Μια σειρά από σπουδαία κινητά ευρήματα, όπως χάλκινα και πήλινα ειδώλια γυναικών και ζώων, αλλά και θραύσματα από μαρμάρινα αγαλμάτια γυναικών, εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών ερευνών στο ιερό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος στην Αμάρυνθο Ευβοίας (των ύστερων αρχαϊκών ως ελληνιστικών χρόνων), το οποίο αποκαλύφθηκε το 2017 από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ευβοίας.
Μεταξύ αυτών ένα ομοίωμα χάλκινης φαρέτρας, που αποτελεί τμήμα αγαλματιδίου της Αρτέμιδος και μία νέα βάση γλυπτού που φέρει τα ονόματα της Αρτέμιδος, του Απόλλωνα και της Λητούς, καθώς και ένα ακόμα μεγάλο θεμέλιο.
Όπως ενημερώνει με ανακοίνωσή του το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, τα παραπάνω ευρήματα, που εντοπίστηκαν στις φετινές ανασκαφικές εργασίες, από τα τέλη Ιουνίου έως τις αρχές Αυγούστου, διεξήχθησαν υπό την διεύθυνση του καθηγητή Karl Reber του Πανεπιστημίου της Λωζάνης, Διευθυντή της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Ελλάδα και της Αμαλίας Καραπασχαλίδου, επίτιμης Εφόρου Αρχαιοτήτων Ευβοίας, και «ενισχύουν την άποψη ότι ο ναός βρίσκεται σε αυτήν την περιοχή και αναμένεται να εντοπιστεί τα επόμενα χρόνια».
Αεροφωτογραφία προς Νότο στο τέλος των ανασκαφικών έργων 2018
Σύμφωνα με το ΥΠΠΟΑ, η φετινή έρευνα «στράφηκε προς τον κεντρικό χώρο του ιερού με στόχο την αποκάλυψη του αρχαίου ναού και του βωμού», ενώ «η διερεύνηση άλλων τριών οικοπέδων στους πρόποδες του λόφου των Παλαιοεκκλησιών επέτρεψαν την ταύτιση των νοτίων ορίων του τεμένους, ενώ τα όρια προς δυτικά, όπου πιθανότατα βρισκόταν η κύρια είσοδος της Ιεράς Οδού από την Ερέτρια, παραμένουν ακόμα άγνωστα λόγω της ύπαρξης σύγχρονων κατοικιών στην περιοχή».
Η ανατολική στοά και το πρώιμο αρχαϊκό κτίριο με παραστάδες
«Πολλά κινητά ευρήματα»
«Εκείνο που διαπιστώνει κανείς είναι ότι το ιερό ήταν πάρα πολύ σημαντικό, είχε πολύ μεγάλη έκταση και αποτελούνταν από πολλά κτίρια. Εκτός από το αρχικό στωικό κτίριο που βλέπει προς τα δυτικά, δηλαδή προς το σημείο όπου υπολογίζουμε ότι ήταν το Ιερό της Αρτέμιδος, έχουμε βρει κι άλλα στωικά κτίρια, κάποια παλαιότερα. Έχουμε δηλαδή εντοπίσει διαδοχικές φάσεις. Μάλιστα, ένα πολύ επιμελημένης μορφής κτίριο, που ανακαλύψαμε πέρσι και ήταν ο περίβολος ο οποίος όριζε το ιερό από τα ανατολικά, ίσως παίζει και τον ρόλο της αντιστήριξης γιατί εκεί έχουμε το κατέβασμα του λόφου της Παλαιοχώρας» αναφέρει στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η Αμαλία Καραπασχαλίδου, επίτιμη έφορος Αρχαιοτήτων Ευβοίας, συνδιευθύντρια τον ανασκαφών μαζί με τον καθηγητή Καρλ Ρέμπερ του Πανεπιστημίου της Λωζάννης και διευθυντή της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Ελλάδα.
«Φέτος εντοπίσαμε και πολλά κινητά ευρήματα, βέβαια αρκετά κατεστραμμένα, που παρόλα αυτά μας δείχνουν πόσο σημαντικό ιερό ήταν» συμπληρώνει η ίδια στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, δίνοντας κάποια παραδείγματα: «Έχουμε βρει αρκετά γυναικεία πήλινα ειδώλια που παριστάνουν πιθανώς την Αρτέμιδα, αλλά και ζώων, όπως ένα πήλινο ειδώλιο κάπρου. Επίσης βρέθηκαν χάλκινα ειδώλια, όπως ένα πάρα πολύ ωραίο ταυράκι με πολύ επιμελημένα κέρατα, καθώς και θραύσματα από μαρμάρινα αγαλμάτια γυναικών, όπως δαχτυλάκια που είναι πολύ όμορφα πλασμένα. Πρόπερσι μάλιστα είχαμε βρει το χέρι ενός γυναικείου αγάλματος, πιθανόν της Αρτέμιδος που κρατάει πυρσό. Δεν σώζεται το υπόλοιπο, πλην όμως είναι κι αυτό ένα στοιχείο κι έτσι το παζλ ενώνεται σιγά – σιγά» επισημαίνει.
Καθιστό γυναικείο πήλινο ειδώλιο
Και συνεχίζει: «Επίσης σε ένα σημείο που θεωρούμε αποθέτη, όπου δηλαδή είχαν αποθέσει μεταλλικά αντικείμενα, βρήκαμε τη φαρέτρα, ύψους περίπου 12 εκ., προφανώς από ένα χάλκινο αγαλμάτιο της Αρτέμιδος, το οποίο συντηρήθηκε και είναι πάρα πολύ ωραίο. Φαίνεται ότι είχε σημεία στερέωσης, άρα την κρεμούσε στην πλάτη της, εκεί που έβαζε το τόξο της».
Ομοίωμα χάλκινης φαρέτρας που αποτελεί τμήμα αγαλματιδίου της Αρτέμιδος
«Θα βρούμε περισσότερα στο μέλλον»
Η ίδια πιστεύει ότι θα βρεθούν ακόμα περισσότερα ευρήματα στο μέλλον. «Αν κατεδαφιστεί ένα σπιτάκι που έχει απαλλοτριωθεί προς τα νοτιοδυτικά της ανασκαφής πιστεύουμε ότι θα βρούμε σημαντικά πράγματα. Επίσης, θα συνεχίσουμε την έρευνα του αποθέτη, όπου βρήκαμε τη φαρέτρα και θα δούμε τη χρήση ορισμένων κτιρίων που δεν ξέρουμε ακόμα. Αν ενοποιηθεί ο χώρος και βρούμε περισσότερα, σίγουρα οι πληροφορίες μας θα είναι πιο λεπτομερειακές», διευκρινίζει, περιγράφοντας ένα ακόμα εύρημα που εντοπίστηκε την τελευταία μέρα των φετινών ερευνών, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν τέλη Ιουνίου με αρχές Αυγούστου 2018: «Πρόκειται για ένα θραύσμα από ενεπίγραφο βάθρο αγάλματος που ήταν αφιερωμένο στις τρεις θεότητες (‘Αρτεμη, Απόλλωνα, Λητώ), γιατί λέει ότι ο Παράμονος -όνομα γνωστό από την Ερέτρια καθώς το έχουμε βρει σε επιγραφές- το αφιερώνει σε δοτική πτώση στις τρεις θεότητες. Το εύρημα αυτό προστίθεται στις άλλες δυο επιγραφές που ανακαλύψαμε πέρσι και οι οποίες αναφέρουν το ίδιο».
Όσο για τις καταστροφές που προκλήθηκαν στο ιερό κατά τη διάρκεια των αιώνων, η ίδια επισημαίνει ότι αυτό οφείλεται στη συχνή χρήση του χώρου σε διάφορες περιόδους, όπως στη ρωμαϊκή εποχή, ενώ πολλές ήταν και οι φθορές που προκάλεσαν οι νεοέλληνες. «Μας έλεγαν οι γείτονες ότι αρχές του περασμένου αιώνα έρχονταν από τον Ωρωπό και έπαιρναν υλικό. Δηλαδή, το λιθολογούσαν και το μετέφεραν είτε για να χτίσουν είτε για να κάνουν ασβέστη. Μέσα στον χώρο του ιερού έχουμε βρει ένα μεγάλο σύγχρονο ασβεστοκάμινο, όπου εκεί έχουν καταστρέψει πολλά», σημείωσε η κ. Καραπασχαλίδου.
Σημειώνεται ότι σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ευβοίας, η Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα αποκάλυψε το 2017 το ιερό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος στην περιοχή Παλαιοχώρια ανατολικά της σημερινής Αμαρύνθου. «Ενσφράγγιστες κεραμίδες που φέρουν το όνομα «Αρτέμιδος» και τρεις βάσεις ελληνιστικών χρόνων με αναθηματικές επιγραφές προς την θεά Αρτέμιδα, τον αδελφό της Απόλλωνα και τη μητέρα τους Λητώ επέτρεψαν την ταύτιση των κτιρίων που ανασκάφηκαν τα τελευταία δέκα χρόνια με τον ιερό χώρο, ο οποίος, κατά τις αρχαίες πηγές υπήρξε ένα από τα πιο σημαντικά ιερά της Εύβοιας. Τα έως τώρα ανεσκαμμένα κτίρια είναι δύο στοές οι οποίες ορίζουν το τέμενος από ανατολικά και βόρεια, καθώς και μία ιερά πηγή», σημειώνει η ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ.
Οι εκτιμήσεις για τον ναό
Το 2018 οι Ελβετοί και Έλληνες αρχαιολόγοι διερεύνησαν επίσης κατάλοιπα ακόμα πιο πρώιμων οικοδομικών φάσεων, που χρονολογούνται από το 10ο έως τον 7ο αιώνα π.Χ., όπως ένα επίμηκες κτίριο μήκους άνω των 20 μέτρων, το οποίο χρονολογείται στους πρώιμους αρχαϊκούς χρόνους κι εδράζεται πάνω σε αψιδωτό κτίριο της γεωμετρικής εποχής.
«Το μνημειώδες αρχαϊκό κτίριο με παραστάδες», συνεχίζει η ανακοίνωση, «δέσποζε αδιαμφισβήτητα στην περιοχή της αρχαίας Αμαρύνθου. Μόνο η συνέχιση της ανασκαφής κατά το 2019 θα επιτρέψει να προσδιοριστεί η χρήση του κτιρίου, δηλαδή κατά πόσο αυτό σχετιζόταν με την λατρεία της Αρτέμιδος. Τα πρωιμότερα αυτά κτίσματα θυμίζουν τα αντίστοιχα στο ιερό του Απόλλωνα Δαφνηφόρου της Ερέτριας, ωστόσο ο ναός των ύστερων αρχαϊκών έως ελληνιστικών χρόνων στην Αμάρυνθο φαίνεται πως χτίστηκε σε άλλο σημείο, μάλλον προς δυτικά».
Σύμφωνα πάντα με το ΥΠΠΟΑ, «δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ίδρυση του ιερού της θεάς Αρτέμιδος στο άκρο της εύφορης πεδιάδας ανατολικά της Ερέτριας συνδέεται με την ενίσχυση των συνόρων της πόλης – κράτους της Ερέτριας, ενώ αργότερα, όταν ενσωματώθηκε μεγάλο τμήμα της νότιας Εύβοιας μέχρι τα Στύρα, όπως αναφέρεται σε ενεπίγραφη στήλη που βρέθηκε το 2017, το ιερό αναδείχθηκε σε κεντρικό σημείο της περιοχής. Ο θρησκευτικός χαρακτήρας του χώρου, μετά από καταστροφή τον 1ο αι. π.Χ., πιθανόν ανανεώθηκε το 2ο αι. μ.Χ. και συνεχιζόταν έως περίπου τον 3ο αιώνα μ.Χ., όπως αναφέρει ο καθ. Denis Knoepfler, ιστορικός και επιγραφολόγος του Πανεπιστημίου του Neuchâtel (Ελβετία) και του Collège de France και επιστημονικός επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας».
