Όνομα: Καλαμπόκι
Επιστημονική ονομασία: Αραβόσιτος ο κοινός ή Ζέα η μαΰς – Zea Mays
Οικογένεια: Ποωειδή
Άλλα ονόματα: Αραποσίτι, σίταρος ή σιταροπούλα στην Κύπρο
Περιγραφή
Το γνωστό σε όλους μας φυτό του καλαμποκιού, είναι μονοετές, με όρθιους ψηλούς βλαστούς, με μεγάλα λογχοειδή φύλλα εναλλάξ και άνθη τα οποία συλλέγονται την άνοιξη.
Από το καλαμπόκι χρησιμοποιούνται οι στήμονες και οι στύλοι των θηλέων ανθέων του καθώς και η φούντα του καρπού. Οι στύλοι, οι κλωστές δηλαδή που είναι προέκταση του υπέρου, του κεντρικού εκείνου τμήματος του θηλυκού άνθους που περιέχει την ωοθήκη, και που ονομάζονται κοινά γένια ή μαλλιά έχουν μήκος 10-20 εκατοστά και αποτελούν το δραστικό μέρος του καλαμποκιού, που χρησιμοποιείται φαρμακευτικά. Συλλέγονται λίγο πριν την επικονίαση. Καλό είναι να χρησιμοποιούνται φρέσκα γιατί χάνουν ένα μέρος της δραστικότητάς τους με το χρόνο.
Το καλαμπόκι που είναι σήμερα ένα από τα βασικά διατροφικά είδη σε παγκόσμια κλίμακα, καλλιεργείτο εδώ και αιώνες από διάφορους λαούς της Αφρικής, της Ασίας και της Αμερικής. Κατάγεται από τη Νότια και Κεντρική Αμερική ενώ η άγρια μορφή του που κατάγεται από την τροπική Αμερική, σήμερα, δεν είναι πλέον γνωστή. Η Ελληνική ονομασία του, «αραβόσιτος», σημαίνει «ο σίτος των Αράβων» και εισήχθη στην Ελλάδα το 1600 από τη βόρεια Αφρική. Η ετυμολογία της λέξης «καλαμπόκι» παραμένει ακόμα αβέβαιη.
Οι ΗΠΑ έχουν τη μεγαλύτερη παραγωγή στον κόσμο με 285 εκατομμύρια τόνους ετησίως και ακολουθούν η Κίνα, η Βραζιλία και το Μεξικό.
Το καλαμπόκι χρειάζεται εύφορα εδάφη, ελαφρά και καλά σκαμμένα, χωρίς λιμνάζοντα νερά αλλά με δυνατότητα άρδευσης. Τα ποτίσματα είναι απαραίτητα, ιδιαίτερα όταν το φυτό αναπτύσσεται, δηλαδή όταν ήδη έχει αποκτήσει το μεγαλύτερο ύψος του και η εποχή βρίσκεται στην πιο ζεστή της περίοδο (από 30 περίπου ημέρες μετά τη σπορά έως και 10 μετά την εμφάνιση της φούντας). Φτάνει σε ύψος τα 3-4 μέτρα, με άκαμπτο στέλεχος και φύλλα ένα σε κάθε κόμπο.
Συστατικά που βρίσκουμε στο καλαμπόκι
Το καλαμπόκι περιέχει πρωτεΐνες, άμυλο (που εξάγεται και πωλείται ως καλαμποκάλευρο), βιταμίνες Α, Β, Β1, Β5, C, Ε και Κ, φώσφορο, ψευδάργυρο, μαγνήσιο, σίδηρο, χαλκό, κάλιο, νιασίνη και μέταλλα, αμινοξέα και λιπαρά οξέα όπως το λινελαϊκό. Είναι πηγή παντοθενικού οξέος το οποίο είναι απαραίτητο και περιέχει τους απαραίτητους υδατάνθρακες, καθώς και λιπίδια για το σωστό μεταβολισμό του οργανισμού μας. Περιέχει επίσης, πολύτιμα ιχνοστοιχεία όπως είναι το σελήνιο.
Οι σπόροι του περιέχουν ένα εξαιρετικό βρώσιμο έλαιο, πλούσιο σε βιταμίνη Ε. Το στέλεχός του είναι πλούσιο σε σάκχαρο (δεξτρόζη). Τα στίγματα του καλαμποκιού περιέχουν μαννίτη (μια λιπαρή ουσία) και μια ουσία παρόμοια με εκείνη της εργοτίνης (που είναι συστατικό των μυκήτων που φυτρώνουν στα στάχια της σίκαλης, σαν αρρώστια).
Περιέχουν ασβέστιο, γλυκίδες, στερόλες, κερί, συστατικά που τα κάνουν διουρητικά, και ακόμα σάκχαρα, σαπωνίνες, μέταλλα, τανίνες και αλλαντοΐνες, ενώ οι τροπικές μορφές περιέχουν και ένα αλκαλοειδές.
Ιστορία και Παράδοση
Πολλοί πληθυσμοί της αμερικανικής ηπείρου, κυρίως της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, είχαν θεοποιήσει το καλαμπόκι, ενώ υπάρχουν πολλοί θρύλοι και μύθοι σχετικά με αυτό και τις ιδιότητές του. Στην Αμερικανική Ήπειρο, οι Ίνκας, οι Μάγια και οι Αζτέκοι καλλιεργούσαν ήδη το καλαμπόκι, πριν από 5.500 χρόνια.
Σπόροι άγριου καλαμποκιού ηλικίας 80.000 ετών, βρέθηκαν σε ανασκαφές που έγιναν στην πόλη του Μεξικού. Μετά τα ταξίδια του Χριστόφορου Κολόμβου στην Αμερική, το καλαμπόκι μεταφέρθηκε στην Ισπανία το 1519 (πριν ήταν άγνωστο στην Ευρώπη) και έως το 1575 η καλλιέργειά του είχε εξαπλωθεί στη Γαλλία, την Ιταλία και μέσω αυτής σε όλη την Οθωμανική, τότε, αυτοκρατορία.
Χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι να αναγνωριστεί η αξία του αραβόσιτου, τον οποίο αρχικά χρησιμοποιούσαν σαν ένα παράξενο εξωτικό φυτό κατάλληλο για τους κήπους των αρχόντων και όχι ως φυτό γεωργικού ενδιαφέροντος.
Τύποι του καλαμποκιού
Το καλαμπόκι κατατάσσεται σε 7 τύπους, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά των σπόρων του σε : σκληρό, οδοντωτό, αλευρώδες, σακχαρώδες, κηρώδες, μικρό και «ντυμένο».
1. Ο αλευρώδης τύπος χρησιμοποιείται για την παρασκευή κυρίως αλευριού, οι δε κόκκοι του αποτελούν μία αμυλώδη μάζα.
2. Ο κηρώδης τύπος έχει κόκκινη απόχρωση και χρησιμοποιείται στη βιομηχανική παραγωγή συγκολλητικών ουσιών.
3. Ο ντυμένος τύπος είναι χαμηλής ποιότητας και χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή.
4. Ο σακχαρώδης τύπος έχει σπόρια με γλυκιά νόστιμη γεύση, συρρικνωμένα ενώ το σάκχαρο του φυτού δεν μετατρέπεται σε άμυλο όπως συμβαίνει με τους άλλους τύπους. Οι κόκκοι του τρώγονται απευθείας.
5. Στον οδοντωτό τύπο τα σπόρια είναι συρρικνωμένα στην κορυφή.
6. Στο σκληρό καλαμπόκι το εξωτερικό περίβλημα του κόκκου εμποδίζει τη συρρίκνωσή του αφού δημιουργεί ένα πέπλο σκληρού φλοιού. Ο συγκεκριμένος τύπος προτιμάται στην κονσερβοποιία.
7. Τέλος, ο μικρός τύπος χαρακτηρίζεται από σπόρους μικρούς και πολύ σκληρούς. Όταν θερμανθούν, διαστέλλονται και σκάνε, παράγοντας το γνωστό σε όλους ποπ κορν.
Θεραπευτικές δράσεις και χρήσεις
-Το καλαμπόκι και συγκεκριμένα οι στήμονες και οι στύλοι των θηλέων ανθέων του έχουν διουρητικές, χολαγωγές και λιθοτριπτικές ιδιότητες.
-Το αφέψημα της φούντας του καλαμποκιού, είναι ιδανικό για όσους υποφέρουν από λιθιάσεις του ουροποιητικού συστήματος, λιθιάσεις της χολής, κυστίτιδα, ουρική αρθρίτιδα, οιδήματα, δυσουρία, προστατίτιδα και κολικούς των νεφρών.
-βοηθά στην αντιμετώπιση της βλεννόρροιας, των φλεγμονών της ουροδόχου κύστης, της κατακράτησης υγρών και των προεμμηνορροϊκών πόνων.
-Το έγχυμα και το αφέψημα από αυτή τη φούντα του καλαμποκιού, βοηθά στη μείωση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα και στην αντιμετώπιση της υπέρτασης.
-Συντελεί στην αποφυγή της αρτηριοσκλήρυνσης, εμποδίζει την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων και συμβάλλει στην ισορροπία του νευρικού συστήματος.
-Αποχρεμπτικό και τονωτικό του οργανισμού.
– Οι αδιάλυτες φυτικές ίνες που περιέχει, προσθέτουν όγκο στα κόπρανα και βοηθούν στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας, ενώ βοηθούν και στο να αποβάλλετε τις τοξίνες από τον οργανισμό σας.
-Οι στυπτικές του ιδιότητες το καθιστούν κατάλληλο για την αποκατάσταση των μικροαιμορραγιών.
– Προλαμβάνει τις αιμορροΐδες, τον καρκίνο του παχύ εντέρου και ανακουφίζει από πεπτικά προβλήματα.
-Δρα κατά της αναιμίας, χάρη στη Β12 και το φυλλικό οξύ που περιέχει.
-Έχει αποδειχθεί αρκετά αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση προβλημάτων νυχτερινής ενούρησης στα παιδιά, γεγονός που αποδίδεται στη γενικότερη ευεργετική επίδραση του βοτάνου στο ουροποιητικό σύστημα.
-φροντίζει για την υγεία των ματιών και του δέρματος.
-Το ασβέστιο που περιέχει, ενισχύει και τονώνει το σκελετικό σύστημα, καθώς και τα δόντια, τα νύχια και τα μαλλιά και βοηθά στη διατήρηση της ελαστικότητας των μυών.
– έχει καταπραϋντικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται σε εγκαύματα, εξανθήματα γενικής αιτιολογίας, τσιμπήματα εντόμων και εκδορές.
Άλλες χρήσεις του καλαμποκιού
-Το καλαμπόκι αποτελούσε ανέκαθεν τη βάση για πολλά φαγητά, κάποια από τα οποία παρασκευάζονται ακόμη και σήμερα, και βέβαια για την παρασκευή ψωμιού, που αποτελεί διατροφικό στοιχείο όλων των λαών.
-Σημαντική είναι και η χρήση του ως ζωοτροφή.
– Το άμυλο του καλαμποκιού, γνωστό και ως κορν φλάουερ ή άνθος αραβοσίτου χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική, στην παραγωγή αμυλούχων προϊόντων και στην αλλαντοποιία.
– Οι κόκκοι του καλαμποκιού, με κατάλληλη επεξεργασία, μπορεί να γίνουν και αλκοόλη βιομηχανικής χρήσης.
-Από το καλάμι του καλαμποκιού φτιάχνεται χαρτί και χαρτόνι.
– Τα υπολείμματα από την κατεργασία του καλαμποκιού αποτελούν μια από τις σημαντικότερες πηγές βιομάζας.
-Από το καλαμπόκι παίρνουμε και το γνωστό αραβοσιτέλαιο, πολύ δημοφιλές μεταξύ των διαφόρων ελαίων μαγειρικής χρήσης.
-Οι σπόροι καλαμποκιού, καβουρντισμένοι, δίνουν ένα υπακτικό καφέ.
Παρασκευή – Δοσολογία
Έγχυμα από γένια ή μαλλιά καλαμποκιού
Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 2 κ.γ φρέσκο ή ξερό βότανο και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10-15 λεπτά. Το ρόφημα αυτό πρέπει να πίνεται τρεις φορές την ημέρα.
Βάμμα από γένια ή μαλλιά καλαμποκιού
3-6 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
Συνδυάστε έγχυμα από γένια καλαμποκιού με Αγριάδα, Αρκτοστάφυλο ή Αχιλλέα για την αντιμετώπιση της κυστίτιδας.
Συνταγή (καλαμποκάλευρο με γάλα)
Γάλα (50%), νερό (50%), καλαμποκάλευρο.
Βράζουμε το νερό με το γάλα. Αλατίζουμε και ρίχνουμε το αλεύρι. Ψήνουμε σε μέτρια φωτιά, ανακατεύοντας συνεχώς. Μετά από 30 λεπτά σερβίρουμε το χυλό σε πλατιά και χαμηλά πιάτα και τον αφήνουμε να κρυώσει λίγο. Αυτό το πιάτο έχει όλη τη μαγεία της απλότητας του αυθόρμητα σωστού συνδυασμού και του θρεπτικού πλούτου.
Ενδιαφέροντα
-Οι αρχαίοι Μεξικανοί απόσταζαν το γλυκό του χυμό, ο οποίος έπειτα από ζύμωση γινόταν ποτό ή έπειτα από βρασμό σιρόπι που χρησιμοποιείτο ως γλυκαντική ουσία.
-Στο Περού, όπου οι στύλοι του καλαμποκιού χρησιμοποιούνται σαν παραισθησιογόνο, ορισμένοι Ινδιάνοι εισπνέουν τους ατμούς του αλκαλοειδούς. Το αποτέλεσμα αυτού του «καπνίσματος» είναι μια ψυχική διέγερση, που μπορεί να φτάσει ως το παραλήρημα.
– Στη Λατινική Αμερική, το καλαμπόκι χρησιμοποιείται ως βάση ενός είδους ζύμης από την οποία παρασκευάζονται οι «τορτίγιας», επίπεδες πίτες που αντικαθιστούν το ψωμί.
Προφυλάξεις και παρενέργειες
-Το συμβατικό καλαμπόκι που μπορεί να αγοράσετε έχει πιθανότητα να είναι γενετικά τροποποιημένο και να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις. Για να απομακρυνθείτε από αυτή την πιθανότητα, προτιμήστε το βιολογικό καλαμπόκι και τα προϊόντα του.
– Τα στίγματα του αραβοσίτου μπορεί να προκαλέσουν αλλεργική αντίδραση σε άτομα με υπερευαισθησία. Υπερδοσολογία μπορεί να προκαλέσει υποκαλιαιμία εξ’ αιτίας της διουρητικής της δράσης. Η υπερβολική δόση είναι επίσης πιθανό να παρέμβει σε ακολουθούμενη υπογλυκαιμική, υπερτασική ή υποτασική θεραπεία. Να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης ή θηλασμού.
