«Φρένο» στους ιεροψάλτες που τα τελευταία χρόνια «παντρεύουν» τη Βυζαντινή Μουσική με την τεχνολογία των smartphones και των tablets επιχειρεί να βάλει η Ελλαδική Εκκλησία.
Ο ψηφιακός «ισοκράτης», που δεν είναι παρά μια εφαρμογή που κατεβάζει κανείς στο κινητό του τηλέφωνο με «ισοκρατήματα» (μουσική συνοδεία της κύριας μελωδίας στη βυζαντινή μουσική) έχει μπει δυναμικά σχεδόν σε κάθε ναό καλύπτοντας σε πολλές περιπτώσεις τα κενά που παρουσιάζονται στον αριθμό των βοηθών ιεροψαλτών.
Και μπορεί για την Ιερά Σύνοδο η χρήση των νέων τεχνολογιών στα αναλόγια να μη συνάδει με την παράδοση της Εκκλησίας, ωστόσο για τους ιεροψάλτες και δη τους νέους το πρόβλημα βρίσκεται αλλού: από τους περίπου 7.000 που υπάρχουν σήμερα στη χώρα οι περισσότεροι λαμβάνουν, όπως λένε, «μισθούς πείνας».
«Κατά τα τελευταία έτη παρατηρείται, όλο εν και περισσότερον, η χρήσις υπό τινών ιεροψαλτών ηλεκτρονικής συσκευής υπό την ονομασίαν “ψηφιακός ισοκράτης” ή “μηχανικός ισοκράτης”, η οποία παράγει ήχον προσομοιάζοντα εις την ανθρωπίνην φωνήν, και τούτο προκειμένου να αναπληρώσουν το κενόν της παρουσίας βοηθού, ο οποίος θα εκτελέση το ίσον», αναφέρεται στην πρόσφατη εγκύκλιο της Ιεράς Συνόδου για τη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων κατά τη Θεία Λειτουργία.
Η Ιερά Σύνοδος, χωρίς να θέλει να πάει κόντρα στην ψηφιακή εποχή, συστήνει να υπάρχει «κατ’ οικονομίαν η λελογισμένη και μετά φειδούς» χρήση των ηλεκτρονικών μέσων στους ναούς χωρίς να υποκαθίστανται τα λειτουργικά βιβλία.
«Εις τοιαύτας δε περιπτώσεις όπως αι εν λόγω συσκευαί τοποθετούνται επί τω αναλόγιον αποκλειστικώς ώστε να μην κρατούνται ή και περιφέρονται ανά χείρας υπό των ψαλλόντων ή αναγιγνωσκόντων με αποτέλεσμα τον σκανδαλισμόν έστω και ενός εκ των πιστών».
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Περιφέρειας Αττικής Ρωμανός ο Μελωδός και Ιωάννης ο Δαμασκηνός κ. Ηλία Τούμπα, «όπως όλοι οι χώροι, έτσι και η Εκκλησία έχει κάποιους κανόνες που δεν είναι συμβατοί με την ασύδοτη χρήση ηλεκτρονικών μέσων».
«Αυτό», συνεχίζει, «που γίνεται στα αναλόγια με τους ιεροψάλτες, ειδικά από τους νέους οι οποίοι είναι πολύ εξοικειωμένοι με τις τεχνολογίες, δημιουργεί μια τρομερή ψευδαίσθηση ότι δηλαδή είναι ένας άνθρωπος και δημιουργεί μια τέτοια εικόνα που νομίζει κάποιος ότι ακούγονται πέντε, δέκα, δεκαπέντε. Αυτό είναι απαράδεκτο. Δεν είναι στην παράδοση της Εκκλησίας».
Ο κ. Τούμπας σημειώνει ότι στην Εκκλησία «έχουμε κάποια βιβλία τα οποία τα χαρακτηρίζουμε λειτουργικά. Μιλώντας με συναδέλφους έλεγα: για σκεφτείτε το Ευαγγέλιο να λέγεται και ο διάκος να σηκώνει το τάμπλετ αντί το Ευαγγέλιο και να λέει Σοφία Ορθοί. Σκέφτεστε πόσο κωμικό θα είναι μέσα στον ναό να συμβεί κάτι τέτοιο; Οι προϊστάμενοι και οι υπεύθυνοι των ναών πρέπει να μεριμνήσουν η εγκύκλιος της Συνόδου να έχει αποτέλεσμα».
Σε κάθε περίπτωση επισημαίνει «εμείς οι ψάλτες πρέπει να προσελκύσουμε ανθρώπους στα αναλόγια, να καταλάβουμε ότι η δουλειά μας δεν είναι μόνο καλλιτεχνική αλλά και ουσιαστική μέσα στον χώρο της Εκκλησίας. Να μην υποκαθιστούμε τους ανθρώπους με τα ηλεκτρονικά μέσα, διότι δεν μπορεί η Εκκλησία που είναι σύναξη ανθρώπων να φτάσει σε τέτοιο σημείο εκβιομηχάνισης που να μην έχει ανάγκη πια τους ανθρώπους».
Χαμηλοί μισθοί
Φοιτητής στο ΤΕΙ Καλαμάτας ο Δημήτρης Παπαγιαννόπουλος βρίσκεται στα ιερά αναλόγια από μικρό παιδί. Διαθέτει τη φωνή, την όρεξη, όμως ο χώρος της ιεροψαλτικής λέει πως είναι ιδιαίτερα απαιτητικός. Και όχι μόνο απαιτητικός αλλά και οι απολαβές στις περισσότερες περιπτώσεις θεωρούνται απλό χαρτζιλίκι.
«Η ιεροψαλτική είναι για μένα όνειρο ζωής. Ωστόσο, η κατάσταση είναι λίγο αποκαρδιωτική διότι η Ελλαδική Εκκλησία με τους ψάλτες δεν έχει και ιδιαίτερη σχέση. Συγχρόνως με τις σπουδές μου εξυπηρετούσα μια εκκλησία στην Καλαμάτα. Επαιρνα 200 ευρώ. Οι απαιτήσεις ήταν πάρα πολλές. Πολλές φορές ήμουνα μόνος μου. Θέσεις για τους νέους υπάρχουν, όμως οι αποδοχές είναι ελάχιστες. Πολλές φορές στην επαρχία ο ιερέας αναγκάζεται να βγάλει τη Θεία Λειτουργία μόνος του».
Ο ίδιος στο παρελθόν έχει κάνει χρήση του «ψηφιακού ισοκράτη» μια που, λέει, «κάποτε ήμουν σε εκκλησία σε νησί και επειδή δεν υπήρχε άλλος ψάλτης, ήμουνα υποχρεωμένος να ψάλλω όλη τη λειτουργία 7 με 11 μόνος μου. Αυτός ο ψηφιακός ισοκράτης για μένα τότε ήταν μια τεράστια βοήθεια διότι σε στιγμές που αισθανόμουν κούραση μπορούσα να πάρω ανάσα».
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Αττικής, αν και σήμερα βγαίνουν ιεροψάλτες και δη νέοι, ωστόσο η έλλειψη ασφαλιστικής κάλυψης και οι χαμηλοί μισθοί είναι δύο παράγοντες που λειτουργούν αποτρεπτικά στο να ασχοληθούν τελικά με την ιεροψαλτική.
«Οταν οι αμοιβές είναι χαμηλές, οι άνθρωποι είναι ανασφάλιστοι και κανείς δεν ασχολείται με αυτό, είναι λογικό τα νέα παιδιά να μην προσέρχονται, γιατί είναι πάρα πολύ κοπιαστική η ενασχόληση, είναι πολύωρη, τις ημέρες των αδειών που όλος ο κόσμος ξεκουράζεται ο ιεροψάλτης πρέπει να βρίσκεται στην εκκλησία να ψάλλει. Η έλλειψη ασφαλιστικής κάλυψης είναι σημαντικός αποτρεπτικός παράγοντας, όπως και η εξέλιξη. Επίσης και το ότι ενώ όλοι οι Ελληνες συνταξιοδοτούνται στα 67 βλέπουμε αυτή τη στιγμή στα αναλόγια να υπάρχουν άνθρωποι 75 και 80 ετών οι οποίοι όπως όλοι οι πολίτες πρέπει να πάρουν και αυτοί τη σύνταξή τους ώστε να έρθει η σειρά των νέων…».
