Η συζήτηση για τη συνέχιση του βασιλικού θεσμού στη χώρα ξεκινά πολύ πριν από το δημοψήφισμα του 1974, αφού το παλάτι «καταφέρνει», με τους λανθασμένους χειρισμούς του, να συσπειρώσει εναντίον του όλο το πολιτικό φάσμα της χώρας.
Κι αν για την Αριστερά, που είναι εξ αρχής απέναντι, είναι αναμενόμενο, δεν συμβαίνει το ίδιο με τους άλλους πολιτικούς χώρους. Στις αρχές της δεκαετίας του ‘60 το παλάτι συγκρούεται με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τη συντηρητική παράταξη, εν συνεχεία το ίδιο συμβαίνει με τον Γεώργιο Παπανδρέου και το χώρο του Κέντρου, ενώ η αλλοπρόσαλλη πολιτική του οδηγεί σε σύγκρουση ακόμα και με τη δικτατορία της 21ης Απριλίου.
Οι συνταγματάρχες προλαβαίνουν τον Κωνσταντίνο στην κήρυξη της δικής του δικτατορίας, αυτός αρχικά τους ορκίζει με βαριά καρδιά, εν συνεχεία αποτυγχάνει να τους ρίξει με το βασιλικό πραξικόπημα τον Δεκέμβριο του 1967 και τελικά φεύγει ηττημένος ως αυτοεξόριστος στο εξωτερικό.
Η τελευταία ευκαιρία του Κωνσταντίνου για επαναφορά στις αρχές της Δημοκρατίας χάνεται, όταν αρνείται να υιοθετήσει επίσημα το Κίνημα του Ναυτικού το 1973, παρότι είναι ενήμερος γι’ αυτό, ενώ σιωπά στα γεγονότα του Πολυτεχνείου και στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο.
Η χούντα «απαντά» με το νόθο δημοψήφισμα του 1973 περί μετατροπής της χώρας από βασιλευόμενη σε προεδρική δημοκρατία. Ετσι, όταν μετά την επαναφορά της δημοκρατίας τίθεται, αναπόφευκτα, το ζήτημα της μορφής του πολιτεύματος, ο Κωνσταντίνος έχει, πλέον, τους πάντες εναντίον του. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ως πρωθυπουργός, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής «ξεχνά» να τηλεφωνήσει στον πρώην βασιλιά να γυρίσει κι αυτός «όταν ηρεμήσουν τα πράγματα», όπως αναφέρει ο τελευταίος.
Αντίθετα μάλιστα, ο νέος πρωθυπουργός επαναφέρει με Συντακτική Πράξη το Σύνταγμα του 1952, χωρίς όμως τις διατάξεις που αναφέρονται στη μορφή του πολιτεύματος, αφήνοντας το ζήτημα να κριθεί από το λαό με δημοψήφισμα που προκηρύσσεται για τις 8 Δεκεμβρίου 1974. Η κομματική ουδετερότητα που διακηρύσσει ο Καραμανλής οφείλεται, κυρίως, στο ότι μόλις τρεις εβδομάδες πριν από το δημοψήφισμα γίνονται οι πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές, οπότε μια οποιαδήποτε θέση του στο ζήτημα θα στοίχιζε την απώλεια ψήφων.
Επίσης, υπάρχει και η παλαιότερη κόντρα του με το στέμμα, που ορίστηκε με την περίφημη φράση του «Ποιος κυβερνάει επιτέλους αυτόν τον τόπο;». Μιλώντας μάλιστα στις 21/11/1974 στην Κοινοβουλευτική Ομάδα της Νέας Δημοκρατίας δίνει την επίσημη γραμμή του κόμματος: «Βέβαια, ο καθένας μας σαν άτομο θα ψηφίσει στο δημοψήφισμα αδέσμευτος και σύμφωνα με τη συνείδησή του. Αλλά δεν είναι πρέπον να εμφανίζεται δημόσια υπό την ιδιότητα του βουλευτού προπαγανδίζων υπέρ της μίας ή επικρίνων άλλην μορφήν πολιτεύματος.
Γιατί μια μεγάλη παράταξις, ως η ιδική μας, είναι φυσικόν να περιλαμβάνει οπαδούς και των δύο μορφών του πολιτεύματος». Η διακομματική συμφωνία «αποκομματικοποίησης» του δημοψηφίσματος οδηγεί σε μια πρωτόγνωρη για τη χώρα προεκλογική εκστρατεία θέσεων και απόψεων, μεταξύ προσώπων που επιλέγουν οι δύο χώροι.
Στην πρώτη επέτειο του Πολυτεχνείου, που λόγω των εκλογών γίνεται στις 24 Νοεμβρίου, η Οργανωτική Επιτροπή των φοιτητών δεν επιτρέπει την κατάθεση στεφάνου στη μνήμη των πεσόντων από τη βασιλική αντιπροσωπεία, ενώ και η πρώτη πορεία προς την αμερικανική πρεσβεία χαρακτηρίζεται από αντιμοναρχικά συνθήματα.
Τον προεκλογικό αγώνα, που γίνεται μέσω δεκάλεπτων τηλεοπτικών ομιλιών, εγκαινιάζει την Τρίτη 26 Νοεμβρίου, στις 10 το βράδυ στο ΕΙΡΤ, ο Κωνσταντίνος με ηχογραφημένο μήνυμά του από το Λονδίνο όπου βρίσκεται, αφού, παρά τις διαμαρτυρίες του, δεν του επιτρέπεται να επιστρέψει στη χώρα ώστε να διεξαγάγει
από εδώ την προεκλογική του εκστρατεία.
Σε αυτή την ομιλία ο Κωνσταντίνος δηλώνει σεβασμό στη λαϊκή κυριαρχία, ενώ μιλά για τις ευθύνες του που απορρέουν από «…την σύγχρονον δημοκρατικήν αντίληψιν περί βασιλείας». Το βασιλικό θεσμό υπερασπίζεται τηλεοπτικά ο υπεύθυνος του μοναρχικού αγώνα αντιστράτηγος ε.α. Τζανετής και, εκ νέου, ο Κωνσταντίνος, ενώ από την πλευρά της αβασίλευτης δημοκρατίας μιλούν οι Μάριος Πλωρίτης, Λεωνίδας Κύρκος, Γεώργιος Κουμάντος, Κώστας Σημίτης και Αλέκος Παναγούλης.
Εκτός τηλεόρασης, για τις ανάγκες της προεκλογικής εκστρατείας δημιουργούνται βραχύβιες οργανώσεις οι οποίες διοργανώνουν ομιλίες, μοιράζουν φυλλάδια και εκδίδουν ανακοινώσεις.
Σαφής είναι η κυριαρχία των αντιμοναρχικών, που συσπειρώνουν την πλειοψηφία φορέων, συλλόγων και προσωπικοτήτων της χώρας και δεκάδες αντιμοναρχικές ομάδες και επιτροπές (Πανελλήνια Επιτροπή Αγώνα για τη Δημοκρατία, Δημοκρατική Αντιμοναρχική Ενωση, Συντονιστική Επιτροπή Νεολαιών Αντιμοναρχικού Αγώνα, Πανελλήνια Υπερκομματική Επιτροπή Αντιβασιλικού Αγώνα), καθώς και τη συντριπτική πλειοψηφία του Τύπου.
Αντίθετα, σε δύσκολη θέση βρίσκεται ο φιλοβασιλικός χώρος που μεταφέρει τις δικές του θέσεις «απολογούμενος» ουσιαστικά για το παρελθόν της βασιλικής οικογένειας στην Ελλάδα, το ρόλο της Φρειδερίκης και την αντιδημοκρατική στάση του στέμματος.
Οι φιλοβασιλικές ομάδες που δημιουργούνται (Βασιλική Ενωσις, Βασιλική Εθνική Παράταξις, Πανελλήνιος Κίνησης Βασιλευομένης Δημοκρατίας και Βασιλόφρων Δημοκρατική Οργάνωσις Υψηλάντης) έχουν περιορισμένη δράση και απήχηση, ενώ έχουν μαζί τους μόνο μια ημερήσια εφημερίδα χαμηλής κυκλοφορίας.
Οι φιλομοναρχικοί διαμαρτύρονται και για το χρώμα των ψηφοδελτίων του δημοψηφίσματος, αφού, όπως αναφέρεται στο διάταγμα που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, το χρώμα των ψηφοδελτίων που γράφουν «Αβασίλευτη Δημοκρατία» είναι το φωτεινό και αισιόδοξο πράσινο, ενώ στη «Βασιλευομένη Δημοκρατία» δίνεται το σκοτεινό και συντηρητικό καφέ.
Το βέβαιο είναι ότι ανεξαρτήτως χρώματος ψηφοδελτίων και αν ακόμα επιτρεπόταν στον πρώην βασιλιά να βρίσκεται εδώ και όχι στο Λονδίνο, το αποτέλεσμα δεν θα άλλαζε δραματικά έναντι του τελικού εκλογικού αποτελέσματος που είναι 69,18% υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας και 30,82% υπέρ της βασιλευόμενης δημοκρατίας.
Ο Κωνσταντίνος «πληρώνει» συγκεντρωτικά τα δικά του λάθη, την αντιδημοκρατική συμπεριφορά της μητέρας του καθώς και ολόκληρου του βασιλικού θεσμού στη νεώτερη Ιστορία της χώρας, αφού ούτε η Ελλάδα είναι μια βορειοευρωπαϊκή χώρα όπου η βασιλεία ταυτίζεται με τη συνταγματική ομαλότητα ούτε ο Κωνσταντίνος έδειξε ότι μπορούσε να είναι ένας Ευρωπαίος φιλελεύθερος βασιλιάς.
Ο Κωνσταντίνος παραδέχεται με καθυστέρηση τα λάθη του
«Ο βασιλεύς στο παρελθόν επηρεαζόταν από ανθρώπους του περιβάλλοντός του και έτσι έγιναν σφάλματα» αναγράφεται -μεταξύ άλλων- σε φυλλάδιο υποστηρικτών του βασιλιά.
Καθοριστικό ρόλο στη βασιλική προεκλογική εκστρατεία παίζει η συνεχής προσπάθεια του Κωνσταντίνου και των υποστηρικτών του για την αποκήρυξη των πρακτικών που ακολουθούσε το στέμμα στο παρελθόν.
Οι διαβεβαιώσεις για τον αυτονόητο σεβασμό στους κανόνες της δημοκρατίας, χωρίς κάθε είδους παρεμβάσεις, δίνουν οι ίδιες τις απαντήσεις στο τι γινόταν στο παρελθόν και το περίγραμμα για τα αίτια της ήττας του στέμματος στο δημοψήφισμα.
Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος, σε συνομιλία του με Ελληνες δημοσιογράφους στο Λονδίνο, αφού παραδέχεται τα λάθη του στο παρελθόν, αναφέρει ότι εάν επιστρέψει στην Ελλάδα, θα είναι δημοκρατικός, ενώ υπόσχεται ότι η μητέρα του Φρειδερίκη θα εγκατασταθεί μόνιμα στην Ινδία όπου παρακολουθεί μαθήματα σε πανεπιστήμιο, «διά να μην δημιουργήσει προβλήματα εις τον ελληνικόν λαόν και την οικογένειάν της».
Ακόμα και τα φυλλάδια της υποστηρικτών του βασιλιά «απαντούν» σε ερωτήματα που δεν τους έχουν τεθεί, αποτελώντας έτσι ουσιαστικά καθυστερημένες «δηλώσεις μετανοίας»: «Ο βασιλεύς στο παρελθόν επηρεαζόταν από ανθρώπους του περιβάλλοντός του και έτσι έγιναν σφάλματα. Με αυτό το θέμα τι γίνεται; Λάθη έγιναν στο παρελθόν.
Τα λάθη διδάσκουν και φρονιματίζουν όλους τους ανθρώπους και τον βασιλέα. Η πείρα δίδαξε τον βασιλέα Κωνσταντίνον πολλά και η σημερινή του θέση στο θέμα των συμβούλων είναι σαφεστάτη. Πιστεύει ακράδαντα ότι ο βασιλεύς έχει μοναδικούς επίσημους και υπεύθυνους συμβούλους τον πρωθυπουργό της κάθε λαοπροβλήτου κυβερνήσεως και τους αρχηγούς των πολιτικών κομμάτων.
Τους υπουργούς ποιος τους ορίζει; Ο βασιλεύς ή ο πρωθυπουργός; Εάν ο πρωθυπουργός θέλει ένα οποιοδήποτε υπουργείο για τον εαυτόν του ή θέλει να βάλει ή να διώξει έναν υπουργό τι γίνεται; Ο βασιλεύς θα έχει αποφασιστική γνώμη ή όχι; Θα ξαναγίνεται ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν; Ο πρωθυπουργός και μόνο, αυτός είναι το υπεύθυνο πρόσωπο που αποφασίζει για την ανάθεση των υπουργείων στα διάφορα πρόσωπα.
Ο βασιλεύς είναι υποχρεωμένος να δεχθεί ό,τι εισηγείται ο πρωθυπουργός. Δεν έχει γνώμη διότι δεν μπορεί και δεν πρέπει να έχει γνώμη και ο βασιλεύς Κωνσταντίνος πιστεύει τη διαδικασία αυτή σαν τη μόνη σωστή και δημοκρατική.
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής
