Ο Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας (1006 – 22 Μαΐου 1067) ήταν αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τις 24 Νοεμβρίου του 1059 έως τις 22 Μαΐου του 1067.
Ήταν γιος του Ανδρόνικου Δούκα, ενός Παφλαγόνα ευγενή, ο οποίος υπηρέτησε κατά πάσα πιθανότητα ως κυβερνήτης του θέματος της Μοισίας.
Ο Κωνσταντίνος απέκτησε δύναμη όταν παντρεύτηκε τη δεύτερη σύζυγό του, Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα, ανιψιά του Πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριου. Το 1057 υποστήριξε τον σφετερισμό του θρόνου από τον Ισαάκιο Α΄ Κομνηνό αλλά σταδιακά τάχθηκε με την αυλική γραφειοκρατία εναντίον των μεταρρυθμίσεων του νέου αυτοκράτορα. Παρά τη σιωπηρή αντίδρασή του, το Νοέμβριο του 1059 επελέγη από τον άρρωστο Ισαάκ ως διάδοχός του, υπό την επίδραση του Μιχαήλ Ψελλού. Έπειτα από λίγο ο Ισαάκιος εγκατέλειψε τον θρόνο, καταφεύγοντας σε μοναστήρι και στις 24 Νοεμβρίου 1059 ο Κωνσταντίνος Ι’ Δούκας στέφθηκε αυτοκράτορας.
Η άνοδός του στο θρόνο ήταν θρίαμβος της αριστοκρατίας αλλά ο θρίαμβος αυτός αποδείχθηκε οδυνηρός για την Αυτοκρατορία δεδομένου ότι ο Κωνσταντίνος φάνηκε ανίκανος στη διοίκησή της.
Ο νέος ηγεμόνας έδωσε εξουσία σε δύο νεαρούς γιους του, διόρισε τον αδελφό του, Ιωάννη Δούκα, Καίσαρα και αποδύθηκε σε πολιτική υπέρ της αυλικής αριστοκρατίας και του κλήρου. Περικόπτοντας σημαντικά την εκπαίδευση και την οικονομική ενίσχυση των στρατιωτικών δυνάμεων, μοιραία αποδυνάμωσε τη βυζαντινή άμυνα σε ένα κρίσιμο χρονικό σημείο, το οποίο συμπίπτει με τη επέκταση προς τα δυτικά των Σελτζούκων – Τούρκων και των Τουρκομάνων συμμάχων τους.
Ο Κωνσταντίνος έγινε σύντομα μισητός στους υποστηρικτές του Ισαάκιου στην στρατιωτική αριστοκρατία, οι οποίοι αποπειράθηκαν να τον δολοφονήσουν το 1061. Επιπλέον, έχασε κάθε δημοτικότητα στις λαϊκές τάξεις, έπειτα από την αύξηση που επέβαλε στους φόρους, προσπαθώντας να πληρώσει μετά από πολύ καιρό τα μέλη του στρατεύματος.
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του το Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος απώλεσε το μεγαλύτερο μέρος της Βυζαντινής Ιταλίας από τους Νορμανδούς εκτός από την περιοχή γύρω από το Μπάρι, αν και υπήρξε μία αναβίωση του ενδιαφέροντός του για τη διατήρηση της Απουλίας διορίζοντας τουλάχιστον τέσσερις στρατηγούς στην Ιταλία.
Η αυτοκρατρορία υπέστη, επίσης, επιδρομές από τον Αλπ Αρσλάν, στη Μικρά Ασία, το 1064 και από τους Ούζους στη Βαλκανική το 1065.
Ο Κωνσταντίνος, γέρος, ήδη, και με κλονισμένη υγεία όταν ανέβηκε στον θρόνο, πέθανε στις 22 Μαΐου 1067. Τον διαδέχθηκαν οι νεαροί γιοί του υπό την κηδεμονία της μητέρας τους, Ευδοκίας Μακρεμβολίτισσας.
Οικογένεια
Νυμφεύτηκε πρώτα την κόρη του Κωνσταντίνου Δαλασσηνού.
Έπειτα ο Κωνσταντίνος Ι΄ έκανε δεύτερο γάμο, με την Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα, κόρη του Ιωάννου Μακρεμβολίτη και της αδελφής του πατριάρχου Μιχαήλ Α΄ Κηρουλαρίου.
Τέκνα:
Μιχαήλ Ζ΄ π.1050-1090, Αυτοκράτορας των Ρωμαίων.
Ανδρόνικος π.1057-μετά το 1081, συν-Αυτοκράτορας.
Κωνστάντιος 1060-1082 πορφυρογέννητος, συν-Αυτοκράτορας.
Άννα, μοναχή.
Θεοδώρα 1058-1083, σύζυγος του Ντομένικο Σάλβο, δόγη της Βενετίας (1071-84).
Ζωή, σύζυγος του Αδριανού Κομνηνού, αδελφού του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού.
Φωτογραφία εξωφύλλου: Ο Κωνσταντίνος Ι’ Δούκας και η Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα σε νόμισμα της περιόδου της βασιλείας τους
