Είναι ο τρόπος που ορισμένα έντομα λένε «αγάπη μου έχω πονοκέφαλο»: έρευνα στον ζωολόγο Rassim Khelifa του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης αποκαλύπτει ότι τα οδοντόγναθα, η τάξη των σαρκοφάγων εντόμων που περιλαμβάνει τις λιβελούλες, προσποιούνται το θάνατό τους ως τακτική για να αποφύγουν το ζευγάρωμα.
Ο Khelifa συνέλλεγε τα αυγά των οδοντόγναθων στις Ελβετικές Άλπεις για να κάνει πειράματα και να δει πώς η θερμοκρασία επηρεάζει τις προνύμφες. Όμως, στο διάστημα των δύο καλοκαιριών που πέρασε εκεί, διαπίστωσε ότι οι θηλυκές λιβελούλες του είδους Aeshna juncea συμπεριφέρονταν περίεργα.
Στην έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ecology, έγραψε: «Στις 5 Ιουλίου του 2015, καθώς καθόμουν δίπλα σε μια λίμνη κοντά στην Arosa, σε ύψος περίπου 2.000 μέτρων, είδα μια λιβελλούλα να βουτάει στο έδαφος, ενώ την κυνηγούσε μια άλλη λιβελλούλα. Εκείνη που έπεσε στο έδαφος ήταν θηλυκή και είχε μείνει ακίνητη και αναποδογυρισμένη. Τότε σκέφτηκα ότι αυτή η στάση δεν ήταν συνηθισμένη για τις λιβελλούλες. Η αρσενική λιβελλούλα αιωρήθηκε για δύο δευτερόλεπτα πάνω από την θηλυκή και μετά έφυγε. Περίμενα ότι η θηλυκή θα ήταν αναίσθητη ή ακόμα και νεκρή, μετά από αυτή την πτώση, αλλά με εξέπληξε όταν πέταξε μακριά μόλις πλησίασα. Και μου γεννήθηκε το ερώτημα: Μήπως μόλις ξεγέλασε εκείνο το αρσενικό; Προσποιήθηκε ότι πέθανε για να αποφύγει την σεξουαλική παρενόχληση; Αν ναι, τότε είναι ένα πρωτοφανές φαινόμενο για τα οδοντόγναθα.»
Ο Khelifa επισημαίνει ότι υπάρχουν μερικές περιπτώσεις ζώων που προσποιούνται ότι πέθαναν, με τέσσερις να είναι γνωστές στους επιστήμονες. Αυτές είναι δύο είδη μυγών ληστών, ο Ευρωπαϊκός μάντις (αλογάκι της Παναγίας) και η αράχνη του είδους Pisaura mirabilis, όπου τα αρσενικά προσποιούνται ότι πέθαναν για να μην τα σκοτώσουν τα θηλυκά μετά το ζευγάρωμα.
Μέσα στους επόμενους μήνες, ο Khelifa κατέγραψε πλήθος περιπτώσεων όπου τα θηλυκά θα έπεφταν στο έδαφος και θα έκαναν τις πεθαμένες, ενώ τις κυνηγούσαν τα αρσενικά. Εξέτασε επίσης την αναπαραγωγική συμπεριφορά του είδους Aeshna juncea για να εξηγήσει το λόγο αυτής της συμπεριφοράς από τις λιβελλούλες.
Από τις παρατηρήσεις του φαίνεται ότι τα θηλυκά έφταναν στις λίμνες, όπου τα περίμεναν τα αρσενικά για να ζευγαρώσουν. Τα αρσενικά παρακολουθούσαν τα θηλυκά πριν ζευγαρώσουν κάπου εκεί κοντά. Στη συνέχεια, τα αρσενικά έφευγαν και τα θηλυκά έκαναν τα αυγά τους, μόνα τους, χωρίς προστασία, σε αντίθεση με άλλα είδη από λιβελλούλες, που τα αρσενικά περιφρουρούν τα θηλυκά.
«Τα θηλυκά έγιναν ευάλωτα στον αντρικό εξαναγκασμό, επειδή τα αρσενικά του ίδιου είδους περιπολούσαν συνεχώς κάθε σημείο της λίμνης για να βρουν μια σύντροφο.»
Περαιτέρω παρατηρήσεις έδειξαν ότι όσο μεγαλύτερος ήταν ο ανταγωνισμός μεταξύ των αρσενικών, τόσο πιο πιθανό ήταν οι θηλυκές λιβελλούλες να προσποιηθούν ότι πέθαναν. Στο 86% των περιπτώσεων, τα θηλυκά θα έπεφταν στο έδαφος. Όσα συνέχιζαν να πετάνε, «τα παρακολουθούσε ένα αρσενικό. Από τα 27 ακίνητα θηλυκά, τα 21 κατάφεραν να πείσουν το αρσενικό ότι πέθαναν, δηλαδή το 77,7% τους», σχολίασε ο Khelifa.
Υποστήριξε ακόμα ότι αυτή η συμπεριφορά είναι συχνή στις θηλυκές λιβελλούλες του είδους και υπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτό. «Από τη στιγμή που η προσποίηση του θανάτου υπάρχει ήδη ως στρατηγική για τις λιβελλούλες, το εξέλιξαν από τρόπο αποφυγής των θηρευτών σε μέσο αποφυγής σεξουαλικής παρενόχλησης από τα αρσενικά.»
Ακόμα και αν είναι μια ριψοκίνδυνη στρατηγική, φαίνεται ότι βοηθάει τα θηλυκά να επιβιώσουν περισσότερο και να αποκτήσουν περισσότερους απογόνους. Σύμφωνα με τον Khelifa, «προς το παρόν, αυτή η μέθοδος προσποίησης θανάτου είναι πολύ σπάνια στη φύση και φαίνεται να την χρησιμοποιούν κυρίως τα αρθρόποδα.»
