Συμπτώματα-αίτια-θεραπείες
Σήμερα σε όλο τον κόσμο ο καρκίνος είναι στις υψηλότερες θέσεις αιτιών θανάτου και ο καρκίνος του ήπατος είναι για τους άνδρες η δέκατη πιο συχνή νεοπλασία, ενώ για τις γυναίκες είναι η όγδοη πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο.
Ο καρκίνος του ήπατος βρίσκεται στην 5η θέση του πιο συχνού αιτίου θανάτου από καρκίνο στο γενικό πληθυσμό και από το 1980 η συχνότητα εμφάνισής του έχει τριπλασιαστεί. Θετική εξέλιξη αποτελεί η μείωση της εμφάνισής του στους νέους ασθενείς, κυρίως στο δυτικό κόσμο, λόγω της πρόληψης κάποιων ασθενειών όπως π.χ. οι ηπατίτιδες που αποτελούν προδιαθεσικό παράγοντα, ενώ αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι προσβάλλει τρεις φορές περισσότερο τους άνδρες από ότι τις γυναίκες.
Γι’ αυτό, η διεθνής κοινότητα δίνει μεγάλη σημασία στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και των ιατρών με στόχο την πρώιμη διάγνωση και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή του. Στη διεθνή αυτή προσπάθεια συμμετέχει και η χώρα μας.
Το ήπαρ και ο καρκίνος του ήπατος
Το ήπαρ είναι ένα σημαντικό όργανο του ανθρώπινου σώματος, που βρίσκεται πίσω από το πλευρικό τόξο στην άνω και δεξιά πλευρά της κοιλίας. Βοηθάει τον οργανισμό να παράγει, να χρησιμοποιεί και να αποθηκεύει την ενέργεια της τροφής, παράγοντας το μεγαλύτερο ποσοστών ουσιών που χρησιμοποιεί ο οργανισμός για να λειτουργήσει. Παράλληλα, παράγει και την χολή, η οποία είναι ένα μείγμα ουσιών που χρησιμοποιούμε στο έντερο μας για τη σωστή πέψη των τροφών και την απορρόφηση τους. Η χολή διαμέσου των χοληφόρων αγγείων πηγαίνει από το ήπαρ στο έντερο.
Ο πρωτοπαθής καρκίνος ήπατος – χοληφόρων εμφανίζεται όταν τα κύτταρα στο ήπαρ αυξάνονται και πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα, δημιουργώντας μία μάζα που ονομάζεται όγκος. Τα κύτταρα αυτά μπορούν να είναι ηπατοκύτταρα (ηπατοκυτταρικός όγκος) ή να είναι κύτταρα των χοληφόρων αγγείων και να σχηματίζουν έναν όγκο (χολαγγειοκαρκίνωμα) που αναπτύσσεται μέσα ή κοντά στο ήπαρ και το προσβάλλει. Ενδο-ηπατικό χολαγγειοκαρκίνωμα λέγεται όταν ο όγκος μεγαλώνει στα χοληφόρα αγγεία μέσα στο ήπαρ και εξω-ηπατικό όταν μεγαλώνει στα χοληφόρα εκτός του ήπατος προς το πάγκρεας και το δωδεκαδάκτυλο. Σε αυτό το άρθρο εστιάζουμε στο χολαγγειοκαρκίνωμα που προσβάλλει το ήπαρ. Δευτεροπαθής ή μεταστατικός ονομάζεται ο όγκος στο ήπαρ που έχει προέλθει από κύτταρα καρκινικά που έχουν αναπτυχθεί σε ένα άλλο όργανο πρώτα και μετά πήγαν στο ήπαρ.
Τι προκαλεί την νόσο
Στα αίτια εμφάνισης του ηπατοκυτταρικού καρκίνου ανήκουν οι ηπατίτιδες, ο αλκοολισμός, το μεταβολικό σύνδρομο και όλοι οι παράγοντες που οδηγούν σε ηπατική κίρρωση, η οποία αυξάνει πολύ τον κίνδυνο εμφάνισής του. Υπάρχει όμως και ο σποραδικός ηπατοκυτταρικός καρκίνος για τον οποίο δε γνωρίζουμε το αίτιο εμφάνισής του και αντιστοιχεί στο 5% των περιπτώσεων ηπατοκυτταρικών όγκων.
Ο καρκίνος των χοληφόρων είναι πιο περίπλοκος όσον αφορά την αιτιολογία του, διότι πέρα από κάποιες γενετικές παθήσεις όπως η σκληρυντική χολαγγειΐτιδα και η νόσος Caroli δεν γνωρίζουμε τις περισσότερες φορές την αιτιοπαθογέννεσή του. Παρόλα αυτά, έχει βρεθεί συσχετισμός με κάποιες παρασιτολογικές λοιμώξεις και χρήση χημικών ουσιών. Είναι πολύ πιο σπάνια η εμφάνισή του από τους άλλους όγκους του ήπατος και εμφανίζεται σε μεγαλύτερες ηλικίες, αλλά είναι πιο επιθετικής μορφής.
Η μεταστατική νόσος ήπατος εξαρτάται από την πρωτοπαθή εστία εμφάνισης του καρκίνου και είναι το πιο συχνό όργανο εντόπισης μεταστατικής νόσου.
Πόσα άτομα πάσχουν
Στη χώρα μας ο πρωτοπαθής καρκίνος του ήπατος είναι στη τέταρτη θέση αιτιών θανάτου από καρκίνο στους άνδρες και στην πέμπτη για τις γυναίκες και ως μεταστατικός καρκίνος είναι πολύ πιο συχνός. Το 80% των πρωτοπαθών όγκων αφορούν τον ηπατοκυτταρικό τύπο (10-18% το χολαγγειοκαρκίνωμα και 1-2% άλλους σπάνιους πρωτοπαθείς όγκους όπως το αγγειοσάρκωμα).
Πόσο σοβαρή είναι η νόσος;
Το 43% των ασθενών με ηπατοκυτταρικό καρκίνο και εφόσον είναι πρώιμου σταδίου έχουν επιβίωση 31% στα πέντε χρόνια, ενώ αυτό μειώνεται στο 11% εάν είναι προχωρημένου σταδίου. Σε στάδιο όπου ο ηπατοκυτταρικός καρκίνος έχει δώσει μεταστάσεις η πενταετής επιβίωση είναι στο 3%.
Σε πρώιμο στάδιο το ενδοηπατικό χολαγγειοκαρκίνωμα έχει πενταετή επιβίωση, 15% και 6% σε προχωρημένο στάδιο ενώ, μειώνεται στο 2% εάν έχει δώσει μεταστάσεις.
Τα ποσοστά επιβίωσης από τις μεταστάσεις του ήπατος εξαρτώνται από τον τύπο και τη συμπεριφορά του πρωτοπαθούς όγκου, καθώς και από τα αποτελέσματα της χημειοθεραπείας. Ξέρουμε σήμερα ότι, συγκεκριμένα για τις μεταστάσεις από κολο-ορθικό καρκίνο και νευροενδοκρινείς όγκους χαμηλής κακοήθειας, η χειρουργική εξαίρεση αυτών των όγκων από το ήπαρ προσφέρει σημαντικά στην αύξηση της συνολικής επιβίωσης των ασθενών και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της συνολικής τους θεραπείας.
Είναι πολύ σημαντικό δε να τονίσουμε ότι σήμερα η χειρουργική του ήπατος – χοληφόρων βρίσκεται σε πολύ προηγμένο στάδιο και σε συνδυασμό με την έγκαιρη διάγνωση καθώς και με τη δυνατότητα παροχής ολοκληρωμένης φροντίδας και θεραπευτικών μεθόδων σε εξειδικευμένα κέντρα, η συνολική επιβίωση των ασθενών και η ποιότητα της ζωής τους αλλάζει ραγδαία προς το καλύτερο.
Ποια είναι τα συνήθη συμπτώματα του καρκίνου ήπατος – χοληφόρων;
Στα πρώιμα στάδια μπορεί να είναι δύσκολο να ανιχνευθεί, καθώς δεν παρουσιάζει συνήθως συγκεκριμένα συμπτώματα, γεγονός που δυσχεραίνει την πρώιμη διάγνωση. Παρόλα αυτά, ιδίως οι όγκοι που βρίσκονται στα χοληφόρα μπορεί να προκαλέσουν απόφραξη με αποτέλεσμα την εμφάνιση ίκτερου (κίτρινη χροιά δέρματος και ματιών) και κνησμού, έτσι μπορεί να διαγνωσθούν σε πρώιμο στάδιο. Επίσης, ασθενείς με γνωστό ηπατολογικό πρόβλημα έχουν διαγνωσθεί από τα συμπτώματα της αρχικής τους ασθένειας και έτσι βρίσκονται σε παρακολούθηση, με πολλές πιθανότητες έγκαιρης διάγνωσης. Εάν υπάρχουν, τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι η κόπωση, η απώλεια βάρους και η αλλαγή διάθεσης όπως δυσθυμία, ενώ λιγότερο συχνό σύμπτωμα είναι ο πόνος στο δεξιό υποχόνδριο.
Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου ήπατος – χοληφόρων
Με τα σύγχρονα μέσα ιατρικής απεικόνισης όπως ο αξονικός τομογράφος και η μαγνητική τομογραφία είμαστε σε θέση να ανιχνεύσουμε τους όγκους ήπατος σε πολύ πρώιμο στάδιο. Δυστυχώς όμως, επειδή ακριβώς σε αυτό το στάδιο σπανίως δίνουν συμπτώματα, δεν γίνονται οι απαραίτητες εξετάσεις. Επίσης, επειδή χρονικά δε γνωρίζουμε ακριβώς στο γενικό πληθυσμό ποιοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης αυτών των όγκων, αλλά και χρονικά πότε ακριβώς αναπτύσσονται, δεν υπάρχει μία μέθοδος προληπτικών εξετάσεων ανίχνευσής τους.
Εξαίρεση αποτελούν οι ασθενείς οι οποίοι γνωρίζουμε ότι πάσχουν από μία νόσο που αποτελεί υπόβαθρο εμφάνισης ηπατικού καρκίνου και παρακολουθούνται συχνά.
Παράλληλα χρησιμοποιούνται αιματολογικές εξετάσεις λειτουργίας του ήπατος και καρκινικών δεικτών, καθώς και διάφορες μέθοδοι βιοψίας των όγκων αυτών, όποτε υπάρχει αμφιβολία.
Ποιες είναι οι διαθέσιμες θεραπείες
Η ογκολογική αντιμετώπιση, στο σύνολο των όγκων ήπατος, έχει κάνει άλματα στη σύγχρονη εποχή. Η ογκολογία και η χειρουργική ογκολογία βρίσκονται σήμερα σε ένα στάδιο επανάστασης της κατανόησης του καρκίνου και των θεραπειών του, ιδίως για το ήπαρ, ακόμη περισσότερο τα τελευταία χρόνια, λόγω των νέων θεραπειών των ιογενών ηπατιτίδων και της κίρρωσης από άλλα αίτια. Άλματα επίσης έχουν γίνει στη χημειοθεραπεία του ηπατοκυτταρικού καρκίνου αλλά και του χολαγγειοκαρκινώματος.
Η χειρουργική του ήπατος και των χοληφόρων βρίσκεται σε αλματώδη ανάπτυξη λόγω της βελτίωσης τόσο των τεχνικών και της τεχνολογίας αλλά και της καλύτερης κατανόησης της ηπατικής λειτουργίας, ώστε να γνωρίζουμε πως αυτή επηρεάζεται από τον καρκίνο και τις θεραπείες του.
Επίσης, η παράλληλη ανάπτυξη της επεμβατικής ακτινολογίας έχει προσθέσει άλλο ένα όπλο στην καταπολέμηση των ηπατικών καρκίνων, όπως η τοπική καταστροφή με διάφορες πηγές ενέργειας αυτών των όγκων ή ο χημειο-εμβολισμός τους.
Σε ποια κέντρα πρέπει να αντιμετωπίζεται ο καρκίνος ήπατος – χοληφόρων;
Η χειρουργική επέμβαση για τον καρκίνο του ήπατος και των χοληφόρων πρέπει να γίνεται σε εξειδικευμένα κέντρα, από εξειδικευμένη ομάδα γιατρών. Έχει αποδειχθεί διεθνώς ότι, όταν η αντιμετώπιση γίνεται στα εξειδικευμένα αυτά κέντρα τότε η διάγνωση και η σταδιοποίηση του καρκίνου είναι πιο ακριβείς, αλλά και μετά την επέμβαση, οι πιθανότητες επιπλοκών και θανάτου από μια τόσο δύσκολη θεραπεία είναι μικρότερες, με αποτέλεσμα η επιβίωση των ασθενών μετά τη θεραπεία να είναι σημαντικά καλύτερη.
Στις αναπτυγμένες χώρες μόνο σε εξειδικευμένα κέντρα μπορούν να πραγματοποιούνται τέτοιες επεμβάσεις. Στην Ελλάδα υπάρχουν τέτοιες ομάδες που ασχολούνται με τη νόσο, οι οποίες οφείλουν να μετατραπούν σε κέντρα αριστείας και να είναι τα μόνα που θα αντιμετωπίζουν τη νόσο.
Να σημειώσουμε ότι τα συμπτώματα και οι παράγοντες κινδύνου που προαναφέρθηκαν μπορεί να έχουν πολλές αιτίες και να αποτελούν ένδειξη για κάποια άλλη νόσο. Εάν όμως, έχετε τακτικά ένα ή περισσότερα από τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν, τα οποία είναι επίμονα και επιδεινώνονται ή έχετε κάποια ασθένεια η οποία είναι προδιαθεσικός παράγοντας, μιλήστε με τον γιατρό σας το συντομότερο δυνατόν. Εάν ένας φίλος ή μέλος της οικογένειάς σας έχει κάποιο από αυτά τα συμπτώματα, πείτε τους να κάνουν το ίδιο.
Η ευαισθητοποίηση όλων μας απέναντι στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του ήπατος και των χοληφόρων φέρνει και τα πιο καλά θεραπευτικά αποτελέσματα, οπότε η επίσκεψη στο γιατρό μπορεί να σας σώσει τη ζωή.
ygeiamou.gr
