Μπορεί ο Αριστοτέλης να αλλάξει τη ζωή μας προς το καλύτερο, να μας βοηθήσει σήμερα να πλησιάσουμε την ευτυχία, 24 αιώνες αφότου άφησε τη σφραγίδα του στη φιλοσοφία και στις επιστήμες;
Αυτό πιστεύει ακράδαντα η Ιντιθ Χολ, καθηγήτρια κλασικών σπουδών στο King’s College του Λονδίνου, με το τελευταίο μιας σειράς βιβλίων της για την αρχαία ελληνική σοφία, τον «Τρόπο του Αριστοτέλη» ή όπως το πόνημά της «Οι Αρχαίοι Έλληνες: δέκα τρόποι με τους οποίους διαμόρφωσαν τον σύγχρονο κόσμο». Έρχεται και αυτή να προστεθεί σε έναν ανεξάντλητο κύκλο διανοουμένων στο εξωτερικό που αντλούν από την αρχαία ελληνική γραμματεία διδάγματα για την κατανόηση και αντιμετώπιση των προκλήσεων της σύγχρονης ζωής.
Συνδυάζοντας τις προσωπικές εμπειρίες της με την κλασική παιδεία της, κτίζει μία γέφυρα μεταξύ του αρχαίου και του σύγχρονου και με τη βοήθεια γνωστών «αριστοτελικών ηρώων» από τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο κάνει προσιτές στον μέσο αναγνώστη φιλοσοφικές έννοιες για την αρετή και την κακία, τη φιλία, τη δύναμη, την προαίρεση, την απόλαυση, τη σχολή, την αυτογνωσία, τη φιλοδοξία, την επικοινωνία, τη διαβούλευση, την κοινότητα και τη θνητότητα.
Κάθε χρόνο ο ΟΗΕ εορτάζει στις 20 Μαρτίου τη Διεθνή Ημέρα Ευτυχίας, θέτοντας μετρήσιμα κριτήρια, όπως η εξάλειψη της φτώχειας, η μείωση των ανισοτήτων και η σωτηρία του πλανήτη.
Μήπως, όμως, έχει μεγαλύτερη αξία η έννοια της υποκειμενικής ευτυχίας, όπως την όρισε ο Αριστοτέλης, όταν επιδιώκουμε την αυτοεκπλήρωση, την αξιοποίηση όλου του δυναμικού μας στην επίτευξη του απώτερου σκοπού της ανθρώπινης ύπαρξης, τη μεγιστοποίηση της ευδαιμονίας, με όπλο την αρετή, δηλαδή τη μεσότητα μεταξύ της υπερβολής και της έλλειψης; Αυτή η επιδίωξη της ευδαιμονίας αποτελεί θεμελιώδη ευθύνη του καθενός μας, γράφει η Χολ με πάθος.
Αυτή ευαγγελίζονταν και οι πατέρες του αμερικανικού έθνους, όταν ο Τόμας Τζέφερσον στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας το 1776 έγραφε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν ένα «απαράγραπτο δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία και στην επιδίωξη της ευτυχίας», ή όταν ο Τζορτζ Ουάσιγκτον στην πρώτη προεδρική ομιλία του το 1789 υπογράμμιζε «τον ακατάλυτο δεσμό μεταξύ αρετής και ευτυχίας».
Για τη συγγραφέα, ο Αριστοτέλης είναι ο κατεξοχήν πρακτικός φιλόσοφος, ιδιαίτερα επίκαιρος και ευπροσάρμοστος στις μέρες μας. Είναι ο φιλόσοφος που περιέγραψε τον καλύτερο τρόπο λήψης αποφάσεων, τη διαβούλευση, με οδηγό τη φρόνηση, την εξέταση διαφόρων εναλλακτικών επιλογών και των επιπτώσεών τους. Αυτός μας υπενθυμίζει ότι η επιδίωξη του μέτρου είναι δύσκολη, όπως δύσκολη είναι και η επιλογή μεταξύ παρέμβασης ή αδράνειας, πράξης ή απραξίας. Η θεωρία της πειθούς, που ανέπτυξε στη «Ρητορική» του έφερε επανάσταση όχι μόνο στην πολιτική αλλά και σε κάθε κοινωνική σφαίρα, θέτοντας τους κανόνες της αποτελεσματικής επικοινωνίας, αναφέρει ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος, όπου υπηρέτησε στην ελληνική πρεσβεία του Λονδίνου ως προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας.
Αυτός εξαίρει την αυτογνωσία ως απαραίτητο εφόδιο προς την ευδαιμονία, αυτός υπογραμμίζει ότι παρορμήσεις και συναισθήματα, όπως ο φθόνος, ο θυμός και η εκδίκηση πρέπει να ελέγχονται, οι αρετές της δικαιοσύνης, του θάρρους, της γενναιοδωρίας και της φιλίας φέρνουν τη δημόσια αναγνώριση και τιμή. Ο ενάρετος ορίζεται από τις πράξεις του, η καλλιέργεια της αρετής είναι σκοπός ολόκληρης ζωής και ο πλούσιος δεν λογίζεται ευτυχής, αν δεν βοηθάει τους αδύναμους.
Η συγγραφέας επικαλείται τον Αριστοτέλη για να επισημάνει πόσο σημαντική είναι η προετοιμασία για τον θάνατο, πως η διαχείριση του ελεύθερου χρόνου έχει μεγαλύτερη βαρύτητα για την ανθρώπινη άνθηση από την εργασία, πόσο εμπλουτίζει τη ζωή μας η ενασχόληση με το θέατρο, τη μουσική και τις εικαστικές τέχνες, γιατί η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και του ζωικού βασιλείου αποτελεί ουσιώδη υποχρέωση όλων μας. Οι απόψεις του για την κατωτερότητα γυναικών και δούλων δεν φαίνονται ικανές να μετριάσουν τον ενθουσιασμό της Χολ για την αριστοτελική ηθική της αρετής. Ακολουθήστε την οδό του Αριστοτέλη, για να φτάσετε στην ευτυχία, μας προτρέπει με σαφήνεια.
