Το όνομά της μπορεί να είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ιστορία του παρελθόντος και το τότε λεπροκομείο, σήμερα όμως καταφέρνει να γίνεται σημείο αναφοράς μελετητών και ταξιδιωτικών συντακτών ανά τον κόσμο.
Η Σπιναλόγκα μετατράπηκε σε έναν, πλέον, από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς, αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, την ίδια στιγμή που εντείνεται η προσπάθεια της ένταξής της στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco, προκειμένου να γίνει το μοναδικό μνημείο του νησιού που θα συμπεριληφθεί σε αυτή τη λίστα.
Με τους επισκέπτες της να ξεπερνούν τους 4.000 ημερησίως, τους μήνες αιχμής, κυρίως Ιούλιο και Αύγουστο, σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις του αντιδημάρχου πολιτισμού του Δήμου Αγίου Νικολάου, Χάρη Αλεξάκη, αυτή η νησίδα κρύβει τόσα μυστικά και ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Το αρχαίο όνομα της ήταν Καλυδών, αλλά μετά την κατάληψη του από τους Ενετούς, λόγω του ότι άκουγαν συνέχεια την κρητική έκφραση «Στην Ελούντα», που δεν μπορούσαν να καταλάβουν, το πρόφεραν στα λατινικά «spina lunga», που σημαίνει «μακρύ αγκάθι». Έτσι με την παράφραση, το νησάκι πήρε την σημερινή του ονομασία.
Η ιστορία της
Το νησί άρχισε να οχυρώνεται το 1574, όταν οι Τούρκοι είχαν καταλάβει την Κύπρο και οι Ενετοί καταλάβαιναν ότι σε λίγο θα ερχόταν και η σειρά της Κρήτης. Με την οχύρωση του νησιού αυτού, οι Ενετοί ήθελαν αφενός να διαφυλάξουν στον κόλπο της Ελούντας τα πλοία τους από τους πειρατές και από τον τουρκικό στόλο, αλλά και να εξασφαλίσουν τις αλυκές της Ελούντας από όπου θα έπαιρναν το αλάτι για την Μεσευρώπη, αφού είχαν στερηθεί των παρομοίων της Κύπρου.
Μετά την κατάληψη της Κρήτης, το 1649, από τους Τούρκους, η Σπιναλόγκα έμεινε ακόμη στα χέρια των Ενετών άλλα 65 χρόνια μέχρι το 1715, οπότε περιήλθε εκ νέου στους Οθωμανούς. Μετά την παράδοση της Σπιναλόγκας στους Τούρκους, εκεί έβρισκαν καταφύγιο οι Χαΐνηδες, οι επαναστάτες Κρητικοί, που μην αντέχοντας τους σκοτωμούς, τις δολοφονίες, τους απαγχονισμούς, τι λεηλασίες, ανέβηκαν στο βουνό και άρχισε αμέσως το αντάρτικο με τις συνεχείς επαναστάσεις μέχρι το 1898 που έφυγε και ο τελευταίος Τούρκος από την Κρήτη.
Το λεπροκομείο
Στις 30 Μαΐου του 1903 υπογράφηκε η απόφαση για να μετατραπεί η Σπιναλόγκα σε νησί των λεπρών, όπου μεταφέρθηκαν στις 13 Οκτωβρίου 1904 251 ασθενείς. Μετά το 1913, η Κρήτη ενώθηκε με την Ελλάδα και άρχισαν να έρχονται ακόμα περισσότεροι άρρωστοι, ενώ αργότερα δέχτηκε ασθενείς ακόμα και από άλλες χώρες και χαρακτηρίστηκε ως διεθνές λεπροκομείο.
Κατά την περίοδο της ιταλο-γερμανικής κατοχής, οι κατακτητές δεν τολμούσαν να αφήσουν ελεύθερους τους λεπρούς και ήταν αναγκασμένοι να τους τροφοδοτούν οι ίδιοι. Τελικά, το 1957 το λεπροκομείο έκλεισε ιαθέντων των λεπρών με τη χρήση αντιβιοτικών φαρμάκων.
Στο σήμερα…
Για αρκετές δεκαετίες, η Σπιναλόγκα έμεινε αναξιοποίητη και μετά το ενδιαφέρον των πολυάριθμων τουριστών άρχισε να γίνεται συστηματική αναστήλωση και επισκευή των παλαιών κτισμάτων, των οχυρωματικών ενετικών τειχών, των παλαιών οικιών, των δρόμων.
Πλέον, χιλιάδες επισκέπτες βρίσκονται εκεί κάθε χρόνο, φτάνοντας στο μέρος με καραβάκια που ξεκινούν κάθε μία ώρα από τον Άγιο Νικόλαο, την Ελούντα και την Πλάκα που βρίσκεται ακριβώς απέναντι στην στεριά και απέχει περίπου 800 μέτρα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το μέρος αυτό ενέπνευσε τη Βικτόρια Χίσλοπ να συγγράψει το βιβλίο «Το νησί», το οποίο μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη με τεράστια επιτυχία και προβλήθηκε από τη συχνότητα του Mega. Η συγγραφέας είχε δεχτεί πρόταση και από το Χόλυγουντ προκειμένου η ιστορία να γίνει ταινία.
