Είναι θλιβερή η κατάντια των ελληνικών πανεπιστημίων. Ενώ το επίπεδο διδασκαλίας είναι υψηλό οι φοιτητές φοβούνται ακόμα και να μπουν στις αίθουσες να κάνουν μάθημα.
Κανένα νόημα δεν έχει η οποιαδήποτε συζήτηση και ο οποιοδήποτε τύπος ή περιεχόμενο για το πανεπιστήμιο, αν αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει. Δεν μπορεί να λειτουργήσει, όχι λόγω κακών ρυθμίσεων, λόγω ανεπάρκειας πόρων, λόγω διδακτικών κενών –πράγματα που στις μέρες μας ισχύουν– αλλά λόγω της εγκατάστασης ενός εσωτερικού περιβάλλοντος, μιας κατάστασης ανομίας και αυθαιρεσιών που με πρόσχημα το πανεπιστημιακό άσυλο καταστρέφει και ακυρώνει στην πράξη τη δυνατότητα για πραγματική δραστηριότητα πανεπιστημιακού χαρακτήρα.
Πριν, λοιπόν, απ’ οτιδήποτε άλλο, κι έχοντας προ οφθαλμών την αποκρουστική εικόνα πανεπιστημιακών χώρων, ως χώρων βίας, ληστειών, ναρκωτικών, βανδαλισμών, πυρπολήσεων, αποτελεί ζωτικό ζήτημα ο στόχος της αποκατάστασης του στοιχειώδους και σταθερού εκείνου πλαισίου που καθιστά δυνατή τη λειτουργία του Πανεπιστημίου. Ζωτικό, όχι απλώς με την έννοια του πρωταρχικού, αλλά με την έννοια ζωής και θανάτου.
Κάκιστα και προφανώς με αυθαιρεσία παραλογισμού που εξυπηρετεί στυγνούς ιδιοτελείς σκοπούς, η κατάσταση αυτή αναφέρεται ή/και συνδέεται με το πανεπιστημιακό άσυλο. Κανείς από όσους αγωνίσθηκαν και διαφύλαξαν το πανεπιστημιακό άσυλο, δεν φανταζόταν, ούτε θα μπορούσε να αποδεχθεί τέτοια κατάσταση. Η κακουργηματική, η έκνομη πράξη εντός του πανεπιστημίου χώρου, δεν καθαγιάζεται από το πανεπιστημιακό άσυλο, έτσι ώστε και να συντελείται και να μην τιμωρείται και να μεταμορφώνει το χώρο από χώρο ελευθερίας σε χώρο βίας και παρανομίας, σε γκέτο.
Η κατάχρηση είναι ο χειρότερος εχθρός κάθε δικαιώματος
Το άσυλο καθιερώθηκε σ’ άλλες εποχές για να προστατεύσει στα πανεπιστήμια την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών και την ελεύθερη ανάπτυξη της επιστημονικής αλήθειας από την καταστολή και τις αυθαίρετες επεμβάσεις αυταρχικών και αντιδημοκρατικών καθεστώτων. Ιδιαίτερα στη Ελλάδα του μετεμφυλιακού κράτους και της στρατιωτικής δικτατορίας αποτέλεσε σημαντικό πλαίσιο αναφοράς.
Παρά την καταστρατήγηση του από τη χούντα, βοήθησε στην ανάπτυξη όχι μόνο των ιδεών εντός του Πανεπιστημίου, αλλά και των αγώνων του φοιτητικού κινήματος. Αγώνων που λειτούργησαν καταλυτικά για το σύνολο του έθνους και της δημοκρατίας και στην προδικτατορική περίοδο (Κυπριακό, 15%, 1-1-4) και στην περίοδο της χούντας (με κορύφωση το Πολυτεχνείο) και μεταδικτατορικά.
Στη σημερινή Ελλάδα δεν υφίσταται τέτοιο πρόβλημα. Στην εποχή του διαδικτύου και της τηλεοπτικής δημοκρατίας, το άσυλο έχει χάσει το αρχικό του νόημα, η υπακοή και η πειθάρχηση έχει άλλα μέσα και αποτελεσματικότερες μεθόδους. Συμβολικά, θα μπορούσε να παραμείνει ως θεσμός, εκφράζοντας μια χροιά αφοσίωσης της πανεπιστημιακής κοινότητας στην έννοια της ελευθερίας των ιδεών και της αναζήτησης της επιστημονικής αλήθειας.
Τα πανεπιστήμια ασφαλώς και δεν έχουν ανάγκη από το γνωστό κατασταλτικό δόγμα «νόμος και τάξη». Υπάρχει, ωστόσο, πραγματική ανάγκη ασφάλειας και ελευθερίας. Δεν είναι δυνατόν να προσφέρεται άσυλο σε κάθε λογής ιδεολογικοποιημένη ωμή αυθαιρεσία και βία. Ούτε άσυλο σε ντήλερ ναρκωτικών, σε δράστες ληστειών και κλοπών, σε κάθε είδους παρανομία. Όσοι ανέχονται την σημερινή κατάσταση ουσιαστικά ωθούν προς την κατάργηση αυτού για το οποίο φραστικά κόπτονται, του πανεπιστημιακού ασύλου, και γρήγορα μετατρέπονται σε θύματα.
Ανυπαρξία παρέμβασης
Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, ως εξ αντιδιαστολής, η κατάργηση του ασύλου και η επιβολή αστυνομικής παρουσίας στα πανεπιστήμια φαίνεται να συγκεντρώνει μεγάλη υποστήριξη όχι μόνο από την κοινωνία, αλλά και από το διδακτικό προσωπικό και από τους φοιτητές και από του εργαζόμενους στα πανεπιστήμια. Οφείλω, ωστόσο, να υπογραμμίσω ότι αποτελεί ανησυχητικό χαρακτηριστικό η ανυπαρξία παρέμβασης της πανεπιστημιακής κοινότητας και συνολικά της κοινωνίας και των θεσμών της.
Σε συνθήκες δημοκρατίας με ελευθερία δράσης και κινητοποίησης, δεν έχει κατορθώσει να συντονισθεί, να συμπαραταχθεί ενεργητικά και να αντιμετωπίσει ριζικά τα φαινόμενα βίας που προσλαμβάνουν χαρακτηριστικά «τρομοκρατίας χαμηλής έντασης». Δεν εννοώ μόνο την κυβέρνηση και τον υπουργό Παιδείας, που αντί να αναλάβει τις ευθύνες του, τις μεταθέτει στο «ρωμαλέο φοιτητικό κίνημα». Ούτε, επίσης, τον ψευτοπροοδευτισμό από πανεπιστημιακούς καριερίστες που αντί για στάση αρχών καιροσκοπούν, υιοθετώντας την υπεκφυγή, την ανοχή ή/και το φλερτ με παρόμοια φαινόμενα.
Εννοώ -με καταλύτη την πανεπιστημιακή κοινότητα- την αναγκαιότητα συγκρότησης ενός παρεμβατικού μετώπου δημοκρατικών κοινωνικών δυνάμεων, των θεσμών και των φορέων τους, σε τούτο το ζήτημα -όπως και σε άλλα παρόμοιας βαρύτητας- στα όποια υπάρχει άτυπη, διαπιστωμένη ευρύτερη συμφωνία. Η δημοκρατική κοινωνία και η πανεπιστημιακή κοινότητα μπορούν -ναι μπορούν και πρέπει- να πάρουν πίσω τον χαμένο, τον αποξενωμένο, τον γκετοποιημένο πανεπιστημιακό χώρο. Μπορούν να ανακαταλάβουν ό,τι τους ανήκει για το συμφέρον της παιδείας, των επιστημών, της νεολαίας, της πατρίδας.
