Αρχιεπίσκοπος: Με την χάρη του Θεού άρχεται το Ζ’ κατά σειρά Επιστημονικό Συνέδριο που διοργανώνει η Εκκλησία της Ελλάδος για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης με θέμα: «Οι φιλελεύθεροι θεσμοί του Αγώνος της Ελληνικής Επαναστάσεως». Είναι βαθύτατη η χαρά να υποδέχομαι μεταξύ των εκλεκτών εκπροσώπων της ακαδημαϊκής κοινότητος τον αγαπητό κύριο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, ο οποίος τιμά προφρόνως ως πρώτος Εισηγητής την παρούσα έγκριτη ομήγυρη. Είναι γνωστή η απόφαση της Εκκλησίας της Ελλάδος να προσεγγίσει επισταμένως και με νηφάλια οπτική τα 200 χρόνια από τα γεγονότα της κορυφαίας στιγμής του Νέου Ελληνισμού, της Επανάστασης του 1821. Υπό την αιγίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και με φορέα την Ειδική Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητος, διοργανώνεται κατ’ έτος, έως το 2021, Συνέδριο με διαφορετική θεματολογία κάθε φορά.
Ομολογώ ότι η αθρόα ανταπόκριση της ακαδημαϊκής κοινότητος στην πρόσκλησή μας υπήρξε συγκινητική και ελπιδοφόρος, και η συμμετοχή πλήθους Καθηγητών και ερευνητών εγνωσμένου κύρους εστάθη εξαιρετικά πολύτιμη.
Είμαι βέβαιος ότι και εφέτος η παρουσία τους και οι επισταμένες εισηγήσεις θα φωτίσουν περαιτέρω αυτή την τόσο σημαντική και διδακτική περίοδο για την Ιστορία και την εθνική μας ταυτότητα.
Η βίωση της μνήμης και της συνέχειας, είναι το μεγαλύτερο προνόμιο που διαθέτει ένας λαός. Δεν είναι μόνο πηγή δυνάμεως, αλλά και μέσο αυτοκριτικής και επίγνωσης της ευθύνης ημών των ζώντων. Σε καιρούς εμπερίστατους για το Έθνος μας, όπως οι χρόνοι της Τουρκοκρατίας, οι θλίψεις της δουλείας δεν στάθηκαν ικανές να ανακόψουν την δημιουργική ορμή του Ελληνισμού.
Παρά την κατάλυση της ελευθερίας με όρους πολιτικούς, υπήρξε ένας τομέας ακατάλυτος, ο οποίος αφορούσε την ελευθερία του πνεύματος. Η Ορθοδοξία, το αληθές τούτο πρόσωπο του Χριστιανισμού είτε ως κοινή πίστη και πολιτιστική έκφραση είτε κυρίως ως βίωμα και πράξη ζωής, δεν γνώρισε ποτέ την άλωση.
Ως εκ τούτου επιτρέψατε μου στο σημείο αυτό να μοιρασθώ τρεις σύντομες παρατηρήσεις.
Η πρώτη είναι ότι κύριο στοιχείο διαφοροποιήσεως των επαναστατών απέναντι στον αλλόθρησκο δυνάστη αποτελούσε η θρησκευτική πίστη.
Η αδιάλειπτη συνέχεια του εκκλησιαστικού βίου και τα κοινά πρότυπα ζωής ανέδειξαν την Ορθοδοξία σε συνεκτικό παράγοντα του λαϊκού πολιτισμού μας, που ξεχώριζε τον Έλληνα από τους υπόλοιπους λαούς. Ο Θεόδωρος Νέγρης απετύπωσε στο πρώτο άρθρο της Νομικής Διατάξεως της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος με λιτό τρόπο τις προϋποθέσεις της ελληνικής ιθαγένειας: «Όσοι κάτοικοι της Ελλάδος πιστεύουσιν εις Χριστόν είναι Έλληνες».
Ακόμα και στην τότε καθομιλούμενη γλώσσα η μομφή για κάποιον ότι «τούρκεψε» σήμαινε ότι εξισλαμίσθηκε, γεγονός αρκετό ώστε να μην θεωρείται εθνοτικά ως «Ρωμιός». Η πίστη ως πυρήνας εθνικής συνοχής δεν ήταν μια άνωθεν επιλογή σκοπιμότητας, αλλά μία δεσμευτική κοινωνική πραγματικότητα. Από τον 19ο αιώνα κανένα νεοπαγές κράτος δεν στάθηκε αδιάφορο απέναντι στην θρησκευτική συνοχή του πληθυσμού του ως παράμετρο της εθνικής του αυτοδιαθέσεως.
Δεύτερον ο πατριωτικός Αγώνας διακήρυττε την μεταφυσική του νομιμοποίηση με αναφορά στον Θεό – σε αντίθεση με ορισμένες απόψεις περί αποκλειστικής συγγένειας της Επαναστάσεως με τον δυτικό Διαφωτισμό.
Ο πολιτειακός λόγος της Επαναστάσεως προσέβλεπε στην συνδρομή των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά δεν ανεγνώριζε ως πηγή της πολιτικής ελευθερίας τις διεθνείς συμφωνίες τους. Αντιθέτως συνέδεε την ελευθερία, ως φυσικό δικαίωμα αυθυπαρξίας του Ελληνικού Λαού, με τον Θεό. Ενδεικτικώς υπενθυμίζεται ότι, νωρίτερα, το καταστατικό της Φιλικής Εταιρείας όριζε ότι:
«Ο σκοπός των μελών αυτής είναι η καλυτέρευσις του ιδίου του έθνους, και, αν και ο Θεός συγχωρήση και την ελευθερίαν του», αλλά και ο σωζόμενος λόγος του Αθανασίου Διάκου πριν την μάχη της Αλαμάνας κατέληγε : «Αδελφοί Έλληνες, έπειτα από τετρακοσίων χρόνων σκληράν σκλαβιάν ο Θεός ευσπλαγχνισθείς απεφάσισε να μας δώση την ελευθερίαν, καθώς την εχαίροντο μίαν φοράν οι προπάτορές μας…».
Επομένως η προμετωπίδα του «Προσωρινού Πολιτεύματος» της Πρώτης Εθνοσυνελεύσεως του 1822 με την επίκληση στην Αγία Τριάδα, υφίσταται μέχρι σήμερα στο ισχύον Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας, όχι ως απολίθωμα, αλλά ως ζωντανό στοιχείο του πατριωτισμού μας. Διακηρύσσει ότι η πολιτική μας ελευθερία ανάγεται στον λαϊκό ξεσηκωμό των χριστιανών επαναστατών του 1821.
Τρίτον, συχνά κατηγορούμε την Αντιβασιλεία του Όθωνα για την εισαγωγή μίας καισαροπαπικής αντιλήψεως, που δικαιολογούσε τον παρεμβατισμό του κράτους στα εκκλησιαστικά πράγματα. Η μελέτη των Αρχείων Εθνικής Παλιγγενεσίας ωστόσο αποδεικνύει ότι οι αντιλήψεις αυτές υπήρχαν νωρίτερα σε ορισμένους πολιτικούς.
Η πολιτική θεολογία της Ανατολικής Ορθοδοξίας δικαιολογεί την αμοιβαία αρωγή μεταξύ Κράτους και Εκκλησίας, αλλά ο κρατικός παρεμβατισμός είναι μία προβληματική πολιτειακή αντίληψη.
Η Εκκλησία κατά την επίγεια παρουσία Της δεν δύναται, εκ της φύσεως Της, να είναι θεσμός που «ιδιωτεύει». Η σχέση Της με το κράτος, όπως έχω ξαναπεί, είναι υπόθεση ενός λαού. Ωστόσο ο δημόσιος και συλλογικός Της χαρακτήρας δεν χορηγεί κανένα δικαίωμα στην πολιτική εξουσία να θεολογεί ή να διαμεσολαβεί στην σχέση Κλήρου και Λαού, λογοκρίνοντας τα εκκλησιαστικά θέσμια, παραδόσεις και ιερούς κανόνες, με στόχο την κρατική καθοδήγηση της Εκκλησίας. Κατά τον τρόπο αυτό αντιλαμβανόμαστε στον χώρο της Εκκλησίας την «θρησκευτική ουδετερότητα» του Κράτους.
Περαίνοντας αυτές τις σκέψεις, επιθυμώ να ευχαριστήσω τον Εξοχώτατο κ. Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας για την συμμετοχή του, καθώς και όλους τους εκλεκτούς ακαδημαϊκούς διδασκάλους και επιστήμονες, που μας τιμούν με την συμμετοχή τους.
Ευχαριστίες οφείλονται σε όσους συνετέλεσαν στην πραγματοποίηση του παρόντος Συνεδρίου – στον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιο, στα αγαπητά Μέλη της Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος, στον Πρόεδρο της Επιστημονικής Επιτροπής, Ακαδημαϊκό κ. Κωνσταντίνο Σβολόπουλο και στα Μέλη αυτής καθώς και στον Πανοσιολογιώτατο Γραμματέα, Αρχιμανδρίτη κ. Βαρθολομαίο Αντωνίου–Τριανταφυλλίδη.
Προσδοκούμε, με την ευλογία του Θεού, οι εργασίες του Συνεδρίου να διευρύνουν ουσιωδώς τη μελέτη και αποτίμηση αυτών των θεμάτων και να γίνουν πολύτιμο βοήθημα στην ιστορική έρευνα, ώστε ο πλούτος αυτής της θεσμικής κληρονομίας να καρποφορεί αδιαλείπτως και να εμπνέει όλους μας στους σημερινούς καιρούς
Πρόεδρος της Δημοκρατίας
Το Σύνταγμα της Τροιζήνας του 1827 υπήρξε, θεσμικώς, το επιστέγασμα των πρώτων προσπαθειών διαμόρφωσης των Συνταγματικών Θεσμών της Ελλάδας, οι οποίες μάλιστα ξεκίνησαν πολύ νωρίς, ήδη από τις απαρχές της Εθνεγερσίας του 1821.
Α. Αξίζει να σημειωθεί ότι προηγήθηκαν τα «Τοπικά Πολιτεύματα», με κυριότερα τον «Οργανισμό της προσωρινής διοικήσεως της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος» (Μεσολόγγι, 9.11.1821, μ’ εμπνευστή τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο), την «Νομικήν Διάταξην της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος» (Άμφισσα, 15.11.1821, μ’ εμπνευστή τον Θεόδωρο Νέγρη) και τον «Οργανισμό της Πελοποννησιακής Γερουσίας» (27.12.1821, μ’ εμπνευστή τον Δημήτριο Υψηλάντη).
Β. Σημαντικά βήματα έγιναν αμέσως στην συνέχεια, προς την κατεύθυνση της εδραίωσης των Συνταγματικών Θεσμών, αφενός με το Σύνταγμα της Επιδαύρου, το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος», της 1ης Ιανουαρίου 1822, το οποίο ψηφίσθηκε από την Α΄ Εθνοσυνέλευση, που συνήλθε στην Πιάδα, κοντά στην Αρχαία Επίδαυρο, στις 25 Δεκεμβρίου 1821.
Και, αφετέρου, με το Σύνταγμα του Άστρους, αναθεωρημένη εκδοχή του Συντάγματος της Επιδαύρου, που καταρτίσθηκε από την Β΄ Εθνοσυνέλευση, στα μέσα Απριλίου 1823 -η Εθνοσυνέλευση αυτή συνήλθε στο Άστρος, στις 29 Μαρτίου 1823- με τον τίτλο «Νόμος της Επιδαύρου».
• Το Σύνταγμα της Τροιζήνας του 1827: Το «Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος».
Την 1η Μαΐου 1827, η Γ΄ Εθνοσυνέλευση ψηφίζει το αποκαλούμενο «Σύνταγμα της Τροιζήνας», με τον τίτλο «Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος».
Α. Το Σύνταγμα της Τροιζήνας του 1827 είναι, στην συνταγματική μας ιστορία, το πρώτο οριστικό Σύνταγμα. Γι’ αυτό και, αντιθέτως προς τα προηγούμενα δύο Συντάγματα, της Επιδαύρου και του Άστρους, δεν χαρακτηρίσθηκε ως προσωρινό.
Β. Το Σύνταγμα της Τροιζήνας του 1827 κατά γενική ομολογία -και ανεξάρτητα από τις μετέπειτα «περιπέτειες» εφαρμογής του λόγω της αρνητικής συγκυρίας που διαμορφώθηκε -θεωρείται ως ένα από τα αρτιότερα στην συνταγματική μας ιστορία, και μάλιστα με βάση τα δεδομένα της εποχής εκείνης.
Τούτο οφείλεται, κατ’ εξοχήν, στα θεσμικά του χαρακτηριστικά, τα οποία αναδεικνύουν την πρώιμη επιρροή και εμπέδωση εξαιρετικά προωθημένων φιλελεύθερων δημοκρατικών ιδεωδών, όπως αυτά είχαν αρχίσει να δημιουργούνται από την θεσμική και πολιτική «μήτρα» της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 και της εξ αυτής προκύψασας Διακήρυξης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη.
Γ. Επιπλέον, πρέπει να επισημανθεί -για λόγους που αφορούν την πορεία εξέλιξης του Νεώτερου Ελληνικού Κράτους- ότι το Σύνταγμα της Τροιζήνας του 1827 ήταν εκείνο, το οποίο άνοιξε τον δρόμο για την εκλογή του Ιωάννη Καποδίστρια ως πρώτου Κυβερνήτη του νεοσύστατου ακόμη Ελληνικού Κράτους. Και τούτο διότι το Σύνταγμα της Τροιζήνας του 1827 προέβλεπε -δίχως όμως να προσδιορίζει τον τρόπο εκλογής του, παραπέμποντας απλώς σε ειδικό εκτελεστικό νόμο- ως επικεφαλής της Εκτελεστικής Εξουσίας, με ενισχυμένες εξουσίες, μονοπρόσωπο όργανο, τον «Κυβερνήτη», του οποίου η θητεία οριζόταν επταετής.
• Το φιλελεύθερο πνεύμα των Θεσμών του Συντάγματος της Τροιζήνας του 1827, ήτοι του «Πολιτικού Συντάγματος της Ελλάδος».
Από τις μεγάλες -και πάλι για τα δεδομένα και την συγκυρία εκείνης της εποχής- καινοτομίες του «Πολιτικού Συντάγματος της Ελλάδος» του 1827, οι οποίες αναδεικνύουν την φιλελεύθερη νοοτροπία του, όσον αφορά τόσο τους Δημοκρατικούς Θεσμούς εν γένει όσο και τα Θεμελιώδη Δικαιώματα του Ανθρώπου, επισημαίνονται, ενδεικτικώς, οι εξής:
Α. Εμβληματική, στο θεσμικό πλαίσιο του Συντάγματος της Τροιζήνας του 1827, είναι η καθιέρωση ρυθμίσεων, οι οποίες αναδεικνύουν, με ιδιαίτερη έμφαση, τις εγγυήσεις τήρησης της Δημοκρατικής Αρχής. Μεταξύ αυτών σπουδαιότερες κρίνονται:
1. Πρώτον, οι ρυθμίσεις με τις οποίες καθιερώνεται η αρχή της Λαϊκής Κυριαρχίας. Ειδικότερα, κατά τις διατάξεις του άρθρου 5 του «Πολιτικού Συντάγματος της Ελλάδος», «η κυριαρχία ενυπάρχει εις το Έθνος. πάσα εξουσία πηγάζει εξ αυτού». Η επιρροή των ρυθμίσεων αυτών είναι και σήμερα ακόμη εμφανής, αν αναχθεί κανείς στις διατάξεις του άρθρου 1 παρ. 2 και 3 του ισχύοντος Συντάγματός μας: «2. Θεμέλιο του Πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία. 2. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα».
2. Δεύτερον, οι ρυθμίσεις με τις οποίες καθιερώνεται η θεμελιώδης αρχή της διάκρισης των εξουσιών. Συγκεκριμένα:
α) Κατά τις διατάξεις του άρθρου 36 του «Πολιτικού Συντάγματος της Ελλάδος», «η κυριαρχία του Έθνους διαιρείται εις τρεις εξουσίας. Νομοθετικήν, Νομοτελεστικήν και Δικαστικήν».
β) Θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί βασίμως ότι στο σημείο αυτό το Σύνταγμα της Τροιζήνας του 1827, εμφανώς επηρεασμένο από το Σύνταγμα των ΗΠΑ του 1787, υιοθέτησε την θεμελιώδη αρχή της λειτουργίας του Πολιτεύματος μέσω των εγγυήσεων κατάλληλων «θεσμικών αντιβάρων» («Checks and Balances»)
γ) Προς την ίδια κατεύθυνση πρέπει να επισημανθεί ότι το «Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος», καθιερώνοντας τον κανόνα πως κάθε Βουλευτής είχε το «δικαίωμα να ζητή και να λαμβάνη τας αναγκαίας πληροφορίας από τας γραμματείας περί παντός πράγματος συζητουμένου εις την Βουλήν», έθετε τις πρώτες βάσεις του Κοινοβουλευτικού Ελέγχου και, εν τέλει, της κοινοβουλευτικής ευθύνης των μελών της Εκτελεστικής Εξουσίας.
δ) Διευκρινίζεται, επίσης, ότι κατά τις διατάξεις του άρθρου 94 του Συντάγματος της Τροιζήνας του 1827 η Βουλή «τροπολογεί και ακυρώνει τους νόμους, πλην των συνταγματικών». Με τον τρόπο αυτό -πλην άλλων συναφών- καθιερώνεται, εμμέσως πλην σαφώς, και η υπεροχή του Συντάγματος έναντι του τυπικού νόμου και των, υποδεέστερων αυτού, κανονιστικού περιεχομένου κανόνων δικαίου. Με άλλες λέξεις, το ως άνω Σύνταγμα καθιέρωνε από τότε, με τρόπο ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτο θεσμικώς, την δομή και την ιεραρχία της έννομης τάξης.
Β. Περαιτέρω, το Σύνταγμα της Τροιζήνας του 1827, το «Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος», διακρίνεται εντόνως και ευδιακρίτως για την προσήλωσή του στις προωθημένες φιλελεύθερες ιδέες της εποχής και όσον αφορά τα Θεμελιώδη Δικαιώματα του Ανθρώπου. Οι ακόλουθες ρυθμίσεις του είναι άκρως ενδεικτικές εν προκειμένω:
1. Στο Α΄ Κεφάλαιο, και συγκεκριμένα με τις διατάξεις του άρθρου 1, καθιερώνεται μεν ως επικρατούσα θρησκεία εκείνη της «Ορθοδόξου Εκκλησίας του Χριστού», όμως εξίσου καθιερώνεται ρητώς, ως θεμελιώδες δικαίωμα, η Θρησκευτική Ελευθερία: «Καθείς εις την Ελλάδα επαγγέλλεται την θρησκεία του ελευθέρως, και δια την λατρείαν αυτής έχει ίσην υπεράσπισιν».
2. Στο Γ΄ Κεφάλαιο, και υπό τον τίτλο «Δημόσιον δίκαιον των Ελλήνων», εισάγεται, με εξαιρετικά προοδευτικό πνεύμα, σειρά ρυθμίσεων περί βασικών γενικών αρχών με συνταγματική ισχύ καθώς και περί των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, μεταξύ των οποίων δεσπόζουσα είναι η θέση:
α) Της κατά τις διατάξεις του άρθρου 7 αρχής της ισότητας: «Όλοι οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον των νόμων». Οι επόμενες διατάξεις του Κεφαλαίου τούτου εξειδικεύουν την αρχή της ισότητας, υιοθετώντας εγγυήσεις:
α1) Αναφορικά με την αρχή της αξιοκρατίας, κατά τις διατάξεις του άρθρου 8: «Όλοι οι Έλληνες είναι δεκτοί έκαστος κατά το μέτρον της προσωπικής του αξίας, εις όλα τα δημόσια επαγγέλματα, πολιτικά και στρατιωτικά».
α2) Αναφορικά με την αρχή της ισότητας ενώπιον των δημόσιων βαρών, κατά τις διατάξεις του άρθρου 10: «Αι εισπράξεις διανέμονται εις όλους τους κατοίκους της επικρατείας δικαίως, και αναλόγως της περιουσίας εκάστου. Καμμία δε είσπραξις δεν γίνεται χωρίς προεκδεδομένον νόμον, και κανείς νόμος περί εισπράξεως δεν εκδίδεται ειμή δι’ έν και μόνον έτος».
β) Της κατά τις διατάξεις του άρθρου 11 προσωπικής ελευθερίας: «Ο νόμος ασφαλίζει την προσωπικήν εκάστου ελευθερίαν. κανείς δεν ημπορεί να ενασχθή ή φυλακωθή ειμή κατά τους νομικούς τύπους».
γ) Του κατά τις διατάξεις του άρθρου 17 δικαιώματος στην ιδιοκτησία, με παράλληλη μάλιστα εισαγωγή εγγυήσεων για την δυνατότητα αναγκαστικής απαλλοτρίωσης: «Η Κυβέρνησις ημπορεί ν’ απαιτήση την θυσίαν των κτημάτων τινός, δια δημόσιον όφελος, αποχρώντως αποδεδειγμένον, αλλά δια προηγουμένης αποζημιώσεως».
δ) Της κατά τις διατάξεις του άρθρου 19 αρχής της μη αναδρομικότητας του νόμου: «Ο νόμος δεν ημπορεί να έχη οπισθενεργόν δύναμιν».
ε) Του κατά τις διατάξεις του άρθρου 25 δικαιώματος του αναφέρεσθαι: «Καθείς δύναται ν’ αναφέρεται προς την Βουλήν εγγράφως, προβάλλων την γνώμην του περί παντός δημοσίου πράγματος».
στ) Της κατά τις διατάξεις του άρθρου 26 ελευθερίας του τύπου: «Οι Έλληνες έχουσι το δικαίωμα χωρίς πρό εξέτασιν να γράφωσι, και να δημοσιεύωσιν ελευθέρως δια του τύπου ή αλλέως τους στοχασμούς και τα γνώμας των, φυλάττοντες τους ακολούθους όρους: α΄ Να μην αντιβαίνωσιν εις τα αρχάς της χριστιανικής θρησκείας. β΄ Να μην αντιβαίνωσιν εις την σεμνότητα. γ΄ Να αποφεύγωσι πάσαν προσωπικήν ύβριν και συκοφαντίαν».
3. Τέλος -καίτοι τούτο ενέχει περισσότερο συμβολική αξία- είναι χαρακτηριστικό ότι οι διατάξεις του άρθρου 27 διακηρύσσουν πανηγυρικώς την απαγόρευση απονομής τίτλων ευγενείας: «Κανένας τίτλος ευγενείας δεν δίδεται από την Ελληνική πολιτείαν. και κανείς Έλλην εις αυτήν δεν ημπορεί, χωρίς την συγκατάθεσιν του Κυβερνήτου, να λάβη υπούργημα, δώρον, αμοιβήν, αξίωμα, ή τίτλον παντός είδους από κανένα μονάρχη, ηγεμόνα ή από εξωτερικήν επικράτειαν».
Επίλογος
Όπως ήδη επισημάνθηκε, ναι μεν το Σύνταγμα της Τροιζήνας του 1827, το «Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος», ελάχιστα εφαρμόσθηκε, λόγω της δυσμενέστατης συγκυρίας που ακολούθησε αλλά και λόγω των αναγκών διακυβέρνησης υπό συνθήκες, κυριολεκτικώς, έκτακτης ανάγκης.
Α. Η αξία όμως του Συντάγματος τούτου, ιδίως ως προς τα δεδομένα της συνταγματικής μας ιστορίας, κατ’ εξοχήν δε σ’ επίπεδο θεσμικών και πολιτικών συμβολισμών, είναι μεγάλη. Και τούτο διότι βασικές ρυθμίσεις και αρχές που υιοθέτησε άφησαν το στίγμα τους σε όλα, σχεδόν, τα μεταγενέστερα δημοκρατικά Συντάγματα της Ελλάδας. Ακόμη δε και το ισχύον Σύνταγμα του 1975, με όλες τις αναθεωρήσεις τις οποίες έχει υποστεί, διατηρεί, σε γενικές βεβαίως γραμμές, το στίγμα τέτοιων ρυθμίσεων και αρχών.
Β. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται -αρκεί και μόνον η ανάγνωση των αντίστοιχων διατάξεων του ισχύοντος Συντάγματος του 1975- βασικές ρυθμίσεις και αρχές, μέσα από τις οποίες «αναβλύζει» το εξαιρετικά προοδευτικό, φιλελεύθερο, Πνεύμα των θεσμών του Συντάγματος της Τροιζήνας του 1827. Του λόγου το ασφαλές επιβεβαιώνουν ιδίως οι διατάξεις περί Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Συντάγματός μας.
Σίγουρα, η γραμματική διατύπωση και η πληρότητα των ρυθμίσεων διαφέρει. Το «Πνεύμα» όμως του Συντακτικού Νομοθέτη -της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης δηλαδή- είναι ακόμη παρόν σε πολλά σημεία. Και αυτό ενισχύει τους εν προκειμένω ιστορικούς, και όχι μόνο, διαχρονικούς συμβολισμούς του «Πολιτικού Συντάγματος της Ελλάδος».
Μητροπολίτης Δημητριάδος Ιγνάτιος
Ως Πρόεδρος της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος της Εκκλησίας της Ελλάδος επιθυμώ να εκφράσω τις ευχαριστίες μου:
Στον εξοχώτατο Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Προκόπιο Παυλόπουλο. Κύριε Πρόεδρε, σας ευχαριστούμε θερμά! Μάς τιμάτε με την παρουσία σας και μάλιστα ως ο πρώτος εισηγητής του Συνεδρίου μας, το οποίο είναι αφιερωμένο στους Φιλελεύθερους Θεσμούς του Αγώνος. Θα εξετάσουμε φέτος τα Συντάγματα των Τοπικών και των Εθνικών Συνελεύσεων και θα ερευνήσουμε τα πιστεύω των αγωνιστών, τις απόψεις τους για το πολίτευμα και τις αντιλήψεις τους για τις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας.
Τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο. Μακαριώτατε, ολόκαρδα σας ευχαριστούμε! Στηρίζετε εμπράκτως το έργο της Επιτροπής και αγκαλιάζετε στοργικά τα Συνέδρια για την Τουρκοκρατία και το 1821. Μας εμπνέει η βοήθεια σας και η συμπαράσταση των μελών της Ιεράς Συνόδου. Πλέον τώρα βλέπουμε τους πρώτους καρπούς αυτών των Συνεδρίων!
Ήδη οι τόμοι των Πρακτικών των 6 πρώτων Συνεδρίων έχουν εκδοθεί από τις εκδόσεις ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ και συν Θεώ με την ολοκλήρωση των 10 Συνεδρίων θα έχουμε παραδώσει σε κάθε φιλίστορα μελετητή 10 επιστημονικά τεκμηριωμένους τόμους με χρήσιμο υλικό για τη Νεώτερη Ιστορία μας.
Με τη βοήθεια του Θεού το 10ο και τελευταίο Συνέδριο θα διεξαχθεί το έτος 2021 για να συμπέσει με την επέτειο των 200 ετών από την Εθνική Παλιγγενεσία.
Ένας ακόμη καρπός αυτών των Συνεδρίων είναι η ψύχραιμη και ιστορικά ακριβής μελέτη όλων των πηγών και όλων των απόψεων, μακριά από πάσης φύσεως ακρότητες και ιδεολογικές παρερμηνείες. Μας ενδιαφέρει να αναδειχθεί ο πατριωτικός, παιδευτικός και κοινωνικός ρόλος του Ορθοδόξου κλήρου και του μοναχισμού, αλλά ταυτοχρόνως ερευνούμε κάθε άλλη πτυχή και ακούμε διαφορετικές απόψεις, εφ’όσον βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα.
Με την ευχή σας Μακαριώτατε, η Ειδική Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητος και σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων θα διενεργήσει μαθητικούς διαγωνισμούς κατά τα επόμενα τρία χρόνια ώστε να προβληθούν σημαντικές προσωπικότητες του Ελληνισμού που αγωνίσθηκαν ποικιλοτρόπως για την απελευθέρωση του Γένους και για την πνευματική πρόοδο των Ορθοδόξων Ελλήνων.
Και βέβαια αναλαμβάνουμε το καθήκον με υπακοή στο όραμά σας Μακαριώτατε και χαιρόμαστε που η Ιερά Σύνοδος έχει εγκρίνει το ετήσιο Πρόγραμμα των Συνοδικών και των Περιφερειακών εορτασμών ανά την Ελληνική Επικράτεια, το οποίο και εκπόνησε η Επιτροπή μας για το έτος 2021.
Σε μία περίοδο, κατά την οποία η Ελληνική Ιστορία πέφτει θύμα παρερμηνειών και ιδεολογικώς φορτισμένων αναλύσεων, έρχεται η Εκκλησία της Ελλάδος και συμβάλλει με τον τρόπο της στην ανάδειξη της ιστορικής αλήθειας και στην προαγωγή του σοβαρού, δημοκρατικού και επιστημονικού διαλόγου για την εθνική μας ταυτότητα.
Τέλος στο σημείο αυτό ευχαριστώ τα Μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής του Συνεδρίου και τον Πρόεδρό της, τον σοφό Ακαδημαϊκό κ. Κωνσταντίνο Σβολόπουλο, καθώς και όλα τα μέλη της Επιτροπής μας που εργάσθηκαν για τη διοργάνωση αυτού του Συνεδρίου.
Όπως κάθε χρόνο το οργανωτικό βάρος έπεσε και φέτος στον Γραμματέα μας Αρχιμ. Βαρθολομαίο Αντωνίου-Τριανταφυλλίδη, ο οποίος ανταποκρίθηκε με επιτυχία.
Εξοχώτατε κ. Πρόεδρε, Μακαριώτατε,
ας ευχηθούμε να έχουμε υγεία και, πρώτα ο Θεός, να είμαστε όλοι παρόντες στους πανηγυρικούς εορτασμούς των 200 ετών από τη Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση και στο 10ο Επιστημονικό Συνέδριο.
Εύχομαι καλή επιτυχία σε όλους τους ομιλητές, οι οποίοι συμμετέχουν στο εφετεινό 7ο Συνέδριο!
