανος Άννινος σημειώνει ,ανάμεσα σε άλλα. «Το γεγονός της απώλειας της ΕΛ.ΔΥ.Κ με πληγώνει ακόμη, όταν το θυμάμαι και θα με πληγώνει για πάντα.»
Μετά τα τραγικά γεγονότα του 1974 ,η έδρα του στρατοπέδου της ΕΛ.ΔΥ.Κ. μεταφέρθηκε στο Μένοικο , το Παλαιομέτοχο, για να καταλήξει στον άγιο Ιωάννη της Μαλούντας . Ο λόχος του Στέφανου Άννινου μετακόμισε στην Κοκκινοτριμιθιά .Εκεί η οικογένεια των Πολύκαρπου και Αντριανούς Μιχαήλ με τα δέκα της παιδιά διατηρούσε καφενείο και η έντονη σύνδεση του Στέφανου Άννινου με τη Μεγαλόνησο είχε ως επιστέγασμα να νυμφευθεί το έκτο παιδί, την Ελένη. Ο ίδιος επέστρεψε στην Ελλάδα « ελάχιστες ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα του 1975.»
Ο γράφων είχε την τύχη, ως πρόσφυγας εκ Λαπήθου , να παρακολουθήσει την παρουσίαση του ανωτέρω βιβλίου στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δήμου Καραβά στη Λευκωσία , ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου , στις 24 Ιανουαρίου 2019. Χαιρετισμούς απηύθυναν ο Δήμαρχος Καραβά , Νίκος Χατζηστεφάνου , ο δραστήριος Δήμαρχος Λαπήθου , Νεοπτόλεμος Κότσαπας, διατελέσας αιχμάλωτος των Τούρκων και συγγραφέας του βιβλίου «Λάπηθος – Καραβάς. Δια πυρός και σιδήρου. Τουρκική εισβολή. Ιούλιος – Αύγουστος 1974» , Λευκωσία 2010, και ο εκδότης Ηλίας Επιφανίου.
Ομιλητής ήταν ο Πέτρος Παπαπολυβίου, αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου και συντάκτης –μεταξύ άλλων- του άρθρου «Της Λαπήθου, 6 Αυγούστου 1974», στο Περί Ιστορίας, 06/08/2014. Στον Στέφανο Άννινο αναφέρθηκε ο Κύπρος Χαραλάμπους, εκ μέρους της οικογένειας του συναγωνιστή του, Πάμπου Χαραλάμπους .Ακολούθησε η αντιφώνηση του συγγραφέα. Την εκδήλωση συντόνιζε η δημοσιογράφος Λίτσα Μαυρίδου
