Η έλλειψη νομικής εποπτείας και τιμωρίας για ατασθαλίες έχει οδηγήσει στην αποτυχία των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων ως οργάνου, πιστεύει ο καθηγητής διεθνούς δικαίου Eser Karakaş.
Σύμφωνα με τον καθηγητή, ο οποίος έχει διδάξει σε αρκετά πανεπιστήμια και έχει σημαντικό συγγραφικό έργο, οι ίδιοι λόγοι θα οδηγήσουν στην κατάρρευση του εκτελεστικού προεδρικού συστήματος που τέθηκε σε ισχύ μετά τις εκλογές του Ιουνίου πέρυσι.
"Εδώ και πολλά χρόνια υπερασπίστηκα τα μέτρα για να μετατρέψω τον τουρκικό στρατό σε αποτελεσματική δύναμη υπό τη διοίκηση της πολιτικής εξουσίας σύμφωνα με τα δημοκρατικά πρότυπα. Έχω πάντα σε εκτίμηση την αξία των ενόπλων δυνάμεων και έτσι ποτέ δεν έβλεπα το ζήτημα από αντι-μιλιταριστική προοπτική. Η άμυνα είναι μία από τις υπηρεσίες του κράτους, όπως η υγεία, η παιδεία και η δικαιοσύνη, και ως εκ τούτου θα πρέπει να υπόκειται στους ίδιους κανόνες με τους άλλους θεσμούς. Οι χιλιάδες στρατιώτες που σκοτώθηκαν εναντίον του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK) από τότε που άρχισε την εξέγερση του το 1984 αποδεικνύουν την αποτυχία των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Η αποτυχία έγινε πιο προφανής από την προσπάθεια στρατιωτικού πραξικοπήματος του 2016, καθώς σχεδόν το ήμισυ των ανώτερων τάξεων έχουν απολυθεί και ένα μεγάλο μέρος από αυτούς έκτοτε φυλακίστηκε, κατηγορούμενο ότι ανήκε στο κίνημα Gülen που η κυβέρνηση λέει ότι ήταν πίσω από την πλοκή" σχολιάζει ο καθηγητής και συνεχίζει:
"Οι ένοπλες δυνάμεις απέτυχαν ως θεσμικό όργανο, καθώς δεν υπόκειντο σε κοινοβουλευτική και νομική εποπτεία και δεν υπήρχαν κυρώσεις για κακή πρακτική, οι οποίες οδήγησαν σε μια κουλτούρα ατιμωρησίας. Η επίβλεψη είναι ο παράγοντας που καθορίζει την αποτελεσματική λειτουργία κάθε ιδρύματος. Οι ένοπλες δυνάμεις πρέπει να υπόκεινται στην πολιτική εποπτεία του Κοινοβουλίου και στη νομική εποπτεία του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Αλλά δεν συνέβη αυτό. Ο τουρκικός στρατός είχε δικό του εφετείο και διοικητικό δικαστήριο, όργανα που δεν υπάρχουν σε καμία δημοκρατική χώρα και οι καταγγελίες περί διαφθοράς και κακής πρακτικής ακούστηκαν από άτομα που εργάζονται στο ίδιο ίδρυμα. Ο στρατός εξακολουθεί να μην υπόκειται στην εποπτεία του Ελεγκτικού Συνεδρίου λόγω κανονισμού που το διαφοροποιεί από άλλους δημόσιους οργανισμούς".
Συνεχίζοντας το σκεπτικό του ο καθηγητής σημειώνει πως εάν ένα θεσμικό όργανο μπορεί να ενεργεί ελεύθερα, ανεξάρτητα από την επίβλεψη, θα αντιμετωπίσει προβλήματα.
"Μέχρι τις συνταγματικές τροποποιήσεις που εγκρίθηκαν με δημοψήφισμα το 2017, η στρατιωτική διοίκηση ήταν συνδεδεμένη με το Υπουργείο Άμυνας, αλλά όχι υπό τον έλεγχό του. Ακόμη και τώρα, το πρωτόκολλο δεν έχει αλλάξει, έτσι ο αρχηγός του γενικού επιτελείου βρίσκεται ακόμα μπροστά από τον υπουργό Άμυνας στις επίσημες τελετές. Εν τω μεταξύ, η εκτελεστική προεδρία που τέθηκε σε ισχύ μετά τις εκλογές τον περασμένο Ιούνιο διαμορφώθηκε με βάση το σύστημα των ΗΠΑ, αλλά οι έλεγχοι και οι ισορροπίες των Ηνωμένων Πολιτειών αγνοήθηκαν. Το νέο πολιτικό σύστημα δεν υπόκειται ούτε σε νομική ούτε πολιτική εποπτεία και ως εκ τούτου όχι μόνο παραβιάζει την αρχή του κράτους δικαίου αλλά θα δημιουργήσει προβλήματα στο μέλλον. Το Κοινοβούλιο δεν έχει την εξουσία να επιβλέπει το προεδρικό σύστημα και τον προϋπολογισμό του. Επίσης, τα δικαστήρια δεν επιτρέπεται σε μεγάλο βαθμό να ελέγχουν την εξουσιαστική ισχύ. Σύμφωνα με τις αλλαγές που έγιναν στο νόμο που διέπει το Ελεγκτικό Συνέδριο, οι υπουργοί είναι τώρα υπόλογοι μόνο ενώπιον του Προέδρου. Το όλο σύστημα είναι τώρα απαλλαγμένο από κοινοβουλευτική εποπτεία, μια ελευθερία που μόνο προηγουμένως απολάμβανε μόνο ο στρατός. Εκείνοι που σχεδίασαν το νέο σύστημα πιστεύουν πιθανώς ότι έχουν κάνει καλή δουλειά δίνοντας την εξουσία να διορίζουν πρεσβευτές, πανεπιστημιακούς καγκελάριους και δικαστές του Συνταγματικού Δικαστηρίου σε ένα πρόσωπο, τον πρόεδρο" τονίζει.
Αν το κοινοβούλιο είχε λόγο, πιστεύει ο Eser Karakaş, ίσως θα διορίζοντας οι ίδιοι άνθρωποι, αλλά τουλάχιστον τότε θα υπήρχε χώρος για διαπραγματεύσεις και λήψη δημοκρατικών αποφάσεων. Αν είχε επιτραπεί στο κοινοβούλιο να επιβλέπει τις ένοπλες δυνάμεις, θα μπορούσε να αποτρέψει το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016.
Κατόπιν φέρνει ως παράδειγμα προς μίμηση το αμερικανικό σύστημα και καταλήγει στο συμπέρασμα πως εάν το προεδρικό σύστημα δεν μετασχηματιστεί κατά τρόπο που να διασφαλίζει την καλή και υγιή λειτουργία του, σύντομα θα αντιμετωπίσει την ίδια αποτυχία με τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις.
