Για ακόμα μία φορά η αρχαιολογία βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα θαύμα.
Οι αρχαιολογικές έρευνες που γίνονται στην Αγία Σοφία έχουν φέρει στο φως έναν αριθμό νέων και εντυπωσιακών ανακαλύψεων, σύμφωνα με το Daily Beast.
Ένα σημαντικό εύρημα είναι πως η κατασκευή του ναού ήταν ακόμη μεγαλύτερη και πιο περίπλοκη από την αρχική εκτίμηση. Ειδικότερα, μία ομάδα αρχαιολόγων, με επικεφαλής τον Ken Dark, του University of Reading και του Jan Kostenec, ιδρυτικό μέλος και διευθυντή του Κέντρου της Τσεχίας για την Αρχαιολογία της Μεσογείου, εργάστηκαν στο ναό το διάστημα 2004-2018.
Πολλές από τις ανακαλύψεις τους έγιναν κατά την επίσημη αποκατάσταση του οικοδομήματος. Όταν αφαιρέθηκαν προσθήκες γύψου βρήκαν μωσαϊκά, νωπογραφίες και επιγραφές από τις αρχαϊκές και μεσαιωνικές περιόδους. Στο βιβλίο που εκδόθηκε πρόσφατα «Hagia Sophia: An Archaeological Reexamination of the Cathedral of Byzantine Constantinople» ανακοίνωσαν ότι ανακάλυψαν κάτι που πιθανώς είναι το βαπτιστήριο, το οποίο υπήρχε η εκτίμηση ότι είχε χαθεί.
Τουλάχιστον 1.400 χρόνια πριν αυτή η κατασκευή θα «φιλοξενούσε» την τελετή βάπτισης των παιδιών των αυτοκρατόρων και άλλων απογόνων μελών των ανώτερων τάξεων της κοινωνίας. Επίσης, ανακάλυψαν κάτι που ενδεχομένως ήταν μία βιβλιοθήκη κάτω από τη μεγάλη αίθουσα. Το μέγεθος της πιθανής βιβλιοθήκης σημαίνει ότι θα μπορούσε να έχει χιλιάδες παπύρους, κάτι που αυξάνει τη σημασία της τοποθεσίας ως τόπος μάθησης και έρευνας εκείνα τα χρόνια.
Σε άλλη τοποθεσία, γνωστή ως ο βορειοανατολικός προθάλαμος (προπύλαια), οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν και ταυτοποίησαν ένα σημείο από πορφυρόλιθο όπου ο αυτοκράτορας θα στεκόταν. Ο «δίσκος» αυτός αποτελεί μέρος του αρχικού δαπέδου του 6ου αιώνα του ναού που έχτισε ο Ιουστινιανός. Ο Ken Dark δήλωσε στο Live Science πως «είναι ενδεχομένως το μόνο σημείο, όπου μπορεί πιθανώς κανείς να καταδείξει το ακριβές σημείο στο οποίο ο πιο διάσημος αυτοκράτορας στεκόταν». Το άρθρο επεσήμανε στο σημείο αυτό:
Αν θέλετε να ακολουθήσετε τα χνάρια ενός από τους πιο σπουδαίους νομοθέτες της Ιστορίας πρέπει να το πράξετε σύντομα. Η Αγία Σοφία ως μουσείο είναι υπό απειλή. Το 2018, αλλά και πρόσφατα, ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανέφερε ότι θέλει να την κάνει και πάλι τζαμί. Ακόμη, το άρθρο ανέφερε ότι ίσως διεθνώς ο Ιουστινιανός να μην είναι τόσο διάσημος όσο ο Ιούλιος Καίσαρας, αλλά υπήρξε ένας αυτοκράτορας σημαντικός και με επιρροή. Για πολλά χρόνια το Βυζάντιο, υπό την ηγεμονία του, βρέθηκε σε πολέμους για να αποκαταστήσει την κυριαρχία του. Η πιο σημαντική συνεισφορά του, ήταν πάντως ο Ιουστινιάνειος Κώδικας ή Corpus Iuris Civilis.
Δεν ήταν ο πρώτος κώδικας νόμων, αλλά έφερε μεγάλη μεταρρύθμιση και παρέμεινε το θεμέλιο για το νομικό σύστημα του Βυζαντίου. Από την άλλη, ο Ιουστινιανός δημιούργησε την Αγία Σοφία.
Η κατασκευή της έχει μία μακρά και βίαιη ιστορία. Στο σημείο όπου ανεγέρθηκε υπήρχε ομώνυμος ναός κτισμένος επί Κωνσταντίνου Α’ και Κωνσταντίνου Β’, ο οποίος, όμως, κάηκε κατά τη Στάση του Νίκα όπως άλλωστε και η μισή σχεδόν πόλη, ενώ δεκάδες χιλιάδες έχασαν τη ζωή τους. Η Αγία Σοφία αναγνωρίστηκε ως αρχιτεκτονικό «θαύμα». Κατέστη ο τόπος σημαντικών αυτοκρατορικών τελετών, όπως η στέψη τους.
Ανήκει στις κορυφαίες δημιουργίες της βυζαντινής ναοδομίας, όντας πρωτοποριακού σχεδιασμού και αρχιτεκτονικής συνθέσεως, και αποτελεί ακόμη και σήμερα σύμβολο της πόλης. Μέχρι το 1453 λειτουργούσε ως Ορθόδοξος Καθεδρικός Ναός της πόλης, με εξαίρεση την περίοδο 1204-1261, κατά την οποία ήταν Ρωμαιοκαθολικός. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης μετατράπηκε σε ισλαμικό τέμενος, ενώ το 1934 μετατράπηκε σε μουσειακό χώρο (Ayasofya Muzesi).
