«Παναγία- Η Μητέρα του Φωτός». Όταν η Τέχνη συναντά τη θρησκεία και ενώνουν λαούς. Κείμενα και ποιήματα που μελοποιήθηκαν από τον Γιώργο Θεοφάνους σε μια μοναδική παράσταση και ντύθηκαν με εικόνες από τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον Αττίλα και το σύγχρονο δράμα της Συρίας.
«Θεριά οι ανθρώποι, δεν μπορούν το φως να το σηκώσουν./Δεν είν ́ αλήθεια πιο χρυσή , σαν την αλήθεια της σιωπής. / Χίλιες φορές να γεννηθείς, τόσες θα σε σταυρώσουν.» Κώστας Βάρναλης , « Οι πόνοι της Παναγιάς» ΕΠΙΚΑΙΡΑ, τεύχος 409 ο Το Ινστιτούτο «Άγιος Μάξιμος ο Γραικός», που υποστηρίζεται από την Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπεδίου ( ή Βατοπαιδίου) και αποσκοπεί στη διάσωση , έρευνακαι ανάδειξη των πολιτιστικών και πνευματικών μας παραδόσεων και η «Αποστολή» της Αρχιεπισκοπής Αθηνών παρουσίασαν το ορατόριο «Παναγία - Η Μητέρα του Φωτός».του Γιώργου Θεοφάνους στο Μέγαρο Μουσικής κατά τις 7 και 8 Φεβρουαρίου 2019 σε σκηνοθεσία και κείμενα της Δέσποινας Γκάτζιου και με αφορμή τις επτά θαυματουργές εικόνες της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου, καθώς και την Αγία Ζώνη της Παναγίας .
250 και πλέον συντελεστές βρέθηκαν επί σκηνής : μουσικά σύνολα κλασικών, βυζαντινών και παραδοσιακών οργάνων ,η συμφωνική ορχήστρα, και ερμηνευτές κλασικού, παραδοσιακού και έντεχνου ρεπερτορίου. Χαιρετισμούς απηύθυναν ο διευθυντής του Ινστιτούτου « Άγιος Μάξιμος ο Γραικός», κ. Νικόλαος Γκουράρος και ο διευθύνων σύμβουλος της Μ.Κ.Ο.
«Αποστολή» της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, κ. Κωστής Δήμτσας, οεκπρόσωπος του καθηγουμένου της Ι.Μ.Μ. Βατοπεδίου Γέροντος Εφραίμ ιερομόναχος Ευδόκιμος Βατοπαιδινός και ο εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, Μητροπολίτης Δωδώνης κ. Χρυσόστομος. Στο καλαίσθητο και κατατοπιστικό πολυσέλιδο πρόγραμμα της εκδήλωσης επισημαίνεται -μεταξύ άλλων-ότι το φως της Παναγίας χρειάζονται οι σύγχρονοι άνθρωποι οι οποίοι ζουν υπό το άγχος των βιοτικών προβλημάτων.
Η Θεοτόκος υπήρξε « η καταφυγή , η ελπίδα και η χαρά για τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας.» Δημιούργημα της εποχής μας O Γιώργος Θεοφάνους, ο κύπριος συνθέτης από τη Λάρνακα , σε συνέντευξή του στονΘάνο Μαντζάνα, κριτικό μουσικής, δημοσιογράφο και συγγραφέα στις 7 Φεβρουαρίου 2019 ανέφερε -μεταξύ άλλων- ότι το έργο του αποτελεί ένα σύγχρονοορατόριο που δεν έχει βεβαίως την κλασική μορφή και περιλαμβάνει μελοποιημένη -και μη- ποίηση , ενώ η σκηνική δράση το καθιστά δημιούργημα της εποχής μας.
Πρόκειται για μια « προσευχή προς την Παναγία, την Μητέρα του Φωτός, φράση απόποίημα του Γέροντα Μωυσή.» Στόχος του είναι να απευθυνθεί σε ποικίλους θεατές και όχι μόνο σε ομιλούντες την ελληνική γλώσσα ορθοδόξους.
Το πρώτο μέρος του ορατορίου αποτελείται από τα εξής γεγονότα-σταθμούς:
α. τη Σύλληψη της Θεοτόκου,
β. τα Εισόδιά της ,
γ. τον Ευαγγελισμό,
δ. τη Γέννηση του Ιησού Χριστού,
ε. τον Γάμο της Κανά,
στ. τα Πάθη του Θεανθρώπου και
ζ. την Κοίμηση της Θεοτόκου , ενώ το δεύτερο μέρος αναφέρεται στην Αγία Ζώνη και στις επτά θαυματουργικές εικόνες της Παναγίας της Ι.Μ. Βατοπαιδίου.
Ο Γιώργος Θεοφάνους έχει μελοποιήσει ποιήματα αφιερωμένα στην Παναγία, κατά κύριο λόγο , πατέρων που έζησαν στο Άγιο Όρος .Περιλαμβάνονται ποιητικές δημιουργίες των Ιωσήφ του Ησυχαστή , Ιωσήφ του Βατοπαιδινού, Μωϋσέως του Αγιορείτη και Θεοκλήτου του Διονυσιάτη κ.ά., καθώς και επιφανών Ελλήνων ποιητών όπως των Κωνσταντίνου Καβάφη, Κώστα Βάρναλη, Γεωργίου Δροσίνη, Κώστα Μόντη κλπ.
Χρησιμοποιήθηκαν ακόμη κινηματογραφημένες σκηνές στην Ιερουσαλήμ , στα μέρη που είχε γεννηθεί , μεγαλώσει και εξεδήμησε η Θεοτόκος , και ο Ιησούς Χριστός έως τα Πάθη και την Ανάστασή Του , όπως και από τη ζωή και τη δράση των καλόγηρων της Μονής Βατοπεδίου.
Παρατίθενται ενδεικτικά τα: α. « Τεμ-ριρέμ, σε ποίηση Γέροντος Ιωσήφ Ησυχαστή και ερμηνεία του Κύρου Πατσαλίδη, βαρύτονου και τηςΙνές Ζήκου , μεσόφωνου ,β. « Η μητέρα του Φωτός» , σε ποίηση Γέροντος Μωυσή Αγιορείτη και τραγούδι της Άντρεα Ιακωβίδου , γ. « Ρόδο το αμάραντο», σε ποίηση του μοναχού Θεόκλητου Διονυσιάτη και με τη συμμετοχή της ορχήστρας και χορωδίας του μουσικού σχολείου Ιλίου και της λαϊκής και παραδοσιακής ορχήστρας Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών ο « Κανών» , δ. « Την ωραιότητα» , Θεοτοκίον Κάθισμα της Οκτωήχου :Ελληνική βυζαντινή χορωδία και με τη συμμετοχή των Πέτρου Γαϊτάνου και Κύρου Πατσαλίδη , ε. «Μαρία», ποίηση Γέροντος Ιωσήφ Βατοπαιδινού με τη μεσόφωνο Ινές Ζήκου , την παιδική χορωδία Δήμου Διονύσου και τη συμφωνική ορχήστρα , την οποία διηύθυνε ο Γιώργος Θεοφάνους . στ. « «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου» , έψαλλε ο Πέτρος Γαϊτάνος, στ. «Οι πόνοι της Παναγιάς», τραγούδι: Πίτσα Παπαδοπούλου, με τη συμμετοχή της ορχήστρας Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών ο « Κανών» και της συμφωνικήςορχήστρας , ζ. «Εγκώμια της Παναγίας» , Στάση Τρίτη «Αι γενεαί πάσαι».
Έψαλλε η Πίτσα Παπαδοπούλου με τη χορωδία «Επτάχορδη λύρα» και την Ελληνική βυζαντινή χορωδία με χοράρχη τον Γιώργο Κωνσταντίνου. Ο Γιώργος Θεοφάνους έχει προβεί σε μελοποίηση των περισσότερων κειμένων του πρώτου μέρους.
Από το δεύτερο μέρος καταγράφονται ενδεικτικά: α. το ιδιόμελον της θαυματουργού εικόνας της Παναγίας της Βηματάρισσας του Αθανάσιου ιερομονάχου Σιμωνοπετρίτη, σε μέλος του Θεοφάνους ιερομονάχου Βατοπαιδινού. Έψαλλε η Ελληνική βυζαντινή χορωδία, β. «Στίχοι απλοϊκοί προς κατάνυξιν» του αγίου Νεοφύτου του Εκλείστου , σε μελοποίηση του Γιώργου Θεοφάνους και έψαλλε ο Πέτρος Γαϊτάνος, γ. « Δέησις» του Κωνσταντίνου Καβάφη , σε μουσική Γιώργου Θεοφάνους , τραγούδι του Μανώλη Μητσιά και με συμμετοχή της χορωδίας « Επτάχορδη λύρα» αγίου Ευθυμίου Κερατσινίου, της ορχήστρας Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών ο «Κανών» και της συμφωνικής ορχήστρας, δ. Προσόμοιον της θαυματουργού εικόνας της Θεοτόκου Παντάνασσας, σε ποίηση του Γέροντος Ιωσήφ Βατοπαιδινού, μέλος Πέτρου Πελοποννησίου (1778) και έψαλλε η μοναχή Παντάνασσα ιεράς Μονής Ταξιαρχών Επιδαύρου, ε. Προσόμοιον της θαυματουργού εικόνας της Θεοτόκου Εσφαγμένης , σε ποίημα του Αθανασίου ιερομονάχου Σιμωνοπετρίτη και έψαλλε ο Γιώργος Δεμελής , στ. Τροπάριο παράκλησης της θαυματουργού εικόνας της Θεοτόκου Ελαιοβρύτισσας, ποίημα του δρος Χαραλάμπους Μ. Μπούσια, σε μέλος Πέτρου Πελοποννησίου (1778) και έψαλλε η Ελληνική βυζαντινή χορωδία. ζ. Απολυτίκιο της θαυματουργού εικόνας της Θεοτόκου Αντιφωνήτριας του δρος Χαραλάμπους Μ. Μπούσια, σε μέλος του Θεοφάνουςιερομονάχου Βατοπαιδινού και έψαλλε η Λυδία Σέρβου. η. «Εις την Παναγίαν», με ποίημα του μοναχού Πέτρου Αγιορείτη (Γρηγοριάτη) , μουσική Γιώργου Θεοφάνους και τραγούδι Δέσποινας Ολυμπίου, θ. Μεγαλυνάριον της θαυματουργού εικόνας της Θεοτόκου Πυροβοληθείσας , σε ποίημα του δρος Χαραλάμπους Μ. Μπούσια και έψαλλε ο Γιώργος Κωνσταντίνου. θ. Απολυτίκιο της θαυματουργού εικόνας της Θεοτόκου Παραμυθίας, Ανωνύμου, σε μέλος Θεοφάνους ιερομονάχου Βατοπαιδινού και έψαλλε η Ελληνική βυζαντινή χορωδία.
Συγκινητικές σκηνές Σημαντική υπήρξε η διαδικασία ενορχήστρωσης και διδασκαλίας των μουσικών Έφης Ζαϊτίδη, Μύριαμ Μαρίνου και Χρυσούλας Τσιμούρη. Συμμετείχαν μαθητές από τομουσικό εργαστήριο Λευκωσίας και ηθοποιοί, όπως οι Γιώργος Τσούρμας,Γιώργος Βλάχος, Σωτήρης Μέντζελος, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Χρήστος Νικολάου, Μιχάλης Κοιλάκος, Μαριαλένα Ροζάκη ,Φοίβος Παπακώστας και ο μικρός Γιάννος Κοιλάκος. Ακουγόταν η φωνή του Άρη Σερβετάλη. Ιδιαίτερα συγκινητική μέχρι δακρύων ήταν η χρήση οπτικοακουστικού υλικού στο «Χαίρε Κύπρος», σε ποίηση Άνθου Λυκαύγη και μελοποίηση Γιώργου Θεοφάνους.
Τραγουδούσε ο Πέτρος «Γαϊτάνος και συμμετείχε η χορωδία «Επτάχορδη λύρα» με το « Τη Υπερμάχω Στρατηγώ ». Ταυτόχρονα προβάλλονταν εικόνες από τα συλημένα μοναστήρια και τις ερειπωμένες εκκλησίες της κατεχόμενης Μεγαλονήσου: «Χαίρε γη της μυρσίνης η μικρή./Χαίρε πληγή των ονείρων η πικρή./.... Χαίρε το πληγωμένο παραμύθι του παππούλη./Χαίρε ο χαμένος γιος./Χαίρε το γκρεμισμένο σπίτι/... Χαίρε γη της ελιάς και του δυόσμου./ Χαίρε πηγή της αγάπης και φως μου/ Χαίρε πληγή ανεπούλωτη./ Ίνα κράζω Σοι·/ Χαίρε Κύπρος Αδούλωτη. Εξίσου συγκλονιστικές σε επόμενο μελοποιημένο κείμενο ήταν οι κινηματογραφικές σκηνές από την ανεπούλωτη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, τον Αττίλα του 1974 και το σύγχρονο δράμα της Συρίας, με την επίκληση της Μαρίας , της Παναγίας, της μάνας ημών των προσφύγων και όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως θρησκείας και εθνικότητας.
