Βρέθηκε στην δύνη των πολέμων. Ήρθε αντιμέτωπος με τον Ναζισμό και τον Σταλινισμό. Ένας εθελοντής στρατιώτης που αναδείχθηκε γρήγορα σε ήρωα.
Μια εξέχουσα προσωπικότητα του αγώνα των Πολωνών κατά του σοβιετικού ζυγού υπήρξε ο Βίτολντ Πιλέτσκι. Ο Πιλέτσκι γεννήθηκε στην Καρέλια το 1901. Εκεί είχε εξοριστεί η οικογένειά του από το τσαρικό καθεστώς. Ο παππούς του είχε καταδικαστεί σε εξορία στη Σιβηρία για «αντί-ρωσικές ενέργειες».
Το 1910 η οικογένεια μετακόμισε στο Βίλνιους της Λιθουανίας. Με την κατάρρευση της τσαρικής Ρωσίας, οι Πολωνοί πατριώτες γέμισαν ελπίδες ότι είχε έρθει η ώρα της ελευθερίας για την επί αιώνες σκλάβα πατρίδα τους. Ο Πιλέτσκι, σε ηλικία 17 ετών, κατατάχθηκε εθελοντής σε μια ένοπλη ομάδα Πολωνών.
Με την έκρηξη του πολέμου μεταξύ του νεοσυγκροτημένου πολωνικού κράτους και των Μπολσεβίκων, ο Πιλέτσκι αμέσως εντάχθηκε στις τάξεις του Πολωνικού Στρατού, ως εθελοντής και πολέμησε ως ιππέας. Ενταγμένος στο 21ο Σύνταγμα Λογχοφόρων έλαβε μέρος στην επική μάχη της Βαρσοβίας, όπου τα ερυθρά στρατεύματα του Τουχασέφσκι υπέστησαν βαριά ήττα. Για τη δράση παρασημοφορήθηκε δύο φορές.
Όπως ήταν φυσικό ο Πιλέτσκι είχε εμποτιστεί με τον φόβο των Σοβιετικών από μικρό παιδί. Οι χειρότεροι φόβοι του όμως σύντομα θα επιβεβαιώνονταν. Μετά τον πόλεμο συνέχισε τις σπουδές του και το 1926 κατατάχθηκε, ως ανθυπίλαρχος στον στρατό. Με την έκρηξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρέθηκε να διοικεί ουλαμό ιππικού κατά των Γερμανών. Επικεφαλής των ανδρών του, πολέμησε ηρωικά. Ο ουλαμός του κατόρθωσε να καταστρέψει επτά γερμανικά άρματα και δύο αεροσκάφη στο έδαφος και να καταρρίψει άλλο ένα.
Μετά την κατάρρευση επέστρεψε στη Βαρσοβία, όπου μαζί με τον ταγματάρχη Βλονταρκίεβιτς ίδρυσαν την οργάνωση «Πολωνικός Μυστικός Στρατός», τον Νοέμβριο του 1939. Μέχρι το 1940 η οργάνωση έφτασε να αριθμεί 8.000 μέλη.
Στο μεταξύ είχαν αρχίσει να κυκλοφορούν διάφορες φήμες σχετικά με ένα γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης που μόλις είχε αρχίσει να λειτουργεί στο Άουσβιτς. Ο Πιλέτσκι ανέλαβε την πλέον παράτολμη αποστολή. Εθελοντικά αποφάσισε να πάει στο Άουσβιτς, ως κρατούμενος, για να συγκεντρώσει πληροφορίες σχετικά με το στρατόπεδο θανάτου.
Εσκεμμένα βρέθηκε σε ένα γερμανικό μπλόκο στην Βαρσοβία και συνελήφθη. Ύστερα από βασανιστήρια δύο ημερών στάλθηκε τελικά στο Άουσβιτς, ως κρατούμενος υπ’ αριθμό 4859. Εκεί δούλεψε σε διάφορες ομάδες εργασίας, υπό το μαστίγιο των SS και κόντεψε να πεθάνει από πνευμονία. Αλλά επέζησε και κατάφερε να ενημερώσει τον έξω κόσμο για το φρικτό έγκλημα που συντελούνταν εκεί.
Παρόλα αυτά, αν και οι αναφορές του έφτασαν μέχρι το Λονδίνο και τη Μόσχα, κανείς δεν έδωσε σημασία. Τελικά κατάφερε να αποδράσει από το Άουσβιτς το 1943, με την βοήθεια των παρτιζάνων του, παίρνοντας μαζί του και γερμανικά έγγραφα. Για την αυτοθυσία του πάντως προήχθη σε ίλαρχο.
Με το ξέσπασμα της εξέγερσης της Βαρσοβίας, τον Αύγουστο του 1944, βρέθηκε και πάλι να πολεμά τους Γερμανούς, ως απλός στρατιώτης. Μετά την γνωστή εξέλιξη της εξέγερσης αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς και παρέμεινε αιχμάλωτος μέχρι τη λήξη του πολέμου.
Η λήξη του πολέμου δεν έφερε την ελευθερία στην Πολωνία, όπως ήλπιζε ο Πιλέτσκι. Επέστρεψε στην Πολωνία τον Οκτώβριο του 1945 και αμέσως σύστησε δίκτυο πληροφοριών, υπό την καθοδήγηση της εξόριστης πολωνικής κυβέρνησης του Λονδίνου.
Συγκέντρωνε και μετέδιδε πληροφορίες σχετικά με τα σοβιετικά εγκλήματα κατά των Πολωνών. Στις 8 Μαΐου 1947 συνελήφθη όμως και βασανίστηκε άγρια. Δικάστηκε σε μια δίκη παρωδία, τόσο γελοία, που και οι δίκες της Μόσχας μπροστά της φαινόταν σοβαρές.
Καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στις 25 Μαΐου στις διαβόητες φυλακές Μολοκότοβ της Βαρσοβίας. Έτσι πέθανε ο άνθρωπος που αποκάλυψε το έγκλημα του Άουσβιτς, σαν κοινός ληστής. Το 2003 οι τότε δικαστές του κλήθηκαν να δώσουν λόγο των πράξεών τους. Τους πρόλαβε ο θάνατος. Το 2006 το πολωνικό κράτος τον ανακήρυξε ιππότη του τάγματος του Λευκού Αετού, τιμώντας τον με το ανώτατο πολωνικό παράσημο.
