Η πρωτοφανής για τα ελληνικά χρονικά κατολίσθηση με τους 13 νεκρούς στην Ευρυτανία
Πρωί Κυριακής, 1963, στο Μικρό Χωριό της Ευρυτανίας. Οι κάτοικοι θα γνωρίσουν μία φριχτή τραγωδία, αποτέλεσμα της ορμής της φύσης. Μία τρομακτική κατολίσθηση θα καταστρέψει υλική περιουσία και ανθρώπινες ζωές. Και από αυτή την καταστροφή, θα γεννηθεί κάτι νέο, απότοκος της ανάγκης.
Ήταν 13 Ιανουαρίου του 1963, όταν μια μεγάλη κατολίσθηση θάβει στην κυριολεξία το Μικρό Χωριό Ευρυτανίας. Εξήντα σπίτια εξαφανίστηκαν, 13 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους και πάρα πολλοί τραυματίστηκαν. Αυτό το πρωτοφανές περιστατικό καταγράφει το ντοκιμαντέρ «Το χωριό που νίκησε τον θάνατο» του Βαγγέλη Πλάκα, που κατάγεται από το Μικρό Χωριό, σε σκηνοθεσία του Νίκου Μεζερίδη.
Πρόκειται για ένα κλασσικό ντοκιμαντέρ ιστορικής καταγραφής, που συνδυάζει τις μαρτυρίες των κατοίκων με τις αναφορές στον Τύπο της εποχής άλλα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό και βίντεο από το αρχείο της ΕΡΤ. Ειδικά οι πρώτες βγαίνουν σχεδόν αβίαστα από τους ανθρώπους, που μιλούν μπροστά στις κάμερες, είναι σαφείς και περιγραφικές, χωρίς υπερβολές, δίνοντας ακριβώς αυτό που πρέπει να εισπράξει ο θεατής. Είναι, επίσης, χαρακτηριστικό το πόσο ψύχραιμες είναι αυτές οι μαρτυρίες, με ελάχιστα δείγματα συναισθηματικής φόρτισης, που σχεδόν σοκάρεσαι όταν αντιλαμβάνεσαι πως εκείνη την στιγμή ακούς ανθρώπους, που οι συγγενείς τους βρήκαν τραγικό θάνατο στην καταστροφή.
Είναι, όμως, ένα ντοκιμαντέρ που αφορά ένα ευρύτερο κοινό από αυτό, που θα φαντάζεται κανείς πως απευθύνεται ένα φιλμ με θέμα (εν μέρει) τοπικού ενδιαφέροντος; Φυσικά.
Στο «Χωριό που νίκησε τον θάνατο» βλέπουμε την μεγαλύτερη σε έκταση (συνυπολογίζοντας ανθρώπινες και υλικές απώλειες) καταστροφή από κατολίσθηση, που συνέβη ποτέ στην Ελλάδα, η οποία θα ήταν πολύ μεγαλύτερη σε ανθρώπινο κόστος, αν δεν συνέβαινε Κυριακή, που ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού βρισκόταν στην εκκλησία στο μέρος του χωριού, που έμεινε σχεδόν ανέπαφο. Ήταν μάλιστα η τρίτη καταστροφή, που έπρεπε να αντιμετωπίσει ένα χωριό που έχει “στενάξει” από όσα γνώρισε από την Επανάσταση του 1821 έως και την Κατοχή και τον Εμφύλιο Πόλεμο.
Αυτό, που όμως έχει ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον, είναι ο τρόπος που αυτή η καταστροφή αντιμετωπίστηκε. Αφενός είχαμε την θέληση των ίδιων των ανθρώπων, να χτίσουν ξανά το χωριό τους και κατ’ επέκταση τις ζωές τους, και να το κάνουν, μάλιστα, ακόμη πιο όμορφο. Αφετέρου είχαμε μια σημαντική κινητοποίηση και σύμπραξη για την αντιμετώπιση του προβλήματος, αφού ιδιώτες, την Εκκλησία, τον στρατό και την Πολιτεία. Ιδιωτικό γραφείο ανέλαβε την οικοδόμηση του νέου χωριού, πολλά από τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν από δωρεές σχετικών επιχειρήσεων, δόθηκαν δάνεια με ευνοϊκούς όρους στους πληγέντες και υπήρξε και μια σημαντική χρηματοδότηση από έρανο. Τα σπίτια δόθηκαν με κλήρωση σε άστεγες οικογένειες, φθάνοντας τις 120 περίπου, που βρήκαν νέα στέγη σε ένα διάστημα τεσσάρων ετών. Τις δεκαετίες, που ακολούθησαν, το Νέο Μικρό Χωριό αναπτύχθηκε και γνώρισε ξανά τουριστική άνθηση.
