Ο Πήλιος Γούσης ήταν Σουλιώτης οπλαρχηγός και αγωνιστής της επανάστασης του 1821. Αν και πήρε μέρος σε αγώνες των συμπατριωτών του εναντίον του Αλή πασά Τεπελενλή, έχει μείνει στην ιστορία ως «προδότης» του Σουλίου.
Σύμφωνα με την παράδοση, πριν το ξέσπασμα της επανάστασης, κατά την περίοδο 1800-1803, ο Γούσης έγινε όργανο του γιου του Αλή Πασά, του Βελή πασά, ο οποίος από το καλοκαίρι του 1803, είχε αναλάβει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Σουλιωτών. Πιθανότερη αιτία της μεταστροφής του ήταν είτε η φιλοχρηματία είτε οι οικογενειακές αντιζηλίες. Τον Σεπτέμβριο του 1803, ο Γούσης ήρθε σε συνεννόηση με το Βελή πασά. Του πρότεινε ένα σχέδιο κατάληψης του Σουλίου με αντάλλαγμα την απελευθέρωση ενός γαμπρού του, που κρατείτο όμηρος, καθώς και την παροχή μεγάλου χρηματικού ποσού.
Το σχέδιο θα πραγματοποιείτο στις 26 Σεπτεμβρίου και είχε ως εξής: Ο Γούσης θα υποδείκνυε στους Τουρκαλβανούς ένα αφύλακτο μονοπάτι που θα οδηγούσε στο Κούγκι, ώστε να αποκλειστούν οι Σουλιώτες. Όταν ο Βελής έκανε γενική επίθεση, οι Σουλιώτες βρέθηκαν περικυκλωμένοι από τα πυρά 200 Τούρκων, που ο Γούσης είχε οδηγήσει την προηγούμενη νύχτα στο Σούλι. Οι υπερασπιστές του αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, να εγκαταλείψουν το Σούλι και να μεταβούν στην Κέρκυρα.
Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, στο ποίημα του «Καλόγερος» παρουσιάζει τον Γούση να καλεί τον καλόγερο Σαμουήλ να παραδοθεί στο Βελή πασά, λίγο πριν ανατινάξει τη μπαρουταποθήκη στο Κούγκι. Πολλοί ερευνητές όμως αναφέρουν πως μετά τη συνθηκολόγηση των Σουλιωτών, ο Γούσης βρέθηκε στην Κέρκυρα το 1820 και σχεδίασε από κοινού με τους συμπατριώτες του την επίθεση κατά του Αλή πασά. Η αποκατάσταση του ονόματος του Γούση Υπάρχουν ιστορικοί, οι οποίοι εκφράζουν εντελώς διαφορετική άποψη. Υποστηρίζουν πως η λεγόμενη «προδοσία» του Πήλιου Γούση στην κατάληψη του Σουλίου, βασίζεται στη λαϊκή παράδοση και απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Σε πολλά βιβλία αναγράφεται ότι ο Γούσης ήταν Σουλιώτης πολεμιστής, ο οποίος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1819. Πολέμησε από το 1800 μέχρι και το 1804 τους Τουρκαλβανούς του Αλή πασά και έπεσε ηρωικά το 1826, κατά την έξοδο του Μεσολογγίου.
Η αποκατάσταση του ονόματος του Γούση
Υπάρχουν ιστορικοί, οι οποίοι εκφράζουν εντελώς διαφορετική άποψη. Υποστηρίζουν πως η λεγόμενη «προδοσία» του Πήλιου Γούση στην κατάληψη του Σουλίου, βασίζεται στη λαϊκή παράδοση και απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Σε πολλά βιβλία αναγράφεται ότι ο Γούσης ήταν Σουλιώτης πολεμιστής, ο οποίος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1819. Πολέμησε από το 1800 μέχρι και το 1804 τους Τουρκαλβανούς του Αλή πασά και έπεσε ηρωικά το 1826, κατά την έξοδο του Μεσολογγίου.
Η παρεξήγηση και ο χαρακτηρισμός του «προδότη»
Λέγεται, πως μετά τον θάνατο του Γεωργίου Τζαβέλλα, οι Σουλιώτες ζήτησαν την εκλογή νέου αρχηγού. Ο Γούσης έθεσε υποψηφιότητα για το αξίωμα, αλλά τελικά εξελέγη ο Φώτος Τζαβέλλας. Τότε ακούστηκε να λέει δυσαρεστημένος ο Γούσης: «γ… τη μάνα του, όλο οι Τζεβελλαίοι θα ορίζουν το Σούλι; Θα τους δείξω εγώ».
Στη συνέχεια έφυγε από το Σούλι, παίρνοντας μαζί την οικογένεια και τους ακολούθους του και εγκαταστάθηκε στην Πρέβεζα. Η κακή φήμη του Γούση προέκυψε από το συγγραφέα Χριστόφορο Περραιβό, ο οποίος έγραφε, πιθανότατα για προσωπικούς λόγους, πως «ο Γεώργιος Μπότσαρης και οι συμπεθέροι του Γούσης και Κουτσονίκας επρόδωσαν στον Αλή πασά την πατρίδα τους, το Σούλι». Η υπόληψη και το όνομα και του Πήλιου Γούση σήμερα θεωρείται ότι έχουν αποκατασταθεί ιστορικά.
Αντλήθηκε υλικό από το βιβλίο «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821. Από την προεπαναστατική περίοδο έως την βασιλεία του Όθωνα», ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ.
